Język odziedziczony a dwujęzyczność – o konieczności badań komparatywnych
DOI:
https://doi.org/10.18778/0860-6587.26.20Słowa kluczowe:
język odziedziczony, dwujęzyczność kognitywna, potrzeba badań komparatywnychAbstrakt
Przeobrażenia społeczno-ekonomiczne towarzyszące globalizacji sprawiły, że biografie językowe oraz przeszłość edukacyjna polskich dzieci stały się bardziej złożone. Obserwacje i prace badawcze pokazują, że znaczna część uczniów jest dwujęzyczna, zazwyczaj stosunkowo szybko przyswajają bowiem język kraju zamieszkania, zachowując lub poznając jednocześnie polszczyznę. Stopień jej znajomości może być jednak dość zróżnicowany ze względu na brak możliwości stałego i bezpośredniego z nią kontaktu. W rezultacie większą część młodych ludzi o polskich korzeniach cechuje dwujęzyczność naturalna, znacznie rzadziej natomiast ich udziałem jest dwujęzyczność kognitywna. W niniejszym artykule zjawisko dwujęzyczności będziemy rozważać na płaszczyźnie glottodydaktycznej. Zwrócimy również uwagę na konieczność badań komparatywnych kompetencji lingwistycznych osób bilingwalnych. Poszerzyłyby one naszą wiedzę o dwujęzyczności, w szczególności zaś o rzadko badanej – kognitywnej. Przyniosłyby również pełniejszą charakterystykę JOD jako fenomenu plasującego się językiem ojczystym a obcym, a ich wyniki znalazły zastosowanie nie tylko w glottodydaktyce, czy socjo- i psycholingwistyce, lecz także w edukacji.
Bibliografia
Besters-Dilger J., Dąbrowska A., Krajewski G., Żurek A., (red.), 2016, Utrata i odzyskiwanie języka polskiego. Językoznawcze i glottodydaktyczne aspekty niepełnej polsko-niemieckiej dwujęzyczności, Łask.
Google Scholar
Bernstein B., 2003, Class, Codes and Control, t. 1, London.
Google Scholar
Bieńkowska D., 1974, Metody nauczania języka polskiego w szkołach podstawowych w Kanadzie – garść uwag i sugestii, „Biuletyn ZNP”, Wiosna. Cieszyńska J., 2006, Dwujęzyczność, dwukulturowość – przekleństwo czy bogactwo? O poszukiwaniu tożsamości Polaków w Austrii, Kraków.
Google Scholar
Czeniek A., 2011, Stopień opanowania sprawności pisania przez dzieci polonijne uczące się w Polskich Szkołach Sobotnich w Wielkiej Brytanii, niepublikowana rozprawa doktorska, Wydział Polonistyki UJ, Kraków.
Google Scholar
Czykwin E., Misiejuk D., 2002, Dwujęzyczność i dwukulturowość w perspektywie psychopedagogicznej, Białystok.
Google Scholar
Dębski R., 2009, Dwujęzyczność angielsko-polska w Australii. Języki mniejszościowe w dobie globalizacji i informatyzacji, Kraków.
Google Scholar
Dębski R., 2015, Phonological patterns in the speech of Polish English bilingual children in Australia. Initial findings, „LingVaria”, nr 2(20), s. 27–40.
Google Scholar
Dubisz S. (red.), 1997, Język polski poza granicami kraju, Opole.
Google Scholar
ESOKJ: Europejski system opisu kształcenia językowego: uczenie się, nauczanie, ocenianie, 2003, Warszawa.
Google Scholar
Fishman J. A., 2001, 300-Plus Years of Heritage Language Education in the United States, w: J. Kreeft, Peyton, D. A. Ranard, S. McGinnis (red.), Heritage Languages in America. Preserving a National Resource, Illinois, s. 81–99.
Google Scholar
Gębal P. E., 2018, Podstawy dydaktyki języka polskiego jako drugiego. Podejście integracyjno-inkluzyjne, Kraków.
Google Scholar
IEL: International Encyclopedia of Linguistics, W. Bright (red.), New York, 1992.
Google Scholar
Janowska I. i in. (red.), 2011, Programy nauczania języka polskiego jako obcego. Poziomy A1–C2, Kraków.
Google Scholar
Jędryka B., 2012, Język polski w szkole polonijnej, Warszawa.
Google Scholar
Kurcz I. (red.), 2007, Psychologiczne aspekty dwujęzyczności, Gdańsk.
