Czy polszczyzna odziedziczona jest językiem zagrożonym?

Ewa Lipińska

doi:10.18778/0860-6587.29.21

Autor

Ewa Lipińska Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki, Instytut Glottodydaktyki Polonistycznej, ul. Grodzka 64, 31-044 Kraków https://orcid.org/0000-0002-9260-4885

DOI:

https://doi.org/10.18778/0860-6587.29.21

Słowa kluczowe:

języki zagrożone, witalność języków, moc języka polskiego, transmisja polskości

Abstrakt

Języki można kategoryzować na różne sposoby. Niniejszy artykuł odnosi się do ich żywotności, ze szczególnym uwzględnieniem polszczyzny odziedziczonej. Podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, czy jest ona językiem zagrożonym. Wyjaśniono przyczyny zagrożenia dla języków, wśród których w ostatnim okresie prym wiodą: globalizacja, migracje oraz związki (małżeństwa) mieszane. Powodują one destabilizację kulturową i językową w rodzinach emigrujących, w których dorośli – zazwyczaj nie posiadając odpowiedniej wiedzy dotyczącej konsekwencji zarzucania rodzimych wartości – skłaniają się ku asymilacji lub przełączają się na „system polonijny” komunikując się w języku będącym melanżem kilku wariantów (w tym: języka kraju osiedlenia). Ich dzieci, odchodząc od porozumiewania się po polsku, tzn. używając polszczyzny tylko w wersji ustnej ograniczonej do sytuacji domowej i rodzinnej, stanowią słabe ogniwo w jej transmisji. Remedium na aktywizację, czasem nawet na rewitalizację języka jest opanowanie polszczyzny standardowej, co może mieć miejsce w szkołach polskich/polonijnych. Niestety, wielu rodziców tego nie rozumie i decyduje o zaprzestaniu edukacji swoich dzieci po polsku.

Bibliografia

„Atlas języków zagrożonych”, 1996, 2001, http://www.unesco.org/languages-atlas/ [30.01.2020].
Google Scholar

Deprez Ch., 1994, Les enfants bilingues: langues et familles, Paris.
Google Scholar

Dubisz S., 2013, Rozwój słownictwa polszczyzny ogólnej w jej najnowszych dziejach, w: A. Dunin-Dudkowska, A. Małyska (red.), 70 lat współczesnej polszczyzny: zjawiska – procesy – tendencje.
Google Scholar

Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Janowi Mazurowi, s. 666–680.
Google Scholar

EJO – Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, 1999, wyd. II popr. i uzup., Wrocław.
Google Scholar

Hornsby M., 2016, Zagrożenie języków, w: Języki w niebezpieczeństwie. Księga wiedzy, T. Wicherkiewicz (tłum.), Poznań, s. 91–104.
Google Scholar

„Język żyje w nas”. Rozmowa z Profesorem Andrzejem Markowskim, „Biuletyn Polonistyczny” (21 II 2019), https://biuletynpolonistyczny.pl/pl/articles/jezyk-zyje-w-nas-rozmowa-z-profesorem-andrzejem-markowskim,36/details [1.09.2021].
Google Scholar

Języki zagrożone wymarciem w wybranych krajach Europy, Federacji Rosyjskiej i w Kanadzie. Opracowania tematyczne OT–670, oprac. A. Krasnowolski, Kancelaria Senatu, Biuro Analiz, Dokumentacji i Korespondencji, Warszawa, 2018.
Google Scholar

Laskowski R., 2009, Język w zagrożeniu. Przyswajanie języka polskiego w warunkach polsko-szwedzkiego bilingwizmu, Kraków.
Google Scholar

Lipińska E., 2014, Dwujęzyczność pokolenia polonijnego – jak ją zdobyć i zachować, „Polski w Niemczech. Pismo Federalnego Związku Nauczycieli Języka Polskiego”, nr 2, s. 5–8.
Google Scholar

Lipińska E., 2015, Postawy młodzieży polonijnej wobec języka ojczystego i tożsamości etnicznej, „Poradnik Językowy” nr 8, s. 73–89.
Google Scholar

Lipińska E., 2019, Język polonijny czy języki polonijne? „Postscriptum Polonistyczne”, nr 2 (24), s. 191–206.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31261/PS_P.2019.24.11

Lipińska E., 2020, Niczyje czy wspólne? O naturalnych i sztucznych językach mieszanych, „Acta Universitatis Lodziensis 27 – Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, Łódź, s. 41–59.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0860-6587.27.01

Lipińska E., Seretny A., 2019, E| I| Ree|migracyjny język polski, „Języki Obce w Szkole”, nr 4, s. 5–10.
Google Scholar

Lipińska E., Dudek I., Tokarz D., 2022, Raport z projektu badawczego pt.: „Polszczyzna odziedziczona jako język potencjalnie zagrożony” zrealizowanego przez Pracownię Badań Języka i Kultury Polonii (Instytut Glottodydaktyki Polonistycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego) przy współpracy Stowarzyszenia Oświaty i Kultury Polskiej, http://okp.krakow.pl/2022/04/raport-z-projektu-badawczego-polszczyzna-odziedziczona-jako-jezyk-potencjalnie-zagrozony/ [20.04.2022].
Google Scholar

Matthews S., Polinsky M.,1999, Śmierć i odradzanie się języków, ZaKORZENIEnie, nr 4, http://zakorzenianie.most.org.pl/za6/01.htm [28.01.2020].
Google Scholar

Miodunka W., 1990, Moc języka i jej znaczenie w kontaktach językowych i kulturowych, w: Język polski w świecie. Zbiór studiów, W. Miodunka (red.), Warszawa, s. 39–49.
Google Scholar

Miodunka W., 2003, Bilingwizm polsko-portugalski w Brazylii. W stronę lingwistyki humanistycznej, Kraków.
Google Scholar

Nowak T., 2011, Język w świetle odkryć nauki, Kraków.
Google Scholar

Pawłowski A., 2005, Język polski w Unii Europejskiej, „Poradnik Językowy” nr 10, s. 3–27.
Google Scholar

Piekarski P., 2014, Języki, które giną, języki, których nie ma, „Fragile”, nr 2, https://fragile.net.pl/jezyki-ktore-gina-jezyki-ktorych-nie-ma/ [29.01.2020].
Google Scholar

Smolicz J., 1999, Współkultury Australii, Warszawa.
Google Scholar

Widła H., 2016, Znajomość języków a znajomość kultur, „Języki Obce w Szkole”, nr 1, s. 86–91.
Google Scholar

Wurm S., 2001, Atlas of world’s languages in danger of disappearing, UNESCO.
Google Scholar

http://pl.languagesindanger.eu/book-of-knowledge/list-of-languages/ [30.01.2020].
Google Scholar

https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C4%99zyk_zagro%C5%BCony_wymarciem [30.01.2020].
Google Scholar