Logopaedica Lodziensia

Recenzja książki Katarzyny Sedivy-Mączka, Stymulacja komunikacji językowej dzieci z autyzmem, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2019, ss. 143, ISBN 978-83-8084-395-0

Danuta Grzesiak-Witek — 2022-12-30

Diagnoza i terapia zaburzeń percepcji słuchowej u 65‑letniej kobiety

Justyna Antczak‑Kujawin — 2022-12-30

W artykule przedstawiono opis przypadku 65‑letniej kobiety z głuchotą starczą oraz trudnościami w przetwarzaniu słuchowym. Omówiono wyniki diagnozy i treningu funkcji słuchowych, wzrokowych i motorycznych przy zastosowaniu założeń metody Warnkego. Wykazano pozytywny wpływ treningu słuchowego metodą Warnkego na funkcjonowanie językowe pacjentki.

Alalia (zaburzenie) a opóźnienie rozwoju mowy. Czy, jak i kiedy możliwe jest ich rozróżnienie?

Ewa Bielenda‑Mazur — 2022-12-30

W artykule podjęto temat diagnozy różnicowej pomiędzy opóźnieniem w rozwoju mowy, niemającym konsekwencji w przyszłości, a sytuacją, gdy jest ono symptomem zaburzenia towarzyszącego człowiekowi przez całe życie, czyli alalii. Autorka postuluje podjęcie diagnozy dziecka niezależnie od jego wieku, traktowanie każdego dziecka z opóźnionym rozwojem mowy jako zagrożonego alalią oraz przystąpienie do odpowiedniego postępowania rewalidacyjnego na wczesnym etapie rozwoju.

Zachowania językowe i komunikacyjne osób ze spektrum autyzmu w wybranych filmach fabularnych

Izabela Ejsmunt‑Wieczorek — 2022-12-30

Język i mowa są niezbędne w życiu każdego człowieka. Od najmłodszych lat ludzie nabywają kompetencje językowe pomagające im tworzyć poprawne gramatycznie frazy oraz umiejętności językowe, dzięki którym potrafią dopasować przekaz do odbiorcy i sytuacji. Wszystko to pomaga budować ważne dla nas relacje. Niestety, osoby niepełnosprawne, poza dysfunkcjami fizycznymi i psychicznymi, charakteryzują się różnym poziomem sprawności językowej i komunikacyjnej. W artykule przedstawiono umiejętności językowe fikcyjnych bohaterów filmowych z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Podjęto również próbę oceny trafności prawidłowego przedstawiania zaburzeń językowych u osób z dysfunkcjami przez reżyserów i bohaterów filmowych w odniesieniu do literatury fachowej, poświęconej opisywanemu spektrum autyzmu.

SLI czy DLD? Zmiany w terminologii zaburzeń mowy o niejednoznacznej etiologii w kontekście polskiego prawa oświatowego

Ewa Gacka — 2022-12-30

Artykuł poświęcono zaburzeniom mowy o niejasnej/niejednoznacznej przyczynie. W literaturze przedmiotu funkcjonuje wiele określeń tego typu zaburzeń komunikacji językowej. Jednym z nich jest SLI (specyficzne zaburzenie rozwoju językowego). Zgodnie z ustaleniami międzynarodowych ekspertów zaleca się odejście od terminu SLI na rzecz DLD (rozwojowe zaburzenie językowe/języka). W artykule zaprezentowano przesłanki leżące u podstaw takiego rozwiązania. Jednocześnie omówiono konsekwencje braku w polskim prawie oświatowym terminów określających zaburzenia mowy występujące bez wyraźnej przyczyny.

