O semantyczny wymiar słowotwórstwa w glottodydaktyce

Anna Seretny

doi:10.18778/0860-6587.28.15

Autor

Anna Seretny Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki, Instytut Glottodydaktyki Polonistycznej, ul. Grodzka 64, 31-044 Kraków https://orcid.org/0000-0002-5377-4881

DOI:

https://doi.org/10.18778/0860-6587.28.15

Słowa kluczowe:

nauczanie języka polskiego jako obcego/drugiego, derywacja, słownik mentalny, porządek formalny (semazjologiczny), porządek znaczeniowy (onomazjologiczny)

Abstrakt

Systemowe poznawanie form, funkcji i znaczeń wyrazów motywowanych (poziom recepcji) wraz z jednoczesnym nabywaniem biegłości w posługiwaniu się nimi (poziom produkcji) jest zagadnieniem bardzo ważnym dla opanowujących język obcokrajowców. Swoistość systemu derywacji, tylko po części kategorialnego sprawia, iż wyraźnie lokuje się on między gramatyką a słownikiem. Nie zawsze znajduje to bezpośrednie i systemowe przełożenie na język dydaktyki – w nauczaniu formacji słowotwórczych w dalszym ciągu dominuje trop formalny. Może to rzutować na niższy niż możliwy stopień internalizacji formacji poznawanych przez uczących się, gdyż pozostaje w sprzeczności z organizacją słownika mentalnego użytkownika języka. Rozwiązanie alternatywnym jest ściślejsze niż dotychczas łączenie nauczania derywatów z określonymi zagadnieniami tematycznymi. Podłoże tej koncepcji stanowią psycholingwistyczne badania słownika mentalnego użytkownika języka, ujawniające jego naturę oraz organizację gromadzonych w nim zasobów.

Bibliografia

Aitchison J., 1994, Words in the Mind, Cambridge (USA).
Google Scholar

Babik W., 2010, Słowa kluczowe, Kraków.
Google Scholar

Balteiro I., 2011, Awareness of L1 and L2 Word-Formation Mechanisms for the Development of Autonomous L2 Learner, „Porta Linguarum”, nr 15, s. 25–34.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.30827/Digibug.31981

Bruza P. i in., 2009, Is there something quantum-like about the human mental lexicon? „Journal of Mathematical Psychology”, nr 53, s. 362–377.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.jmp.2009.04.004

Collins B., Nation I.S.P., 2015, Testing Receptive Knowledge of Derivational Affixes, „Journal of Second Language Teaching and Research”, nr 4 (1), s. 6–23.
Google Scholar

Gębka-Wolak M., Walkiewicz A., 2021, Polszczyzna jako fleksyjny język docelowy, w: E. Lipińska, A. Seretny (red.), Dydaktyka języka polskiego jako nierodzimego: konteksty – dylematy – trendy, Kraków.
Google Scholar

Gleason J.B., Ratner N.B. (red.), 2005, Psycholingwistyka, Gdańsk.
Google Scholar

Goldstein R., Vitevitch M.S., 2017, The Influence of Closeness Centrality on Lexical Processing, „Frontiers of Psychology” https://doi.org/10.3389/fpsyg.2017.01683
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2017.01683

Hacken P., Abel A., Knapp J., 2006, Word formation in electronic learners’ dictionary ELDIT, „International Journal of Lexicography”, nr 16 (3), s. 243–256.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/ijl/ecl012

Janowska A., 2007, O swoistości derywacji na tle innych sposób nominacji, w: A. Achtelik, J. Tambor (red.), Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego, Katowice, s. 228–34.
Google Scholar

Janowska A., 2013, Złożoność derywacji czasownikowej z punktu widzenia glottodydaktyki (na materiale czasowników odczasownikowych, w: J. Tambor, A. Achtelik (red.), Sztuka to rzemiosło. Nauczyć Polski i polskiego, Katowice, s. 20–29.
Google Scholar

Janowska I. i in. (red.), 2011, 2016, Programy nauczania języka polskiego jako obcego. Poziomy A1–C2, Kraków.
Google Scholar

