W kręgu transgeneracyjnych biografii naukowych. Zaczynając od Heleny Radlińskiej i Kazimiery Zawistowicz-Adamskiej

Marcin Kafar; Izabela Kamińska-Jatczak

doi:10.18778/2450-4491.04.11

Autor

Marcin Kafar Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu, Katedra Badań Edukacyjnych
Izabela Kamińska-Jatczak Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu, Katedra Pedagogiki Społecznej

DOI:

https://doi.org/10.18778/2450-4491.04.11

Słowa kluczowe:

rozmowa dialogiczna, rozpoznawanie doświadczeń, nauka jako dziedzictwo kulturowe, tropy związków z twórczością i życiem Heleny Radlińskiej i Kazimiery Zawistowicz-Adamskiej

Abstrakt

Tekst – zorientowany na odkrywanie sensów i znaczeń transgeneracyjnych biografii naukowych – jest formą rozmowy dialogicznej toczącej się pomiędzy dwoma osobami przynależącymi do środowiska łódzkich pedagogów. On pojawił się w nim jako przybysz ze świata antropologii i etnografii, ona – pedagog społeczny – przywędrowała z kręgu terenowej pracy socjalnej z rodziną. Na przekór posiadaniu odrębnych rodowodów dyscyplinarnych, dialogowanie daje im szansę na rozpoznanie tropów wskazujących na istnienie między nimi doświadczeniowo-intelektualnego pokrewieństwa. Bazując na nim, wykonują współdzieloną pracę interpretacyjną, stopniowo odkrywając ślady prowadzące do zapoznanej przeszłości, gdzie etnografia i pedagogika społeczna spotykają się w osobach Heleny Radlińskiej i Kazimiery Zawistowicz-Adamskiej.

Biogramy autorów

Marcin Kafar - Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu, Katedra Badań Edukacyjnych

Doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Katedrze Badań Edukacyjnych Uniwersytetu Łódzkiego; redaktor kilku serii wydawniczych i członek redakcji „NOWIS”. Obecnie prowadzi badania nad biografiami naukowymi w Polsce i Stanach Zjednoczonych. Stażysta w Department of Communication, University of South Florida, USA (2010, 2016).

Izabela Kamińska-Jatczak - Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu, Katedra Pedagogiki Społecznej

Asystentka w Katedrze Pedagogiki Społecznej na Wydziale Nauk o Wychowaniu Uniwersytetu Łódzkiego. Zainteresowania naukowe: analiza aktywności, tożsamość konstruowana w polu pracy socjalnej; paradoksy/dylematy działania profesjonalnego. Przygotowywana rozprawa doktorska dotyczy tożsamości profesjonalnej asystentów rodziny.

Bibliografia

Bohuszewicz P., Markiewka T. S. (2014) Autor: empiryczny, modelowy czy wirtualny, „Przestrzenie Teorii”, t. 22, s. 191–205.
Google Scholar

Bourdieu P., Wacquant L. J. D. (2001) Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, tłum. A. Sawisz, Warszawa, Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Fleck L. (1986) Powstanie i rozwój faktu naukowego. Wprowadzenie do nauki o stylu myślowym i kolektywie myślowym, tłum. M. Tuszkiewicz, Wydawnictwo Lubelskie.
Google Scholar

Fleck L. ([1938] 2007a) Problemy naukoznawstwa w: L. Fleck, Style myślowe i fakty. Artykuły i świadectwa, S. Werner, C. Zittl, F. Schmaltz (red.), Warszawa, Wydawnictwo IFiS PAN, s. 148–162.
Google Scholar

Fleck L. ([1935] 2007b) O obserwacji naukowej i postrzeganiu wogóle w: L. Fleck, Style myślowe i fakty. Artykuły i świadectwa, S. Werner, C. Zittl, F. Schmaltz (red.), Warszawa, IFiS PAN, s. 113–132.
Google Scholar

Foucault M. (1977) Archeologia wiedzy, tłum. A. Siemek, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Golicka-Jabłońska M. (2011) Szkic do portretu prof. dr Kazimiery Zawistowicz-Adamskiej w: Wokół społeczności wiejskiej. Etnografia Kazimiery Zawistowicz-Adamskiej – kontynuacje i inspiracje, G. E. Karpińska, A. Nadolska-Styczyńska (red.), Wrocław–Łódź, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, s. 15–31.
Google Scholar

