Subdyscypliny logopedii: przeszłość – teraźniejszość – przyszłość

Renata Marciniak-Firadza

doi:10.18778/2544-7238.11.07

Autor

Renata Marciniak-Firadza Uniwersytet Łódzki, Zakład Dialektologii Polskiej i Logopedii https://orcid.org/0000-0001-6301-8820

DOI:

https://doi.org/10.18778/2544-7238.11.07

Słowa kluczowe:

logopedia, subdyscypliny, rozwój logopedii

Abstrakt

Zmieniające się warunki życia społeczeństwa nie pozostają bez wpływu na rozwój logopedii. W artykule zaprezentowano historię rozwoju subdyscyplin logopedii, a także współczesne jej specjalizacje i subdyscypliny. Rozwój logopedii jako nauki, rosnące potrzeby zdrowotne i społeczne wynikające ze wzrostu świadomości w zakresie zaburzeń komunikacyjno-językowych oraz postępująca specjalizacja usług terapeutycznych sprawiają, że katalog specjalizacji logopedycznych musi zostać zaktualizowany i dostosowany do aktualnych realiów. Dlatego zaprezentowano również postulaty środowiska akademickiego, dotyczące rozszerzenia specjalizacji logopedycznych o wybrane subdyscypliny.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Adamiszyn Z., Walencik-Topiłko A., 2003, Logopedia artystyczna, [w:] T. Gałkowski, G. Jastrzębowska (red.), Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, t. 2: Zaburzenia komunikacji językowej u dzieci i osób dorosłych, Opole: Uniwersytet Opolski, s. 807–824.
Google Scholar

Bernstein Ratner N.E., Tetnowski J.A., 2006, Stuttering treatment in the new millennium: changes in the traditional parameters of clinical focus, [w:] N.E. Bernstein Ratner, J.A. Tetnowski (red.), Current issues in stuttering treatment and practice, New York: Lawrence Erlbaum Associates, Inc., s. 1–16.
Google Scholar

Błeszyński J.J., Kaczorowska-Bray K., 2012, Wstęp, [w:] J.J. Błeszyński, K. Kaczorowska-Bray (red.), Diagnoza i terapia logopedyczna osób z niepełnosprawnością intelektualną. Teoretyczne determinanty problemu, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 9–10.
Google Scholar

Błeszyński J.J., Tarkowski Z., 2025, Logopedia społeczna, „Forum Pedagogiczne”, t. 15, nr 1: „Komunikacja, mowa, język – interdyscyplinarne dyskursy”, s. 25–34.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.21697/fp.2025.1.3

Caesar L.G., Kohler P.D., 2007, The state of school-based bilingual assessment: Actual practice versus recommended guidelines, „Language. Speech and Hearing Services in Schools”, vol. 38(3), s. 190–200.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1044/0161-1461(2007/020)

Cieszyńska J., Korendo M., 2017, Wczesna interwencja terapeutyczna. Stymulacja rozwoju dziecka od noworodka do 6. roku życia, Kraków: Wydawnictwo Edukacyjne.
Google Scholar

Czaplewska E., 2018a, Rola logopedii we współczesnych społeczeństwach wielokulturowych, [w:] E. Czaplewska (red.), Logopedia międzykulturowa, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 261–281.
Google Scholar

Czaplewska E., 2018b, Wstęp, [w:] E. Czaplewska (red.), Logopedia międzykulturowa, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 11–17.
Google Scholar

Czernikiewicz A., Woźniak T., 2012, Diagnoza psychogennych zaburzeń mowy, [w:] E. Czaplewska, S. Milewski (red.), Diagnoza logopedyczna. Podręcznik akademicki, Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 415–478.
Google Scholar

Dąbrowska D., Dziwińska A., 2005, Emisja głosu – wybrane zagadnienia, Wałbrzych: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Angelusa Silesiusa.
Google Scholar