Wpływ afazji pierwotnie postępującej na możliwość dokonywania kategoryzacji semantycznej – wybrane aspekty

Renata Gliwa‑Patyńska — 2022-12-30

Celem badań była ocena możliwości dokonywania weryfikacji kategorialnej (semantycznej) przez pacjentkę ze zdiagnozowaną afazją pierwotnie postępującą wariantem logopenicznym. W badaniu wykorzystano metodę eksperymentu klinicznego. Wyniki zostały poddane analizie jakościowej oraz ilościowej. Wskazano najlepiej zachowane relacje semantyczne, określono zjawiska świadczące o jakości dostępu do słownika mentalnego, wyszczególniono objawy degradacji słownika semantycznego, ustalono, na którym etapie przetwarzania dochodzi do zaburzeń. Obserwowane u badanej znaczne obniżenie możliwości wyszukiwania nazw kategorii semantycznych przy względnie dobrze zachowanej możliwości dokonywania weryfikacji semantycznej to m.in. efekt spadku szybkości przetwarzania poznawczego, zaburzeń sterowania, spadku jakości procesów przeszukiwania słownika semantycznego, zaburzeń selektywności i możliwości podtrzymywania uwagi, dysfunkcji połączeń pojęcie–znaczenie, zaburzeń relacji w obrębie kategorii semantycznych, zaburzeń słuchowej pamięci słownej.

Zaburzenia głosu a trema przed występem. Skala samopoczucia dzieci i młodzieży przed występem – walidacja narzędzia badawczego

Kamil Jaros — 2022-12-30

Trema to jedno z najczęstszych zjawisk odczuwanych przed wystąpieniami publicznymi. Istotnym powodem pomiaru tremy jest jej negatywny wpływ na zdrowie i emisję głosu dzieci i młodzieży. W literaturze światowej istnieją teorie, które opisują zjawisko tremy i jej implikacje dla emisji głosu. Niestety, brakuje narzędzi do badania tremy przed występem, które byłyby przeznaczone dla dzieci i młodzieży oraz zawierałyby jednocześnie kontekst pracy głosem. Celem tego artykułu jest krótka charakterystyka tremy i zaburzeń głosu o podłożu psychogennym oraz przedstawienie autorskiego narzędzia stworzonego na podstawie trójczynnikowej teorii konstruktu tremy. W tekście opisane są kolejne etapy powstawania kwestionariusza, analiza czynnikowa i wyłanianie skal. Wyniki analiz potwierdziły trójczynnikową konstrukcję narzędzia i sugerują, że skala może okazać się trafnym kwestionariuszem do badania tremy.

Przyczyny niepowodzeń w tworzeniu wypowiedzi narracyjnych w grupie dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim

Urszula Jęczeń — 2022-12-30

W artykule poruszona została problematyka narracji w perspektywie rozwojowej oraz w badaniach logopedycznych. Podjęto próbę przybliżenia przyczyny niepowodzeń narracyjnych w grupie osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. Punktem wyjścia jest przyjęcie założenia, że sytuacja osoby z niepełnosprawnością intelektualną jako twórcy wypowiedzi jest wyjątkowa. Zachowania językowe dokonują się w odmiennych warunkach, które najogólniej możemy nakreślić jako fragmentaryczną wiedzę o rzeczywistości, ograniczenia związane ze zrozumieniem zjawisk oraz docieranie do nich poprzez zmysły (zaburzenia percepcji). Dzieci z tej grupy nie tylko w sposób wolniejszy przyswajają sobie wiedzę o otaczającej rzeczywistości, ale czynią to w sposób fragmentaryczny.