Gombrowicz W. (2007) Ferdydurke. Lekcja literatury z Jerzym Jarzębskim i Andrzejem Zawadzkim, Kraków, Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar

Grzeszkiewicz-Radulska K., Krzewińska A. (2015) O tym, jak pisać biografię naukową (łódzka szkoła metodologiczna), „Przegląd Socjologiczny”, t. 64, nr 4, s. 27–49.
Google Scholar

Hastrup K. (1998) Poza antropologią. Antropolog jako przedmiot przedstawienia dramatycznego, tłum. G. Godlewski, „Polska Sztuka Ludowa. Konteksty. Antropologia kultury. Etnografia. Sztuka”, nr 2, s. 20–28.
Google Scholar

Kamińska I. (2016) O (nie)udanej próbie odnalezienia się w roli praktykującego badacza. Refleksje z pola praktyki w: Auto/biograficzne aspekty praktyk poznawczych, M. Kafar (red.), Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 255–269.
Google Scholar

Kamiński A. (1974) Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej w: Metodologia pedagogiki społecznej, T. Pilch, R. Wroczyński (red.), Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, Ossolineum, s. 25–48.
Google Scholar

Kafar M. (2007) Projekt „etnografii doświadczenia” Kazimiery Zawistowicz-Adamskiej i jego współczesne zastosowania, „Lud”, t. 91, s. 111–135.
Google Scholar

Kafar M. (2010a) O idei verbum interius i formie bardziej pojemnej w opisie antropologicznym w: Wykluczanie. Społeczno-kulturowe mechanizmy kreowania emocji, B. Płonka-Syroka, K. Marchel (red.), Wrocław, Oficyna Wydawnicza Arboretum, s. 249–282.
Google Scholar

Kafar M. (2010b) Zwroty zapoznane – zwroty dokonane. Autobiografia w myśleniu etnograficznym i antropologicznym w: „Zwroty” badawcze w humanistyce. Konteksty poznawcze, kulturowe i społeczno-instytucjonalne, J. Kowalewski, W. Piasek (red.), Olsztyn, Instytut Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, s. 211–235.
Google Scholar

Kafar M. (2010c) O współuczestnictwie i osobistym ethosie w kontekście Społeczności wiejskiej Kazimiery Zawistowicz-Adamskiej w: Wokół społeczności wiejskiej. Etnografia Kazimiery Zawistowicz-Adamskiej – kontynuacje i inspiracje, G. E. Karpińska, A. Nadolska-Styczyńska (red.), Wrocław–Łódź, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, s. 175–190.
Google Scholar

Kafar M. (red.) (2011a) Biografie naukowe. Perspektywa transdyscyplinarna, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Kafar M. (2011b) O współuczestnictwie i osobistym ethosie w kontekście Społeczności wiejskiej Kazimiery Zawistowicz-Adamskiej w: Wokół społeczności wiejskiej. Etnografia Kazimiery Zawistowicz-Adamskiej – kontynuacje i inspiracje, G. E. Karpińska, A. Nadolska-Styczyńska (red.), Wrocław–Łódź, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, s. 175–190.
Google Scholar

Kafar M. (red.) (2013a) Scientific biographies. Between the „professional” and „nonprofessional” dimensions of humanistic experiences, Łódź–Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Kafar M. (2013b) W świecie wygnańców, wdów i sierot. O pewnym wariancie antropologii zaangażowanej, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Kafar M. (red.) (2016) Auto/biograficzne aspekty praktyk poznawczych, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Kafar M., Ellis C. (2014) Autoethnography, storytelling, and life as lived. A conversation between Marcin Kafar and Carolyn Ellis, „Przegląd Socjologii Jakościowej/Qualitative Sociology Review”, nr 3, s. 124–143.
Google Scholar

Kafar M., Rydlewski M. (2016a) „Teksty mniejsze”, lecz nie pomniejsze. Wokół Czarnoksięstw humanistów. Część I, „Sensus Historiae”, t. 23, s. 153–172.
Google Scholar

Kafar M., Rydlewski M. (2016b) „Teksty mniejsze”, lecz nie pomniejsze. Wokół Czarnoksięstw humanistów. Część II, „Sensus Historiae”, t. 24, s. 213–236.
Google Scholar

Kafar M., R0ydlewski M. (2016c) „Prawdziwe zmyślenie” – nieoczywiste pola znaczeń metafory literackiej w: Auto/biograficzne aspekty praktyk poznawczych, M. Kafar (red.), Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 173–202.
Google Scholar