Domagała A., Mirecka U. (red.), 2021, Logopedia przedszkolna i wczesnoszkolna, t. 1: Rozwój sprawności językowych. Podstawowe problemy logopedyczne, t. 2: Najczęstsze zaburzenia mowy u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Uwarunkowania – symptomy – typologie zjawisk, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis.
Google Scholar

Grabias S., 1991, Logopedia – jej przedmiot i stopień zaawansowania refleksji metanaukowej, [w:] S. Grabias (red.), Przedmiot logopedii, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 26–49.
Google Scholar

Grabias S., 1997, Mowa i jej zaburzenia, „Audiofonologia”, t. X, s. 9–36.
Google Scholar

Grabias S., 2012, Teoria zaburzeń mowy. Perspektywy badań, typologie zaburzeń, procedury postępowania logopedycznego, [w:] S. Grabias, Z.M. Kurkowski (red.), Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 15–71.
Google Scholar

Hamerlińska A., 2018, Onkologopedia w systemie kształcenia logopedów, „Logopaedica Lodziensia”, nr 2, s. 49–61.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2544-7238.02.04

Hamerlińska A., 2020, Miejsce onkologopedii w nauce, [w:] A. Hamerlińska, B. Mikuła (red.), Onkologopedia. Podejście interdyscyplinarne, Częstochowa: Alfa Medica Press, s. 11–22.
Google Scholar

Hamerlińska-Latecka A., 2013, Onkologopedia – o potrzebie utworzenia nowej specjalności w logopedii, [w:] J.J. Błeszyński (red.), Medycyna w logopedii. Terapia – wspomaganie – wsparcie. Trzy drogi – jeden cel, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 57–66.
Google Scholar

Jastrzębowska G., 2003, Przedmiot, zakres zainteresowań i miejsce logopedii wśród innych nauk, [w:] T. Gałkowski, G. Jastrzębowska (red.), Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, t. 1: Interdyscyplinarne podstawy logopedii, Opole: Uniwersytet Opolski, s. 315–329.
Google Scholar

Jastrzębowska-Jasińska A., 2018, Balbutologopedia – dziedzina obca logopedom?, [w:] K. Węsierska, K. Gaweł (red.), Zaburzenia płynności mowy, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 93–112.
Google Scholar

Kaczmarek L., 1981, Program studiów logopedycznych, Lublin: Zakład Logopedii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Kaczmarek L., 1991a, Model opieki logopedycznej w Polsce, Gdańsk: Gdański Związek Logopedów.
Google Scholar

Kaczmarek L., 1991b, O polskiej logopedii, [w:] S. Grabias (red.), Przedmiot logopedii, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 5–25.
Google Scholar

Kaczorowska-Bray K., 2017, Gerontologopedia, czyli starość w perspektywie logopedycznej, „Konteksty Społeczne”, t. 5, nr 1(9), s. 140–141.
Google Scholar

Kaczorowska-Bray K., Milewski S., 2016, Wstęp, [w:] K. Kaczorowska-Bray, S. Milewski (red.), Wczesna interwencja logopedyczna, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 16–24.
Google Scholar

Kaczorowska-Bray K., Milewski S., Michalik M., 2020, Starość – jak ją widzi logopedia, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Google Scholar

Kamińska B., 2016, Od retoryki do logopedii artystycznej, [w:] B. Kamińska, S. Milewski (red.), Logopedia artystyczna, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 53–67.
Google Scholar

Kamińska B., Milewski S., 2016, Wstęp, [w:] B. Kamińska, S. Milewski (red.), Logopedia artystyczna, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 16–24.
Google Scholar

Kataryńczuk-Mania L. (red.), 2020, Emisja głosu w przestrzeni edukacyjnej, artystycznej i terapeutycznej, Zielona Góra: Wydział Pedagogiki, Psychologii i Socjologii Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Google Scholar

