Czy Reymont szukał Ziemi obiecanej w Bawełnie i Wśród kąkolu?

Dorota Samborska-Kukuć

doi:10.18778/1505-9057.69.02

Autor

Dorota Samborska-Kukuć Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0002-1943-6694

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.69.02

Słowa kluczowe:

Reymont, Ziemia obiecana, Marrené-Morzkowska, Wśród kąkolu, Kosiakiewicz, Bawełna

Abstrakt

O domniemanym oddziaływaniu na Ziemię obiecaną dwóch, przedreymontowskich powieści łódzkich – Wśród kąkolu oraz Bawełny, wspominano w pracach poświęconych dziełu Reymonta. Wzmianki te jednak miały charakter zdawkowy, a badacze powtarzali je bez głębszych refleksji i rozwinięć. Artykuł wypełnia lukę badawczą poprzez umocowanie powieści Reymonta w wielu kontekstach wpływających na jej genezę oraz wiążących się z tym ech polekturowych utworów Marrené- Morzkowskiej i Kosiakiewicza.

W artykule podaje się siedem źródeł inspiracji Ziemi obiecanej, z których rozwija się szczególnie ewentualne wpływy jej poprzedniczek poprzez porównanie deskrypcji miasta w inicjowaniu jego opisu, wyglądu ulic oraz kreowaniu fabryk. Wskazuje się również na pokrewieństwa epizodów i powinowactwa bohaterów, jak również na znaczące różnice np. w statusie narratora.

Wnioski nie są jednoznaczne. Prześledzenie zbieżności Ziemi obiecanej i Wśród kąkolu pozwala na uznanie ich wspólnych miejsc, głównie tożsamych opisów z identycznymi środkami ekspresji. Związków powieści Reymonta z Bawełną – słabszych i dalekich – można dopatrzeć się jedynie w niektórych pobocznych wątkach i rysach postaci. Nie można z pewnością orzec, czy są to intertekstualia świadome, czy też na kształt Ziemi obiecanej wpłynęła sama Łódź, która w podobny sposób zainspirowała Marrené-Morzkowską i Kosiakiewicza.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Dorota Samborska-Kukuć - Uniwersytet Łódzki

Dorota Samborska-Kukuć, prof. dr hab., historyczka literatury, kresoznawczyni, genealożka, biografistka. Zajmuje się przede wszystkim dziewiętnastowiecznością oraz rekonstruowaniem i korygowaniem biografii głównie postaci i rodzin związanych z literaturą i historią. Opublikowała dotąd m.in. 10 monografii i podręcznik akademicki oraz ponad 170 artykułów naukowych. Ostatnia książka to Dziewiętnastowieczne pryncypia i marginalia literackie. Studia, Łódź 2020. Pełni funkcję kierownika Zakładu Literatury Pozytywizmu i Młodej Polski w Instytucie Filologii Polskiej i Logopedii Uniwersytetu Łódzkiego.

Bibliografia

Budrecki Lech, Władysław Reymont. Zarys monograficzny, Czytelnik, Warszawa 1953.
Google Scholar

-cj- [Czesław Jankowski], [Bawełna – recenzja], „Tygodnik Ilustrowany” 1894, nr 256, s. 336.
Google Scholar

Górski Stefan (Michał Nałęcz), Łódź spółczesna, Rychliński i Wegner, Łódź 1904.
Google Scholar

Grzymała-Siedlecki Adam, Ze wspomnień o Reymoncie, „Kurier Poznański” 1925, nr 371, s. 18.
Google Scholar

Homonovus [Karol Łaganowski], Z tygodnia, „Dziennik Łódzki” 1890, nr 236, s. 2.
Google Scholar

Karczewski Wacław, [Bawełna – recenzja], „Biblioteka Warszawska” 1895, t. 1, s. 168.
Google Scholar

Karwacka Helena, Łódź w oczach pozytywistki. „Wśród kąkolu” Walerii Marrené-Morzkowskiej – pierwsza powieść o fabrycznym mieście, „Prace Polonistyczne” 1975, t. 31, s. 147–174.
Google Scholar

Karwacka Helena, Wokół „Ziemi obiecanej”, „Przegląd Humanistyczny” 2000, nr 4, s. 33–58.
Google Scholar

Koc Barbara, O „Ziemi obiecanej” Reymonta, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa 1990.
Google Scholar

Kołodziej Karolina, Obraz Łodzi w piśmiennictwie pozytywistyczno-młodopolskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2009.
Google Scholar

Kosiakiewicz Wincenty, Bawełna, K. Grendyszyński, Petersburg 1895 [1894].
Google Scholar

Kotowski Witold, Pod wiatr. Młodość Reymonta, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1979.
Google Scholar

Litwinowicz-Droździel Małgorzata, Zmiana, której nie było. Trzy próby czytania Reymonta, Neriton, Warszawa 2019.
Google Scholar

Marrené-Morzkowska Waleria, Wśród kąkolu, „Biesiada Literacka” 1890, nr 27–52.
Google Scholar

Paszkowski Kazimierz, Spotkania z Reymontem i Bartkiewiczem, „Odgłosy” 1974, nr 35, s. 8.
Google Scholar

Piechota Dariusz, Przestrzeń Łodzi w zwierciadle dyskursu toksyczności. Na marginesie „Ziemi obiecanej” Władysława Stanisława Reymonta, „Humanistyka i Przyrodoznawstwo” 2020, t. 26, s. 113–130. https://doi.org/10.31648/hip.6757
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31648/hip.6757

Popiel Magdalena, Oblicza wzniosłości. Estetyka powieści młodopolskiej, Universitas, Kraków 1999.
Google Scholar

Przewóski Edward, [Bawełna – recenzja], „Przegląd Tygodniowy” 1894, nr 51, s. 560.
Google Scholar

Reymont Władysław Stanisław, Korespondencja 1890–1925, oprac. i wstęp B. Koc, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 2002.
Google Scholar

Reymont Władysław Stanisław, Listy do rodziny, oprac. T. Jodełka-Burzecki i B. Kocówna, PIW, Warszawa 1975.
Google Scholar

Reymont Władysław Stanisław, Ziemia obiecana, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2015.
Google Scholar

Romankówna Mieczysława, „Ziemia obiecana” Reymonta a rzeczywistość łódzka, „Prace Polonistyczne” 1937, s. 85–108
Google Scholar

Samborska-Kukuć Dorota, Reymonta spotkania z Łodzią, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2024, nr 1, s. 21–37.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1505-9057.68.02

Skwarczyński Zdzisław, Dwa listy Reymonta. Podał do druku Zdzisław Skwarczyński, „Prace Polonistyczne” 1968, s. 262–265.
Google Scholar

Ujazdowski Aleksander, „Chcę, żeby moja Łódź rosła…” – aspekty prawne w „Ziemi obiecanej” Władysława Stanisława Reymonta, [w:] Prawo i literatura. Szkice, red. J. Kuisz, M. Wąsowicz, Warszawa 2015, s. 36–51.
Google Scholar