Kmita J. (1976) Szkice z teorii poznania naukowego, Warszawa, PWN.
Google Scholar

Kmita J. (1985) Kultura i poznanie, Warszawa, PWN.
Google Scholar

Kubinowski D. (2006) Pedagogiczne myślenie humanistyczne jako kategoria metodologiczna w: Metodologia pedagogiki zorientowanej humanistycznie, D. Kubinowski, M. Nowak (red.), Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 171–180.
Google Scholar

Kubinowski D. (2010) Metodologia spod znaku x² a humanistyczna tożsamość pedagogiki w: Metodologiczne problemy tworzenia wiedzy w pedagogice, J. Piekarski, D. Urbaniak-Zając, K. J. Szmidt (red.), Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 79–99.
Google Scholar

Kubinowski D. (2012) Rygor czy sztuka badań naukowych w pedagogice, „Rocznik Pedagogiczny”, numer specjalny z okazji XXV-lecia LSMP pod patronatem KNP PAN pt. Dążenie do mistrzostwa…, M. Dudzikowa, R. Bery (red.), Radom, Instytut Technologii Eksploatacji – BIP, s. 123–140.
Google Scholar

Kubinowski D. (2013) Rozwój badań jakościowych w pedagogice polskiej na przełomie XX i XXI wieku, Lublin, Wydawnictwo Makmed.
Google Scholar

Lepalczyk I. (2003) Wśród ludzi i książek, Łódź, Wydawnictwo WiNG.
Google Scholar

Marynowicz-Hetka E. (red.) (1997) Mistrz – uczeń: wyobrażenia czy rzeczywistość czyli o tworzeniu szkół naukowych, Łódź, Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
Google Scholar

Marynowicz-Hetka E. (2004) Pedagogika społeczna Aleksandra Kamińskiego – kilka uwag do tomu jubileuszowego z perspektywy długiego trwania w: Aleksander Kamiński i jego twórczość pedagogiczna: dyskusja o przeszłości wobec teraźniejszości i przyszłości, E. Marynowicz-Hetka, H. Kubicka, M. Granosik (red.), Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 422–432.
Google Scholar

Marynowicz-Hetka E. (2015) Przeszłość – teraźniejszość – przyszłość: zarys stanowiska społeczno-pedagogicznego w: Pedagogika społeczna: wstępy i kontynuacje, E. Marynowicz-Hetka, E. Skoczylas-Namielska (red.), Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 15–25.
Google Scholar

Marynowicz-Hetka E., Skoczylas-Namielska E. (red.) (2015a) Pedagogika społeczna. Wstępy i kontynuacje, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Marynowicz-Hetka E., Skoczylas-Namielska E. (2015b) Przedmowa w: Pedagogika społeczna. Wstępy i kontynuacje, E. Marynowicz-Hetka, E. Skoczylas-Namielska (red.), Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 7–13.
Google Scholar

Marynowicz-Hetka E., Theiss W. (red.) (2004) Profesor Helena Radlińska: w sto dwudziestą piątą rocznicę urodzin i pięćdziesiątą rocznicę śmierci, Łódź, Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
Google Scholar

Nadolska-Styczyńska A. (2011) Wprowadzenie w: Wokół społeczności wiejskiej. Etnografia Kazimiery Zawistowicz-Adamskiej – kontynuacje i inspiracje, G. E. Karpińska, A. Nadolska-Styczyńska (red.), Wrocław–Łódź, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, s. 7–11.
Google Scholar

Namer E. (1985) Sprawa Galileusza, tłum. A. Galica, Warszawa, Oficyna Wydawnicza „Czytelnik”.
Google Scholar

Nowak M. (2006) Metodologia pedagogiki między „naukowością/teoretycznością” a „praktycznością” w: Metodologia pedagogiki zorientowanej humanistycznie, D. Kubinowski, M. Nowak (red.), Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 145–170.
Google Scholar

Platon (1982) Dialogi, tłum. W. Witwicki, Warszawa, PWN.
Google Scholar

Prokopiuk W. (2006) Wprowadzenie do rozważań nad humanizacją pedagogiki (edukacji) w kontekście filozoficznych aspektów przestrzeni pedagogicznej przełomu wieków w: Metodologia pedagogiki zorientowanej humanistycznie, D. Kubinowski, M. Nowak (red.), Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 127–144.
Google Scholar

