The Sense of Smell in Logopaedic Theory and Practice

Renata Marciniak-Firadza

doi:10.18778/2544-7238.05.08

Autor

Renata Marciniak-Firadza Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii Polskiej i Logopedii, Zakład Dialektologii Polskiej i Logopedii, ul. Pomorska 171/173, 90-236 Łódź https://orcid.org/0000-0001-6301-8820

DOI:

https://doi.org/10.18778/2544-7238.05.08

Słowa kluczowe:

węch, zaburzenia węchu, diagnoza i terapia logopedyczna zaburzeń węchu

Abstrakt

Zaburzenia węchu dotyczą wielu chorób o różnym podłożu: laryngologicznym, neurologicznym, onkologicznym, gerontologicznym, a niekiedy są jednym z objawów diagnostycznych poważnej choroby. Celem artykułu jest opisanie zmysłu węchu (anatomii, fizjologii, funkcji, etiologii i charakterystyki zaburzeń), a przede wszystkim zaprezentowanie tego zmysłu w kontekście teorii i praktyki logopedycznej. Logopeda może m.in. na podstawie wywiadu z pacjentem lub opiekunem pacjenta oraz za pomocą różnych próbek zapachowych dokonać oceny funkcjonowania zmysłu powonienia. W ramach terapii logopedycznej może natomiast prowadzić stymulację zmysłu węchu poprzez różne ćwiczenia, np. różnicowania zapachów i ich intensywności, odgadywania i nazywania różnych zapachów, poszukiwania źródła zapachów itp.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Altin F., Cingi C., Uzun T., Bal C., 2020, Olfactory and gustatory abnormalities in COVID-19 cases, “European Archives of Oto-Rhino-Laryngology”, vol. 277, no. 10, pp. 2775-2781.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s00405-020-06155-9

Ayres J., 2015, Dziecko a integracja sensoryczna, Gdańsk: Harmonia.
Google Scholar

Belzyt J. I., 2016, Wykorzystanie wiedzy o umyśle dla funkcjonowania osób z zaburzeniami/niepełnosprawnością zmysłu wzroku, “Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej”, vol. 21, pp. 47–57.
Google Scholar

Białaczewski L., 2005, Nagroda Nobla za rok 2004: odkrycie genów receptorów węchowych, “Otorynolaryngologia”, vol. 4, no. 4, pp. 163–168.
Google Scholar

Biel L., 2015, Integracja sensoryczna. Skuteczne strategie w terapii dzieci i nastolatków, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Borkowska M., Wagh K., 2010, Integracja sensoryczna na co dzień, Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich PZWL.
Google Scholar

Boscolo-Rizzo P., Boresetto D., Spinato G., Fabbris C., Menegaldo A., Gaudioso P., Nicolai P., Tirelli G., Da Mosto M. C., Rigoli R., Polesel J., Hopkins C., 2020, New onset of loss of smell or taste in household contacts of home-isolated SARS-CoV-2-positive subjects, “European Archives of Oto-Rhino-Laryngology”, vol. 277, no. 9, pp. 2637-2640.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s00405-020-06066-9

Czerniawska E., Czy psychologia powinna mieć węch w nosie?, “Chowanna”, special volume, pp. 89–107.
Google Scholar

Dżaman K., Pleskacz W. A., Wałkanis A., Rapiejko P., Jurkiewicz D., 2007, Ocena zmysłu smaku i węchu u pacjentów z polipami nosa, “Otolaryngologia Polska”, vol. LXI, no. 5, pp. 831–837.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/S0030-6657(07)70537-1

Encyklopedia logopedii, Nosowanie zamknięte, https://www.komlogo.pl/index.php/encyklopedia/128-a/1046-nosowanie-zamkniete (accessed: 22.10.2020).
Google Scholar

Gałkowski T., Radziszewska-Konopka M. (eds.), 2011, Wspomaganie rozwoju małego dziecka z wadą słuchu, Warszawa: Polski Komitet Audiofonologii.
Google Scholar