Perspektywa klienta w giełkocie

Monika Kaźmierczak — 2022-12-30

W giełkocie, tj. wielowymiarowym i jeszcze nie do końca poznanym zaburzeniu płynności mowy, uwzględnianie perspektywy klienta wydaje się koniecznością. W niniejszym artykule na tle teorii podmiotowości i dialogiki zostały zaprezentowane założenia logopedii opartej na dowodach, ze szczególnym uwzględnieniem trzeciego filaru Evidence‑Based Practice – EBP. Wypowiedzi dorosłych klientów stanowią egzemplifikację rozważań na temat samoświadomości i metaświadomości osób z mową bezładną, dodatkowo zostały one skonfrontowane z fragmentami publikacji logopedycznych o sześciu popularnych stwierdzeniach na temat osób z doświadczeniem giełkotu. Wiele ze znanych apriorycznych twierdzeń obecnie może zostać uznanych za mity o mowie bezładnej albo konkluzje budzące uzasadnioną wątpliwość i wymagające dalszej pogłębionej analizy. Wskazuje to na konieczność podjęcia w Polsce badań weryfikujących dotychczasowe sądy na temat mowy bezładnej.

Umiejętności narracyjne dzieci i młodzieży z padaczką. Badania własne

Marlena Kurowska — 2022-12-30

W artykule zaprezentowano fragment prowadzonych od 2017 roku badań własnych na temat zaburzeń mowy i języka rejestrowanych u dzieci i młodzieży z anatomicznymi i/lub funkcjonalnymi zmianami w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Opracowanie zawiera analizę wypowiedzi narracyjnych dziesięciorga dzieci w wieku od siódmego do siedemnastego roku życia. Przedmiotem oceny była makrostruktura opowiadań zrealizowanych przez uczestników badania.

Zmysł smaku – istota, zaburzenia, diagnoza, terapia (na przykładzie logopedy pracującego z dziećmi)

Renata Marciniak-Firadza — 2022-12-30

Zmysł smaku jest często niedoceniany w rozważaniach naukowych. Celem artykułu jest opisanie tego zmysłu (jego anatomii, fizjologii, funkcji, etiologii, klasyfikacji zaburzeń smaku, konsekwencji zaburzeń smaku, diagnostyki zaburzeń smaku), a przede wszystkim zaprezentowanie go w kontekście teorii i praktyki logopedycznej (na przykładzie logopedy pracującego z dziećmi). W tekście zamieszczono propozycje strategii terapeutycznych i ćwiczeń stymulujących zmysł smaku, które może wykorzystać logopeda w trakcie terapii dziecka z dysgeuzją.

Stan kompetencji i sprawności językowej 6‑letniego chłopca z sieroctwem społecznym. Studium porównawcze

Karolina Małocha-Pytlak — 2022-12-30

W literaturze medycznej, psychologicznej i pedagogicznej podkreśla się, że brak zaspokajania podstawowych potrzeb psychicznych dziecka ma wpływ na jego rozwój somatyczny, powoduje zakłócenia w sferze emocjonalnej, opóźnia rozwój psychoruchowy. Kwestie te są poruszane jednak dość ogólnikowo, a wpływ sieroctwa społecznego na językowy rozwój dziecka na gruncie różnych nauk jest traktowany marginalnie – w logopedii stanowiąc swoiste novum.

Niniejszy artykuł dotyczy stanu kompetencji i sprawności językowej sześcioletniego chłopca z sieroctwem społecznym w porównaniu do chłopca w tym samym wieku, wychowanego w pełnej rodzinie, bez deprywacji podstawowych potrzeb fizycznych i emocjonalnych. Dokonano analizy porównawczej – ilościowej na podstawie Testu Rozwoju Językowego oraz jakościowej – z uwzględnieniem wszystkich podsystemów języka. Zainicjowane badania są badaniami wyznaczającymi nową perspektywę w logopedii – rozważanie o języku z uwzględnieniem aspektu środowiskowego, a szczególnie wpływ sieroctwa społecznego na rozwój językowy dziecka.