Komlogo, b.r., Encyklopedia logopedii, hasło: Oligofrenologopedia, https://www.komlogo.pl/encyklopedia/130-a/1104-oligofrenologopedia (dostęp: 2.06.2025).
Google Scholar

Krajewska M., 2018, Psychiatria w logopedii – problem zaburzeń somatoformicznych i nerwic mowy, „Neurolingwistyka Praktyczna”, nr 4, s. 32–42.
Google Scholar

Kupisiewicz M., 2013, Słownik pedagogiki specjalnej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Kurkowski Z.M., 1991, Specjalności logopedyczne, [w:] S. Grabias (red.), Przedmiot logopedii, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 106–111.
Google Scholar

Kurkowski Z.M., 2010, Specjalizacje logopedyczne, „Biuletyn Logopedyczny”, nr 1, s. 75–78.
Google Scholar

Lichnowska A., 2022, Wpływ wad zgryzu na powstawanie wad wymowy u pacjentów leczonych ortognatycznie, rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof. M. Kozakiewicza, obroniona na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi.
Google Scholar

Lichnowska A., Kozakiewicz M., 2021, The Logopedic Evaluation of Adult Patients after Orthognathic Surgery, „Applied Sciences”, vol. 11(12).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3390/app11125732

Loebl W., 2006, Szkic rozwoju wspomagającej i alternatywnej komunikacji w Polsce, [w:] J. Błeszyński (red.), Alternatywne i wspomagające metody komunikacji, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls, s. 21–31.
Google Scholar

Manning W.H., 2010, Clinical decision making in the diagnosis and treatment of fluency disorders, Clifton Park: Delmar.
Google Scholar

Manning W.H., DiLollo A., 2017, Clinical decision making in the diagnosis and treatment of fluency disorders, San Diego: Plural Publishing.
Google Scholar

Michalik M., 2015, Transdyscyplinarność logopedii – między metodologiczną koniecznością a teoretyczną utopią, [w:] S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray (red.), Metodologia badań logopedycznych z perspektywy teorii i praktyki, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 32–46.
Google Scholar

Michałowska-Rozhin B., 1991, Kultura słowa jest przedmiotem logopedii, [w:] S. Grabias (red.), Przedmiot logopedii, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 99–102.
Google Scholar

Milewski S., Kaczorowska-Bray K., 2014, Czy jest potrzebna gerontologopedia? Późna dorosłość z perspektywy logopedycznej, [w:] M. Michalik (red.), Nowa Logopedia, t. 5: Diagnoza i terapia logopedyczna osób dorosłych i starszych, Kraków: Collegium Columbinum, s. 13–26.
Google Scholar

Milewski S., Kaczorowska-Bray K., 2015, Późna dorosłość jako przedmiot zainteresowania współczesnej logopedii – perspektywy badawcze, [w:] S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray (red.), Metodologia badań logopedycznych z perspektywy teorii i praktyki, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 153–170.
Google Scholar

Milewski S., Kaczorowska-Bray K., Kamińska B., 2016, Późna dorosłość z perspektywy logopedii, „Pogranicze. Studia Społeczne”, t. XXVIII, s. 165–182.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15290/pss.2016.28.09

Milewski S., Kaczorowska-Bray K., Kamińska B. (red.), 2020, Starość – język – komunikacja. Nowe obszary logopedii, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Google Scholar

Muzyka-Furtak E. (red.), 2015, Surdologopedia. Teoria i praktyka, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis.
Google Scholar

Pluta-Wojciechowska D., 2014, Gerontologopedia, „Forum Logopedyczne”, nr 22, s. 9–13.
Google Scholar

Pluta-Wojciechowska D., 2018, FTM – Fizjologiczna terapia miofunkcjonalna, [w:] A. Domagała, U. Mirecka (red.), Metody terapii logopedycznej, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 487–509.
Google Scholar

Pluta-Wojciechowska D., 2019, Orofacjologopedia, „Logopedia”, t. 48(1), s. 137–157.
Google Scholar