Gudej S., Błaszczyk K., Gromadzka-Ostrowska J., 2014, Związane z wiekiem zmiany węchu i smaku, “Geriatria”, no. 8, pp. 109–116.
Google Scholar

Gunia G., 2006, Terapia logopedyczna dzieci z zaburzeniami słuchu i mowy. Wybrane problemy teorii i praktyki surdologopedycznej, Kraków: Oficyna Wydawnicza “Impuls”.
Google Scholar

Hamerlińska A., 2019a, Applying nasal airflow – inducing maneuvers with patients with hyposmia after total laryngectomy, “Współczesna Onkologia”, vol. 23, no. 3, pp. 141–145.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5114/wo.2019.86688

Hamerlińska A., 2019b, Mowa przełykowa. Studium onkologopedyczne, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar

Hamerlińska A., 2019c, Węch i jego zaburzenia przedmiotem badań (również) logopedii, “Logopedia”, vol. 48, no. 1, pp. 187–201.
Google Scholar

“Integracja Sensoryczna. Kwartalnik Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów Integracji Sensorycznej SI” 2018, vol. 3.
Google Scholar

Izquierdo-Domínguez A., Rojas-Lechuga M. J., Chiesa-Estomba C., Calvo-Henríquez C., Ninchritz- Becerra E., Soriano-Reixach M., Poletti-Serafini D., Maria Villarreal I., Maza-Solano J. M., Moreno-Luna R., Villarroel P. P., Mateos-Serrano B., Agudelo D., Valcarcel F., Cuvillo A. del, Santamaría A., Mariño-Sánchez F., Aguilar J., Vergés P., Inciarte A., Soriano A., Mullol J., Alobid I., 2020a, Smell and Taste Dysfunction in COVID-19 is Associated with Younger Age in Ambulatory Settings: A Multicenter Cross-Sectional Study, “Journal Investigation Allergology and Clinical Immunology”, vol. 30(5), pp. 346–357.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18176/jiaci.0595

Izquierdo-Domínguez A., Rojas-Lechuga M. J., Mullol J., Alobid I., 2020b, Olfactory Dysfunction in the COVID-19 Outbreak, “Journal Investigation Allergology and Clinical Immunology”, vol. 30(5), pp. 317–326.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18176/jiaci.0567

Jabłońska-Trypuć A., Farbiszewski R., 2006, Zmysł węchu u ludzi i zwierząt, “Polish Journal of Cosmetology”, vol. 9, pp. 87–91.
Google Scholar

Jadczak M., Rapiejko P., Jurkiewicz D., 2005, Metody olfaktometryczne w diagnostyce laryngologicznej, “Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Lublin – Polonia”, vol. LX, suppl. XVI, no. 152, Section D, pp. 189–192.
Google Scholar

Janczewski G., 2007, Węch i jego zaburzenia, [in:] G. Janczewski (ed.), Otorynolaryngologia praktyczna. Podręcznik dla studentów i lekarzy, vol. 1, Gdańsk: Via Medica, pp. 225–232.
Google Scholar

Kielin J. (ed.), 2020, Rozwój daje radość. Terapia dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim, Sopot: GWP.
Google Scholar

Konopski L., Koberda M., 2003, Feromony człowieka. Środki komunikacji chemicznej między ludźmi, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Korendo M., 2017, Zmysły w komunikacji – znaczenie rozwoju percepcji wzrokowej, słuchowej oraz poznania wielozmysłowego dla prawidłowego budowania systemu językowego, [in:] J. Wojciechowska, B. Kazek (eds.), Zmysły w komunikacji. Mowa i jej uwarunkowania, Gdańsk: Harmonia, pp. 93–112.
Google Scholar

Krzeski A., 2007, Zapalenie zatok przynosowych, [in:] G. Janczewski (ed.), Otorynolaryngologia praktyczna. Podręcznik dla studentów i lekarzy, vol. 1, Gdańsk: Via Medica, pp. 307–321.
Google Scholar