Nagłe wystąpienia zawrotów głowy pochodzenia obwodowego po doznanym urazie głowy. Prezentacja przypadku

Jurek Olszewski — 2022-12-30

Nagłe wystąpienie zawrotów głowy wymaga diagnostyki kilku specjalistów, w tym neurologa, otolaryngologa, a często też internisty, kardiologa czy okulisty. W artykule przedstawiono przypadek trzydziestodwuletniego pacjenta przyjętego do Kliniki Otolaryngologii w trybie pilnym z powodu zawrotów głowy o charakterze wirowania otoczenia w stronę prawą. Poza tym podawał nudności, bez wymiotów. Dolegliwości pojawiły się w godzinach nocnych w dniu przyjęcia do szpitala, po raz pierwszy w życiu. W wywiadzie podał uderzenie w głowę w okolicę potyliczną około tygodnia wcześniej, bez utraty przytomności. Po wykonaniu badania przedmiotowego otorynolaryngologicznego, badań diagnostycznych, w tym laboratoryjnych, otoneurologicznych i obrazowych (TK głowy) oraz konsultacji neurologicznej, rozpoznano nagłe zawroty głowy pochodzenia obwodowego po doznanym urazie głowy, a także deficyt narządu przedsionkowego lewego. Zastosowano leczenie farmakologiczne naczyniowe oraz ćwiczenia habituacyjne z zaleceniem ich kontynuowania przez trzy miesiące.

Podstawowe aspekty diagnozy dziecka z zaburzeniem językowym

Anna Paluch — 2022-12-30

Diagnozowanie dziecka z DLD wymaga czasu, stanowi proces i ma charakter interdyscyplinarny. Szczególnie dotyczy to różnicowania między opóźnieniem a zaburzeniem rozwoju mowy i języka. Z uwagi na wielość terminów diagnostycznych istotna jest diagnoza funkcjonalna. Diagnoza nominalna (klasyfikująca) powinna dać podstawy do objęcia dziecka formalną opieką terapeutyczną i edukacyjną. Z punktu widzenia praktyki diagnostycznej istotne jest opracowanie zasad współpracy specjalistów zaangażowanych w diagnozę.

O kształceniu logopedów w zakresie dyslalii. Nowe wyzwania

Danuta Pluta-Wojciechowska — 2022-12-30

Artykuł dotyczy problematyki kształcenia w zakresie zaburzeń realizacji fonemów – jednego z ważniejszych elementów programu studiów logopedycznych: podyplomowych i stacjonarnych. Autorka odnosi się do współczesnej wiedzy na temat wad wymowy, podkreślając różnice pomiędzy tradycyjnym a nowym ujęciem tego zaburzenia. Wskazuje nowe zadania, jakie powinny zostać uwzględnione w programach kształcenia w związku z obecnością w przestrzeni internetowej różnorodnych informacji, często niezgodnych ze współczesną wiedzą na temat postępowania w dyslalii, a także z innymi problemami, np. z różnym rozumieniem interdyscyplinarności logopedii. Analizuje wybrane zagadnienia związane z przygotowaniem programu kształcenia w zakresie zaburzeń realizacji fonemów z perspektywy pożądanych cech przyszłego logopedy. Przedstawiona praca jest głosem w dyskusji na temat kształcenia logopedów w zakresie dyslalii.

DLD (SLI) a ASD w kontekście logopedycznej diagnozy różnicowej

Elżbieta Sadowska — 2022-12-30

Zmiany w terminologii ujęte w największych systemach klasyfikacyjnych oraz najnowsze wyniki badań dotyczących językowego funkcjonowania osób z DLD (SLI) oraz ASD wskazują na konieczność rewizji logopedycznej diagnozy różnicowej oraz terminologii używanej do opisu tych zaburzeń. W prezentowanym artykule przedstawiono zarówno historyczne spojrzenia na SLI i autyzm, jak i współczesne ujęcia oraz nowe terminy (DLD i ASD). Wskazano również, jakie zmiany zaistniały w sposobie definiowania tych zaburzeń w ostatnich latach.