Pluta-Wojciechowska D., 2020, Logopaedics as an Interdisciplinary Science in the Eyes of Speech Therapists Preliminary Research Results, „Logopaedica Lodziensia”, nr 4, s. 141–155.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2544-7238.04.10

Pluta-Wojciechowska D., 2022, Zaburzenia czynności prymarnych i artykulacji. Podstawy postępowania logopedycznego, Bytom: Wydawnictwo Ergo Sum.
Google Scholar

Podyplomowe Studia Balbutologopedii na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, b.r., https://www.jakanie-terapia.pl/aktualnosci/230-podyplomowe-studia-balbutologopedii-na-uniwersytecie-slaskim-w-katowicach (dostęp: 2.06.2025).
Google Scholar

Program specjalizacji w dziedzinie neurologopedii, 2023, Warszawa, https://www.cmkp.edu.pl/wp-content-uploads/2023/11/040-Neurologopedia-program-podstawowy-2023.pdf (dostęp: 3.06.2025).
Google Scholar

Program specjalizacji w dziedzinie surdologopedii, 2024, Warszawa, https://www.cmkp.edu.pl/wp-content-uploads/2024/03/033-Surdologopedia-program-podstawowy-2024-1.pdf (dostęp: 3.06.2025).
Google Scholar

Przebinda E., Michalik M., Grzelak E., 2023, Komunikacja wspomagająca i alternatywna (AAC) w praktyce logopedycznej i terapeutycznej, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis.
Google Scholar

Sommers R.K., Caruso A.J., 1995, Inservice training in speech-language pathology: are we meeting the needs for fluency training?, „American Journal of Speech-Language Pathology”, vol. 4, s. 22–28.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1044/1058-0360.0403.22

Stankowski A., Brzozowska J., 2003, Terapia logopedyczna w procesie rewalidacji dzieci upośledzonych umysłowo (oligofrenopedagogika, oligofrenologopedia), „Chowanna”, R. XLVI, t. 2, s. 54–82.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31261/CHOWANNA.2003.21.04

Surowaniec J., 1998, Logopedia a dyscypliny pograniczne, [w:] I. Nowakowska-Kempna (red.), Logopedia jako nauka interdyscyplinarna – teoretyczna i stosowana, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 27–34.
Google Scholar

Szurek M., 2023, O potrzebie kształcenia specjalistów rehabilitacji zaburzeń głosu, „Logopaedica Lodziensia”, nr 8, s. 147–159.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2544-7238.08.11

Tarkowski Z., 2016, Nowe specjalizacje w logopedii, „Forum Logopedy”, nr 14, s. 59–61.
Google Scholar

Tłokiński W., Milewski S., Kaczorowska-Bray K. (red.), 2018, Gerontologopedia, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis.
Google Scholar

Walencik-Topiłko A., 2014, Emisja głosu. Kwalifikacje i zajęcia, „Forum Logopedy”, nr 2, s. 22–24.
Google Scholar

Wolańska E., 2015, Zaburzenia funkcji językowych w chorobach i zespołach otępiennych. Rola i cele logopedii wieku podeszłego, „Poradnik Językowy”, nr 5, s. 67–82.
Google Scholar

Wójcik-Topór P., Krajewska M., Michalik M. (red.), 2023, Diagnoza i terapia logopedyczna pacjentów w stanie ciężkim, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis.
Google Scholar

Zaleski T., 2012, Logoneurozy, [w:] A. Obrębowski (red.), Wprowadzenie do neurologopedii, Poznań: Termedia Wydawnictwo Medyczne, s. 277–282.
Google Scholar

Zaorska M., 2016, Tyflologopedia jako subdyscyplina szczegółowa logopedii oraz element współczesnej koncepcji strukturalnej, „Przegląd Badań Edukacyjnych”, nr 22(1), s. 149–162.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12775/PBE.2015.066