Helena Radlińska w latach 1939–1945 – historia zrekonstruowana ze wspomnień
DOI:
https://doi.org/10.18778/2450-4491.08.12Słowa kluczowe:
wspomnienia uczniów o mistrzyni, mistrzyni w obszarze działania, cechy/tendencje aktywności mistrza, konstruowanie biografii ze wspomnieńAbstrakt
Artykuł łączy ze sobą wspomnienia osób, które w latach okupacji hitlerowskiej spotykały się z Radlińską i były częścią jej życia wojennego. Biografia, jaką udało się zrekonstruować z wielu połączonych ze sobą relacji na temat uczonej, posiada układ chronologiczno-problemowy, ożywia zachowaną pamięć o mistrzu oraz pozwala zobaczyć jego życie w toczącym się procesie, niekiedy nacechowanym „zerwaniami i nieciągłościami”. Tekst daje do myślenia nad zagadnieniem mistrzostwa – szczególnie mistrzostwa dostrzegalnego w aktywnościach mistrza. Artykuł skłania do refleksji nad mistrzostwem Radlińskiej, które manifestowało się w szczególnych cechach jej aktywności.
Tekst uzupełniają wspomnienia Radlińskiej zawarte w Liście dziesiątym i Liście jedenastym, które znajdują się w Listach o nauczaniu i pracy badawczej (1964) – „pamiętnikach” Profesor.
Bibliografia
anonimowy (1943) Rzeczywistość i teraźniejszość, „Pismo Młodych”, nr 9 (14) [6 VI 1943], s. 1–2.
Google Scholar
Bauman T. (2004) Mistrzowie i szkoły myślenia w Uniwersytecie w: Gdańskie rodowody pedagogiczne. Geneza – kontynuacje – inspiracje – przemieszczenia znaczeń wychowawczych, E. Rodziewicz, K. Rzedziecka, E. Zalewska (red.), Gdańsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, s. 71–80.
Google Scholar
Biernacka M. (1983) Oświata a społeczno-kulturowe przeobrażenia wsi w latach ostatniej wojny i w okresie powojennym, „Etnografia Polska”, t. XXVII, z. 2, s. 103–131.
Google Scholar
Bogusławska A. (1971a) Helena Radlińska w czasie drugiej wojny światowej i potem, „Zeszyty Historyczne”, t. 200, z. 19, s. 147–164.
Google Scholar
Bogusławska A. (1971b) Szkoła „jutrzejsza” i jej kierowniczka, „Zeszyty Historyczne”, t. 200, z. 19, s. 167–184.
Google Scholar
Brodowska H. (1958) Z dziejów kształcenia pracowników społeczno-oświatowych, 1925–1952, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Humanistyczno-Społeczne”, seria I, z. 10, s. 121–169.
Google Scholar
Brodowska-Kubicz H. (1994) Z chłopskiej łąki. Wspomnienia, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Caillois R. (1973) Żywioł i ład, przeł. A. Tatarkiewicz, seria: Biblioteka Myśli Współczesnej, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar
Chojnacki W. (1970) Bibliografia zwartych druków konspiracyjnych wydanych pod okupacją hitlerowską w latach 1939–1945, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Czapska M. (1971) Helena Radlińska. Rozmowy, „Zeszyty Historyczne”, t. 200, z. 19, s. 98–128.
Google Scholar
Dinter H. (1981) Sekcja Społeczno-Oświatowa Wolnej Wszechnicy Polskiej podczas okupacji – w świetle aktywności Heleny Radlińskiej w: Problem kształcenia pracowników społecznych, seria: Studia z pedagogiki społecznej i polityki społecznej TWWP, t. IV, I. Lepalczyk (red.), Warszawa, Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej, s. 49–68.
Google Scholar
Friszke A. (1987) Wstęp od Redakcji, „Więź”, nr 5 (343), s. 79–81.
Google Scholar
Hessen S. (1936), Recenzja pracy: Stosunek wychowawcy do środowiska społecznego, „Chowanna”, R. VII, z. I, s. 37–44.
Google Scholar
Hulewicz J. (1964) Wstęp. Helena Radlińska – historyk oświaty w: Z dziejów pracy społecznej i oświatowej. Pisma pedagogiczne, t. 3, Wstęp J. Hulewicz, wybór i oprac. W. Wyrobkowa-Pawłowska, Komentarz W. Wyrobkowa-Pawłowska, J. Wojciechowska, Wrocław–Warszawa–Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. V–XXIX.