Ocena słuchu fonematycznego dziecka z alalią prolongatą. Studium przypadku

Julita Sobańska — 2022-12-30

Słuch fonematyczny pozwala właściwie dekodować znaczenie wyrazów, rozpoznawać sylaby i różnicować głoski, zapewniając odbiór dźwięków mowy na podstawie czynności recepcji, rozróżniania, różnicowania i pamięci słuchowej. Zaprezentowane w artykule wyniki testu słuchu fonematycznego sześcioletniego dziecka z alalią prolongatą wskazują podstawowe trudności, wyznaczają potrzeby programowe, a jednocześnie nakreślają perspektywę zadań edukacyjnych i terapeutycznych. Utrzymujące się deficyty w rozwoju mowy i artykulacji wraz z zaburzeniami słuchu fonematycznego mogą mieć decydujący wpływ na ocenę gotowości szkolnej, a następnie pomyślny start na etapie edukacji wczesnoszkolnej.

Spektrum autyzmu a afazja rozwojowa. Porównanie rozwoju języka

Zbigniew Tarkowski — 2022-12-30

W artykule przedstawiono wyniki badań, w których uczestniczyło 37 dzieci ze spektrum autyzmu oraz 12 dzieci z afazją rozwojową wieku od 2,6 do 8,1 lat. Zostały one ocenione za pomocą Testu Rozumienia Zdań, Przesiewowego Testu Logopedycznego oraz Skali Inteligencji Stanford‑Binet. Okazało się, że badane dzieci autystyczne oraz dzieci afatyczne mają inteligencję na pograniczu niepełnosprawności intelektualnej oraz są opóźnione w rozwoju mowy. Nie stwierdzono między nimi istotnych statystycznie różnic w zakresie rozumienia języka. Dzieci autystyczne uzyskały znacznie wyższe wyniki niż dzieci afatyczne w próbach oceniających słownik, gramatykę i wymowę. Stwierdzono także wysoką zależność między wynikami w Teście Rozumienia Zdań oraz Przesiewowym Teście Logopedycznym. Natomiast korelacja między rozumieniem języka a inteligencją niewerbalną okazała się nieistotna statystycznie.

Osobista ocena polskich, słowackich i amerykańskich dzieci jąkających się na temat uzyskiwanego wsparcia

Mary Weidner — 2022-12-30

Wyników badań na temat tego, co dzieci, które się jąkają, postrzegają jako wsparcie, a co jako brak wsparcia ze strony słuchacza jest niewiele. Co więcej, do tej pory nie prowadzono badań międzykulturowych w tym zakresie. Takie dane są potrzebne, aby stosować odpowiednie formy interwencji logopedycznej oraz odpowiednio edukować społeczeństwo. Badanie opisywane w artykule miało na celu wypełnienie tej luki poprzez dokonanie oceny preferencji słuchaczy. Ankietowanymi były dzieci, które się jąkają, pochodzące z różnych środowisk.

W badaniu wzięło udział 151 dzieci jąkających się z Polski, Słowacji i USA, które wypełniły dziecięcą wersję kwestionariusza Indywidualna Ocena Wsparcia w Przypadku Jąkania (The Personal Appraisal of Support for Stuttering). Wyniki tego badania zostały przeanalizowane w sposób opisowy i porównane międzykulturowo.

We wszystkich grupach pojawiły się tematy dotyczące tego, co wpiera i co nie pomaga w kontaktach interpersonalnych. Wiele pozycji mieściło się w przedziale neutralnym, co sugeruje zmienność wśród poszczególnych respondentów.

Dane uzyskane w badanych grupach wykazały, że dzieci jąkające się przede wszystkim chcą, aby słuchacze byli cierpliwi, aby ich nie wykluczali i nie wyśmiewali się z nich, gdy z nimi rozmawiają. Inne preferencje podkreślają znaczenie pytania osób jąkających się o to, co postrzegają jako pomocne, a co jako niewspierające. Do wyników tego badania dołączono także wytyczne dla słuchaczy oraz ogólnodostępną ulotkę informacyjną o tym, jak najlepiej wspierać jąkające się dzieci.