Laufer B., 2016, From word parts to full texts: Searching for effective methods of vocabulary learning, „Language Teaching Research”, nr 21(1), s. 5–11.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1362168816683118

Laufer B., Hulstijn J., 2001, Some Empirical Evidence for the Involvement Load Hypothesis in Vocabulary Acquisition, „Language Learning”, nr 51 (3), s. 539–558.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/0023-8333.00164

Milton J., 2009, Measuring Second Language Vocabulary Acquisition, Bristol–Buffalo–Toronto.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.21832/9781847692092

Nagórko A., 1998, Zarys gramatyki polskiej (ze słowotwórstwem), Warszawa.
Google Scholar

Nagy W.E. i in., 1989, Morphological families in the internal lexicon, „Reading Research Quarterly”, nr 24, s. 262–282.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/747770

Nassaji H., 2004, The relationship between depth of vocabulary knowledge and L2 learners lexical inferencing strategy use and success, „The Canadian Modern Language Review”, nr 61 (1), s. 107–134.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3138/cmlr.61.1.107

Nation P., 2001, Learning Vocabulary in Another Language, Cambridge.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139524759

Nation P., Webb S., 2011, Researching and Analyzing Vocabulary, Heinle, Cengage Learning.
Google Scholar

Nattinger J., 1988, Some current trends in vocabulary teaching, w: R. Carter, M. McCarthy (red.) Vocabulary and Language Teaching, Longman, London, New York, s. 62–82.
Google Scholar

Neveling Ch., 2010, Mentales Lexikon, w: C. Surkamp (red.), Metzler Lexikon. Fremdsprachendidaktik, Stuttgart, Weimar, s. 217–218.
Google Scholar

Pastuchowa M., 2007a, O słowotwórstwie z perspektywy leksykalnej, w: A. Achtelik, J. Tambor (red.), Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego, Katowice, s. 21–27.
Google Scholar

Pastuchowa M., 2007b, Dlaczego słowotwórstwo leksykalistyczne? Ogląd faktów diachronicznych, „LingVaria”, nr 2, s. 212–129.
Google Scholar

Pastuchowa M., 2010, Rola słowotwórstwa w kształtowaniu kompetencji językowej cudzoziemców, w: Sztuka i rzemiosło. Nauczyć Polski i polskiego, A. Achtelik, M. Kita, J. Tambor (red.), Katowice, s. 9–15.
Google Scholar

Pastuchowa M., 2013, Słowotwórstwo – sposób na nazywanie świata czy część systemu gramatycznego, w: Sztuka to rzemiosło. Nauczyć Polski i polskiego, J. Tambor, A. Achtelik (red.), Katowice, s. 9–19.
Google Scholar

Rabiega-Wiśniewska J., 2006, Formalny opis derywacji w języku polskim. Rzeczowniki i przymiotniki, niepublikowana rozprawa doktorska, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Google Scholar

Schmitt N., Schmitt D. 2014, A reassessment of frequency and vocabulary size in L2 vocabulary teaching, „Language Teaching”, nr 47 (4), s. 484–503.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/S0261444812000018

Schmitt N., Zimmerman C., 2002, Derivative word forms: What do learners know? „TESOL Quarterly”, nr 36(2), s. 145–171.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/3588328

Seretny A., 2011, Kompetencja leksykalna uczących się języka polskiego jako obcego w świetle badań ilościowych, Kraków.
Google Scholar

Seretny A., 2015, Słownictwo w dydaktyce języka. Świat słów na przykładzie języka polskiego jako obcego, Kraków.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12797/9788376386041

Seretny A., 2019, Inferencja leksykalna – ważna strategia czytelnicza w języku obcym, „Kwartalnik Polonicum”, nr 31/32, s. 18–27.
Google Scholar

Singleton D., 1999, Exploring the Second Language Mental Lexicon, Cambridge.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139524636

Stefańczyk W., Seretny A., 2015, Między słownikiem a gramatyką – słowotwórstwo w perspektywie glottodydaktycznej, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 2, s. 45–62.
Google Scholar

Taft M., 1994, Interactive-activation as a framework for understanding morphological processing, „Language and Coginitive Processes”, nr 9(3), s. 271–294.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/01690969408402120