Radlińska H. (1935) Stosunek wychowawcy do środowiska społecznego. Szkice z pedagogiki społecznej, Warszawa, „Nasza Księgarnia” Sp. Akc. Związku Nauczycielstwa Polskiego.
Google Scholar

Radlińska H. (1937) Uwagi o metodzie przeprowadzanych badań w: Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych, H. Radlińska (red.), Warszawa, „Nasza Księgarnia” Sp. Akc. Związku Nauczycielstwa Polskiego, s. 4–5.
Google Scholar

Radlińska H. (1948) Od Wydawców w: K. Zawistowicz-Adamska, Żywe tradycje współdziałania wsi, Łódź, Polski Instytut Służby Społecznej, s. 3–5.
Google Scholar

Radlińska H. (1958) Przedmowa do wydania pierwszego w: K. Zawistowicz-Adamska, Społeczność wiejska. Wspomnienia i materiały z badań terenowych: Zaborów 1937–1938 (Wydanie 2. przejrz. i uzup.), Warszawa, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, s. 13–14.
Google Scholar

Radlińska H. (1979) Twórcza siła tradycji na wsi w: Oświata i kultura wsi polskiej. Wybór pism, oprac. H. Brodowska, L. Wojtczak, Warszawa, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, s. 219–220.
Google Scholar

Rembierz M. (2012) Dom rodzinny jako przestrzeń wychowania intelektualnego – wzrastanie w mądrości czy utwierdzanie się w dziedziczonych uprzedzeniach i stereotypach w: Jaka rodzina takie społeczeństwo. Wspólnototwórczy wymiar wychowania intelektualnego, M. T. Kozubek (red.), Katowice, Księgarnia św. Jacka, s. 225–255.
Google Scholar

Rembierz M. (2013) Kulturowe dziedzictwo Beskidów i kształtowanie osobowej tożsamości w interpretacji Jana Szczepańskiego w: Beskidzkie dziedzictwo, S. Cader, T. Kowalik (red.), Szczyrk, Beskidzki Instytut Nauk o Człowieku, s. 97–110.
Google Scholar

Ricoeur P. (2003a) Krytyka i przekonanie. Rozmowy z François Azouvim i Markiem de Launay, tłum. M. Drwęga, Warszawa, Wydawnictwo KR.
Google Scholar

Ricoeur P. (2003b) O sobie samym jako innym, przeł. B. Chełstowski, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Sacks O. (1996) Mroczek: zapominanie i pomijanie w nauce w: O. Sacks, J. Miller, S. J. Gould, D. J. Kevles, R. C. Lewontin, Ukryte teorie nauki, tłum. A. Pawelec, Kraków, Wydawnictwo „Znak”, s. 93–122.
Google Scholar

Smolińska-Theiss B. (2015) Pedagogika społeczna w Polsce z perspektywy zjazdów pedagogicznych, „Pedagogika Społeczna”, nr 2, s. 39–51.
Google Scholar

Theiss W. (1994/1995) Heleny Radlińskiej koncepcja badania i działania w: Helena Radlińska. Człowiek i wychowawca, I. Lepalczyk, B. Wasilewska (red.), Warszawa, Wydawnictwo Wolnej Wszechnicy Polskiej, s. 17–32.
Google Scholar

Wejland A. P. (2004) Jak żegnać lokalne paradygmaty. O metodologii wywiadu i naukowych wspólnotach dyskursu, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 1, s. 207–220.
Google Scholar

Wyka A. (1993) Badacz społeczny wobec doświadczenia, Warszawa, Instytut Filozofii i Socjologii PAN.
Google Scholar

Witkowski L. (2009a) Wyzwania autorytetu w praktyce społecznej i kulturze symbolicznej. Przechadzki krytyczne w poszukiwaniu dyskursu dla teorii, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Witkowski L. (2009b) Ku integralności edukacji i humanistyki II. Postulaty, postacie, pojęcia, próby, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar

Wrzosek W. (1995) Historia – kultura – metafora. Powstanie nieklasycznej historiografii, Wrocław, Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej.
Google Scholar

Zawistowicz-Adamska K. (1948) Społeczność wiejska. Doświadczenia i rozważania z badań terenowych w Zaborowie, Warszawa, Polski Instytut Służby Społecznej.
Google Scholar

Zawistowicz-Adamska K. (1958) Społeczność wiejska. Wspomnienia i materiały z badań terenowych: Zaborów 1937–1938 (Wydanie 2. przejrz. i uzup.), Warszawa, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Google Scholar