Google Scholar
Kurcz I., Okuniewska H. (red.), 2011, Język jako przedmiot badań psychologicznych, Warszawa.
Google Scholar
Laskowski R., 2009, Język w zagrożeniu. Przyswajanie języka polskiego w warunkach polsko-szwedzkiego bilingwizmu, Kraków.
Google Scholar
Libura A., 2014, Atrycja języka odziedziczonego, w: A. Dąbrowska, U. Dobesz (red.), 40 lat wrocławskiej glottodydaktyki polonistycznej. Teoria i praktyka, Wrocław, s. 297–306.
Google Scholar
Lipińska E., 2003, Język ojczysty, język obcy, język drugi. Wstęp do badań dwujęzyczności, Kraków.
Google Scholar
Lipińska E., 2007, Między ‘emigracją’ a ‘Polonią’ – pierwsze pokolenie polonijne, „Prace Filologiczne”, t. LIII, s. 355–363.
Google Scholar
Lipińska E., 2013, Polskość w Australii – o dwujęzyczności, edukacji i problemach adaptacyjnych Polonii na antypodach, Kraków.
Google Scholar
Lipińska E., 2014, Dwujęzyczność pokolenia polonijnego – jak ją zdobyć i zachować, „Polski w Niemczech. Pismo Federalnego Związku Nauczycieli Języka Polskiego”, nr 2, s. 5–8.
Google Scholar
Lipińska E., 2015a, Dwujęzyczność kognitywna, „LingVaria”, nr 2(20), s. 55–68.
Google Scholar
Lipińska E., 2015b, O transmisji polskości w Australii, w: Szkolnictwo polskie poza granicami Rzeczypospolitej po roku 1918, Polski Uniwersytet na Obczyźnie, Londyn, Zeszyty Naukowe, seria trzecia, nr 3, s. 269–280.
Google Scholar
Lipińska E. (w druku), Język polonijny czy języki polonijne? „Postscriptum Polonistyczne”, 2019.
Google Scholar
Lipińska E., Seretny A., 2012a, „Język odziedziczony” w szkołach polonijnych, „Głos Nauczyciela”, r. XXVII, nr 1, s. 65–68.
Google Scholar
Lipińska E., Seretny A., 2012b, Między językiem ojczystym a obcym. Nauczanie i uczenie się języka odziedziczonego w chicagowskiej diasporze polonijnej, Kraków.
Google Scholar
Lipińska E., Seretny A., 2012c, Między dydaktyką języka ojczystego a obcego – nauczanie języka polskiego w szkołach polonijnych w Stanach Zjednoczonych, w: B. Skowronek (red.), (Nie) swój język polski. Nowe horyzonty w językoznawstwie stosowanym, Kraków, s. 78–95.
Google Scholar
Lipińska E., Seretny A., 2012d, Szkoła polonijna czy językowa? Szkolnictwo polonijne w perspektywie dydaktycznej, „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny”, nr 4, s. 23–37.
Google Scholar
Lipińska E., Seretny A., 2012e, Uczący się języka polskiego jako obcego/drugiego w środowisku endolingwalnym – ich umiejętności i potrzeby, „Kwartalnik Polonicum”, nr 1, s. 2–10.
Google Scholar
Lipińska E., Seretny A., 2017, Rozwijanie kompetencji językowych na bazie tekstów kultury – o kształceniu językowo-literackim w wariancie skorelowanym, „Uczymy, jak uczyć. Kwartalnik Wspólnoty Polskiej”, 2017, nr 1–2, s. 19–22.
Google Scholar
Lipińska E., Seretny A. (w druku), Ankieta jako metoda zbierania danych ilościowych. Badania w ramach projektu „Polish your Polish” – refleksje post rem, Opole.
Google Scholar
Luk G., Bialystok E., 2013, Bilingualism is not a categorical variable: Interaction between language proficiency and usage, „Journal of Cognitive Psychology”, s. 1–17.
Google Scholar
de Mejía A.-M., 2002, Power, Prestige, and Bilingualism: International Perspectives on Elite Bilingual Education; on-line: searchworks.stanford.edu/view/4780297 [10.02.2015].
Google Scholar
Miodunka W., 2003, Bilingwizm polsko-portugalski w Brazylii: w stronę lingwistyki humanistycznej, Universitas, Kraków.