Google Scholar
Jeleński K. (1981) Marynia, „Kultura. Szkice. Opowiadania. Sprawozdania”, nr 7/406– 8/407, s. 189–191.
Google Scholar
Jurgielewiczowa I. (1937) 40-lecie pracy Heleny Radlińskiej, „Praca Oświatowa. Miesięcznik”, R. III, nr 3, s. 153–155.
Google Scholar
Jurgielewiczowa I. (1994/1995) Przemówienie Ireny Jurgielewiczowej w: Helena Radlińska. Człowiek i wychowawca, I. Lepalczyk, B. Wasilewska (red.), Warszawa, Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej, s. 173–175.
Google Scholar
Kamińska I. (2015) Relacja mistrz – uczeń: próba interpretacji na podstawie refleksji nad autobiografią naukową Ireny Lepalczyk w: Pedagogika społeczna. Wstępy i kontynuacje, E. Marynowicz-Hetka, E. Skoczylas-Namielska (red.), Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 139–154.
Google Scholar
Kamiński A. (1974) Piśmiennictwo publicystyczne i popularyzatorskie Heleny Radlińskiej w latach okupacji (1940–1944), „Roczniki Biblioteczne”, R. XVIII, z. 1–2, s. 191–213.
Google Scholar
Krasuski J. (1993) Ruch ludowy wobec szkolnictwa i oświaty wiejskiej w Polsce w latach 1939–1949, Kielce, Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego.
Google Scholar
Lepalczyk I. (1961) Helena Radlińska (1879–1954), „Przegląd Biblioteczny”, R. XXIX, z. 3/4, s. 225–247.
Google Scholar
Lepalczyk I. (2001) Helena Radlińska. Życie i twórczość, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar
Lepalczyk I. (2003) Wśród ludzi i książek, Łódź, Wydawnictwo WiNG.
Google Scholar
Lepalczyk I., Skibińska W. (1974) Helena Radlińska. Kalendarium życia i pracy, „Roczniki Biblioteczne”, R. XVIII, z. 1–2, s. 3–103.
Google Scholar
Lepalczyk I., Skibińska W. (1979) Helena Radlińska. Kalendarium życia i pracy. Suplement, „Roczniki Biblioteczne”, R. XXIII, z. 2, s. 391–402.
Google Scholar
Leśniewska P. (1998) Dom sióstr urszulanek SJK w Warszawie w latach 1938–1945 w: Szary Dom w Warszawie, Warszawa, Zgromadzenie Sióstr Urszulanek SJK, seria: Ocalić od zapomnienia.
Google Scholar
Listy Heleny Radlińskiej do Heleny Brodowskiej z lat 1945–1953 (1994) „Acta Universitatis Lodziensis”. Folia Paedagogica et Psychologica, Helena Radlińska – portret pedagoga (rozprawy, wspomnienia, materiały), I. Lepalczyk, B. Wasilewska (red.), oprac. Helena Brodowska, z. 34, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 171–181.
Google Scholar
Listy Heleny Radlińskiej do Jana Hulewicza z lat 1945–1954 (1974) wydał Jan Hulewicz, „Roczniki Biblioteczne”, R. XVIII, z. 1–2, s. 503–542.
Google Scholar
Manteuffel T. (1970) Formy tajnego nauczania akademickiego w Warszawie 1939 –1944, „Kwartalnik Historyczny”, R. LXXVII, z. 3, s. 748–753.
Google Scholar
Markertowa E. (1994) W klinice profesora Witolda Orłowskiego, „Acta Universitatis Lodziensis”. Folia Paedagogica et Psychologica, Helena Radlińska – portret pedagoga (rozprawy, wspomnienia, materiały), I. Lepalczyk, B. Wasilewska (red.), oprac. Helena Brodowska, z. 34, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 161–164.
Google Scholar
Marynowicz-Hetka E. (2013) Mistrzynie pracy socjalnej/społecznej – fenomen trwania z perspektywy koncepcji rozwoju poprzez zerwania i nieciągłości. Propozycja ram narzędzia analizy w: Kobiety w pracy socjalnej, A. Kotlarska-Michalska (red.), Poznań, Wydawnictwo UAM, s. 31–47.
Google Scholar
Marynowicz-Hetka E. (2018) Myśląc o życiu duchowym/mentalnym w kontekście aktywności: transformacje bezszelestne versus modyfikacje, „Studia z Teorii Wychowania”, t. IX, nr 1 (22), s. 9–23.