Kucharczyk I., 2015, Funkcjonowanie emocjonalne dzieci z niepełnosprawnością wzroku, “Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej”, vol. 17, pp. 91–102.
Google Scholar

Kurkowski Z. M., 2013, Audiogenne uwarunkowania zaburzeń komunikacji językowej, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Kurkowski Z. M., 2016, Dorobek i perspektywy polskiej surdologopedii, “Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Sectio N, vol. 1, pp. 123–140.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.17951/en.2016.1.123

Kwiatkowska A., 2014, Terapia logopedyczna osób w stanie minimalnej świadomości i zespole zamknięcia, [in:] A. Hamerlińska-Latecka, M. Karwowska (eds.), Interdyscyplinarność w logopedii, Gliwice: Komlogo Piotr Gruba, pp. 85–101.
Google Scholar

Lechien J. R., Chiesa-Estomba C., De Siati D. R., Horoi M., Le Bon S., Rodriguez A., Dequanter D., Blecic S., El Afia F., Distinguin L., Chekkoury-Idrissi Y., Hans S., Lopez Delgado I., Calvo- Henriquez Ch., Lavigne P., Falanga Ch., Barillari M. R., Cammaroto G., Khalife M., Leich P., Souchay Ch., Rossi C., Journe F., Hsieh J., Edjlali M., Carlier R., Laurence Ris L., Lovato A., De Filippis C., Coppee F., Fakhry N., Ayad T., Saussez S., 2020, Olfactory and gustatory dysfunctions as a clinical presentation of mild-to-moderate forms of the coronavirus disease (COVID-19): a multicenter European study, “European Archives of Oto-Rhino-Laryngology”, vol. 277, no. 8, pp. 2251-2261.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s00405-020-05965-1

Muzyka-Furtak E. (eds.), 2015, Surdologopedia. Teoria i praktyka, Gdańsk: Harmonia.
Google Scholar

Obrębowski A., Świdziński T., Świdziński P., 2004, Wstępne badania kliniczne węchowych potencjałów wywołanych, “Otolaryngologia Polska”, vol. 58, pp. 253–258.
Google Scholar

Okła S., 2007, Chirurgiczna rehabilitacja głosu po całkowitej laryngektomii, Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich PZWL.
Google Scholar

Paczkowska A., Szmalec J., 2014, Nieprawidłowe przetwarzanie wzrokowe a zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci w wieku 7–11 lat z problemami szkolnymi, “Hygeia Public Health”, vol. 49(4), pp. 650–654.
Google Scholar

Paplińska M., 2010, Konsekwencje wynikające z braku wzroku, [in:] M. Bielska-Łach (ed.), Norweska praca socjalna, Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, pp. 129–135.
Google Scholar

Potargowicz E., 2008, Węch – niedoceniany zmysł człowieka, “Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej”, vol. 62, pp. 87–93.
Google Scholar

Pruszewicz A., Durska-Zakrzewska A., Rydzewski B., 1984, Zachowanie się powonienia i smaku u chorych na twardziel leczonych swoiście oraz na ocenę leczonych operacyjnie, “Otolaryngologia Polska”, vol. 38(4), pp. 291–295.
Google Scholar

Przyrowski Z., 2002, Terapia integracji sensorycznej, [in:] M. Przybysz-Piwko (compilation), Metody wspomagające rozwój mowy w różnych jego opóźnieniach, Warszawa: DiG, pp. 204–213.
Google Scholar

Przyrowski Z., 2012, Integracja sensoryczna: wprowadzenie do teorii, diagnozy i terapii, Warszawa: Empis.
Google Scholar

Przyrowski Z., 2019, Integracja sensoryczna: teoria, diagnoza, terapia, Warszawa: Empis.
Google Scholar