Google Scholar
Miodunka W., 2010, Polszczyzna jako język drugi. Definicja języka drugiego, w: J. S. Gruchała,
Google Scholar
H. Kurek (red.), Silvarerum philologicarum. Studia ofiarowane Profesor Marii Strycharskiej- -Brzezinie z okazji Jej jubileuszu, Kraków, s. 233–245.
Google Scholar
Miodunka i in. (red.), 2018, Nauczanie i promocja języka polskiego w świecie. Diagnoza i perspektywy, Katowice.
Google Scholar
Montrul S., 2013, How “Native” are Heritage Speakers?, „Heritage Language Journal”, nr 10, s. 153–177.
Google Scholar
Petitto L. A., 2009, New discoveries from the bilingual brain and mind across the life span: Implications for education, „Mind, Brain, and Education”, nr 3(4), s. 185–197.
Google Scholar
Polish your Polish – Badania i popularyzacja języka polskiego wśród Polonii amerykańskiej, 2016, Nowy Jork–Warszawa.
Google Scholar
Polinsky M., 1997, American Russian: language loss meets language acquisition, http://scholar.harvard.edu/files/mpolinsky/files/American_Russian__Language_Loss_Meets_Language_Acquisition.pdf?m=1360038984 [11.12.2016].
Google Scholar
Polinsky M., Kagan O., 2007, Heritage languages: in the ‘wild’ and in the classroom, „Language and Linguistics Compass”, nr 1(5), s. 368–395.
Google Scholar
Pułaczewska H., 2016, Środowiskowe korelaty znajomości języka polskiego wśród młodzieży polskiego pochodzenia w Ratyzbonie, „Kwartalnik Pedagogiczny”, nr 4, s. 116–136.
Google Scholar
Rabiej A., 2007, Specyfika nauczania języków obcych dzieci na przykładzie języka polskiego jako obcego, niepublikowana rozprawa doktorska, Wydział Polonistyki UJ, Kraków.
Google Scholar
Seretny A., 2011, Kompetencja leksykalna uczących się języka polskiego jako obcego w świetle badań ilościowych, Kraków.
Google Scholar
Seretny A., 2015, Słownictwo w dydaktyce języka. Świat słów na przykładzie języka polskiego, Kraków.
Google Scholar
Seretny A., Lipińska E., 2016, Polish as a Heritage Language – Somewhere in between, „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny”, z. 2(160), s. 177–201.
Google Scholar
Sękowska E., 1994, Język zbiorowości polonijnych w krajach anglojęzycznych: zagadnienia leksykalno- słowotwórcze, Warszawa.
Google Scholar
Skutnabb-Kangas T., 1981, Bilingualism or not: The Education of Minorities, Multilingual Matters, London.
Google Scholar
Valdés G., 2000, The teaching of heritage languages: an introduction for Slavic-teaching professionals, w: O. Kagan, B. Rifkin (red.), Teaching and Learning Slavic Languages and Cultures, Bloomington, Indiana, s. 375–402.
Google Scholar
Valdés G., 2001, Heritage language students: Profiles and possibilities, w: J. K. Peyton, D. A. Ranard, S. McGinnis (red.), Heritage languages in America: Preserving a national resource, CAL, McHenry, IL, s. 37–77.
Google Scholar
Warchoł-Schlottmann M., 1994, Próba opisu kompetencji językowej w niemieckim i polskim u Polaków w Niemczech – studium socjolingwistyczne, niepublikowana rozprawa doktorska, Kraków.
Google Scholar
Wodniecka Z., 2011, Dwujęzyczność. Właściwości dwujęzycznego umysłu i specyfika psychologicznych badań nad dwujęzycznością, w: I. Kurcz, H. Okuniewska (red.), Język jako przedmiot badań psychologicznych, Warszawa, s. 253–284.
Google Scholar
Wodniecka Z., Haman E., 2013, Dwujęzyczność – wyzwanie, które warto podjąć, czyli co o dwujęzyczności mówi psychologia, http://www.euroemigranci.pl/dokumenty/pokonferencyjna/Wodniecka_Haman.pdf [15.12.2014].
Google Scholar
Wróblewska-Pawlak K., 2004, Język – tożsamość – imigracja. O strategiach adaptacyjnych Polaków zamieszkałych we Francji w latach osiemdziesiątych XX wieku, Warszawa.
Google Scholar
Żurek A., 2016, Badanie polszczyzny odziedziczonej (na przykładzie bilingwizmu polsko-niemieckiego), „LingVaria”, nr 1(21), s. 191–202.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