Google Scholar
Ostrowska T. (1986) Radliński Zygmunt [biogram], Internetowy Polski Słownik Biograficzny, https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/zygmunt-radlinski [dostęp: 06.02.2019].
Google Scholar
Radlińska H. [H. Orsza] (1932) Wspomnienia uczennicy i nauczycielki, „Niepodległość”, t. 5 z. 3 (11), s. 321–342.
Google Scholar
Radlińska H. (1946), Zasięg wychowania. Dawne poglądy i nowe doświadczenia, „Ruch Pedagogiczny”, R. XXX, nr 1, s. 35–40.
Google Scholar
Radlińska H. (1949) Materiały do dziejów walki o duszę ludu (1864–1913). (Fragmenty przedmowy spalonej książki H. Radlińskiej i B. Śliwińskiej) w: Studia z dziejów kultury, H. Barycz, J. Hulewicz (red.), Warszawa, Nakład Gebethnera i Wolffa, s. 517–537.
Google Scholar
Radlińska H. (1964) Listy o nauczaniu i pracy badawczej w: Z dziejów pracy społecznej i oświatowej. Pisma pedagogiczne, t. 3, Wstęp J. Hulewicz, wybór i oprac. W. Wyrobkowa- Pawłowska, Komentarz W. Wyrobkowa-Pawłowska, J. Wojciechowska, Wrocław– Warszawa–Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 329–478.
Google Scholar
Radlińska H. (2014) Życiorys własny, „Pedagogika Społeczna”, R. XIII, nr 4 (54), s. 81–85.
Google Scholar
Relacja Wandy Jarczyk, Wypędzeni z Warszawy 1944. Losy dzieci. Banwar 1944, http://www.banwar1944.eu/?ns_id=351 [dostęp: 20.02.2019[.
Google Scholar
Reymont S. (1987) Początki organizacji „Racławice”, „Więź”, nr 5 (343), s. 79–101.
Google Scholar
Reymont S. (1994/1995) Na Opaczewskiej i później. Spotkania z Babcią w: Helena Radlińska. Człowiek i wychowawca, I. Lepalczyk, B. Wasilewska (red.), Warszawa, Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej, s. 89–104.
Google Scholar
Sałuda M. (2002) Schronisko dla Sierot Wojennych, http://www.niedziela.pl/artykul/6803/nd/Schronisko-dla-Sierot-Wojennych [dostęp: 20.02.2019].
Google Scholar
Stanowski A. (1969) Helena Radlińska, „Znak. Miesięcznik”, R. XXI, nr 184 (10), s. 1333–1340.
Google Scholar
s. Szot B. (2002) Dwa światy Radlińskiej. Współpraca prof. Heleny Radlińskiej ze Zgromadzeniem Sióstr Urszulanek SJK w Warszawie w latach 1939–1945, Agencja Wydawniczo- Handlowa „Bożena”, Milanówek.
Google Scholar
Theiss W. (1984) Radlińska, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”.
Google Scholar
Theiss W. (2017) Wanda Wyrobkowa-Pawłowska: życie jako służba społeczna, „Pedagogika Społeczna”, R. XVI, nr 1 (63), s. 67–82.
Google Scholar
Tłomacka T. (1980) *** „Człowiek w pracy i w osiedlu. Biuletyn TWWP”, Pedagogika społeczna Heleny Radlińskiej, nr 2/92/XIX, 3/93/XIX, s. 242–250.
Google Scholar
Witkowski L. (2014) Niewidzialne środowisko. Pedagogika kompletna Heleny Radlińskiej jako krytyczna ekologia idei, umysłu i wychowania. O miejscu pedagogiki w przełomie dwoistości w humanistyce, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar
Wojtczak L. (1974) Bibliografia Heleny Radlińskiej, „Roczniki Biblioteczne”, R. XVIII, z. 1–2, s. 105–164.
Google Scholar
Żarnecka Z. (1994) W Domu Sióstr Urszulanek, „Acta Universitatis Lodziensis”. Folia Paedagogica et Psychologica, Helena Radlińska – portret pedagoga (rozprawy, wspomnienia, materiały), I. Lepalczyk, B. Wasilewska (red.), z. 34, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 165–170.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Strona czasopisma, prowadzona przez Zespół redakcyjny NOWiS na platformie Index Copernicus: 