Rapiejko P., 2006, Zmysł węchu, “Alergoprofil”, vol. 2, no. 4(7), pp. 4–10.
Google Scholar

Rapiejko P., 2016, Zaburzenia zmysłu węchu, Warszawa: Medical Education.
Google Scholar

Repetowski M., Kuśmierczyk K., Mazurek A., Michalska J., Olszewski J., 2010, Podstawy anatomii i fizjologii drogi węchowej oraz możliwości topodiagnostyki jej uszkodzeń z użyciem węchowych potencjałów wywołanych, “Aktualności Neurologiczne”, vol. 10(2), pp. 85–88.
Google Scholar

Resler K., 2019, Ocena wpływu zaburzeń zmysłu węchu na jakość życia pacjentów z przewlekłym zapaleniem zatok przynosowych, unpublished doctoral dissertation written under the supervision of Prof. Tomasz Kręcicki at the Medical University of Wrocław.
Google Scholar

Samoliński B., 2007, Nieżyty nosa – klasyfikacja i postępowanie, [in:] G. Janczewski (ed.), Otorynolaryngologia praktyczna. Podręcznik dla studentów i lekarzy, vol. 1, Gdańsk: Via Medica, pp. 274–288.
Google Scholar

Sekula A., Pruszewicz A., 2019, Nosowanie, [in:] A. Pruszewicz, A. Obrębowski (eds.), Zarys foniatrii klinicznej, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, pp. 232–237.
Google Scholar

Sienkiewicz-Jarosz H., 2012, Zmysł węchu – fizjologia i patologia, “Neurologia po Dyplomie”, vol. 7, no. 4, pp. 6–10.
Google Scholar

Siudak A., 2019, Fizjologiczne i patologiczne aspekty inwolucji zmysłów – część II: dotyk, smak, powonienie, [in:] B. Kazek, J. Wojciechowska (eds.), Zmysły w procesie starzenia, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, pp. 185–208.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323538578.pp.185-208

Skibska J., 2014, Dziecko z wadą słuchu oraz Centralnymi Zaburzeniami Przetwarzania Słuchowego (CAPD). Wybrane zagadnienia, Kraków: Libron – Filip Lohner.
Google Scholar

Składzień J., Tomik J., Gawlik J., Wiatr M., Hartwich P., 2012, Zmiany w narządach laryngologicznych i ich schorzenia wynikające ze starzenia się organizmu, [in:] A. Marchewka, Z. Dąbrowski, J. A. Żołądź (eds.), Fizjologia starzenia się. Profilaktyka i rehabilitacja, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, pp. 157–165.
Google Scholar

Smith A., 1983, Ciało, trans. H. Wasylkiewicz, Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich PZWL.
Google Scholar

Styczek I., 1979, Logopedia, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Szmaj M., 2013, Ustna sprawność ruchowa w karmieniu i żywieniu dziecka, training materials, Kutno.
Google Scholar

Tęgowska E., Wosińska A., 2011, Rola nauk biologicznych w rozumieniu genezy i nowego podejścia terapeutycznego do choroby Alzheimera, “Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej”, vol. 65, pp. 73–92.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5604/17322693.933430

Tomaszewska M., Krzeski A., 2018, Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych – klasyfikacja, etiopatogeneza i leczenie, “Magazyn Otorynolaryngologiczny”, vol. XVII (3), no. 67, pp. 75–91.
Google Scholar

Wróblewska A., 2019, Język osób z niepełnosprawnością wzroku: leksyka i metaforyka środowiskowa, “Poradnik Językowy”, vol. 3, pp. 81–92.
Google Scholar

Zimmer-Nowicka J., Błaszczyk T., Kaczmarczyk D., Morawiec-Sztandera A., 2008, Wpływ ćwiczeń wymuszających przepływ powietrza przez jamę nosową na funkcję zmysłu węchu u chorych po całkowitym usunięciu krtani, “Otorynolaryngologia”, vol. 7, no. 3, pp. 133–138.
Google Scholar