Zapisy autobiograficzne – od doświadczenia do map interpretatorów

Wojciech Doliński

doi:10.18778/1733-8069.13.3.03

Autor

Wojciech Doliński Uniwersytet Wrocławski, Instytut Socjologii, Zakład Socjologii Edukacji,

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.13.3.03

Słowa kluczowe:

zapisy autobiograficzne, współczynnik humanistyczny, doświadczenie, opis fenomenologiczny, mapy mentalne (concept maps)

Abstrakt

Zapisy wspomnień (np. pamiętniki, dzienniki, listy) jako najlepsze źródło danych biograficznych w socjologii „złoty wiek” mają już za sobą. Od początku lat 80. zeszłego stulecia liczba ogłaszanych konkursów na materiały autobiograficzne dramatycznie się zmniejszyła. W kontekście współczesnych przemian społecznych, demokratyzacji form zapisu i związanego z tym rozwoju „wyobraźni socjologicznej”, istnieje potrzeba „odświeżenia” refleksji o wybranych elementach metody dokumentów osobistych, która na świecie jest rozpoznawana za sprawą między innymi Floriana Znanieckiego. Ta refleksja dotyczy trojakiego rodzaju zagadnień. Po pierwsze, etycznego uwikłania opisów fenomenologicznych w potoczne i naukowe interpretacje; po drugie, doświadczeniowych i refleksyjnych cech aktu zapisu, charakteryzującego zarówno badanych, jak i badaczy; po trzecie, możliwości procedury mapowania zapisów autobiograficznych z wykorzystaniem map mentalnych (concept maps). Te zagadnienia zostały w artykule przedstawione w odniesieniu do literatury socjologicznej i niesocjologicznej, bowiem społeczne zakorzenienie praktyk piśmiennych przekracza granice dyscyplin. Elastyczność, otwartość i prostota procedury mapowania uwrażliwia teoretyków, jak i praktyków spoza środowiska akademickiego na obecne możliwości opisu zakorzenienia doświadczeń człowieka w rozwarstwionych, ale uporządkowanych obszarach życia codziennego.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Wojciech Doliński - Uniwersytet Wrocławski, Instytut Socjologii, Zakład Socjologii Edukacji,

Wojciech Doliński, doktor, adiunkt w Zakładzie Socjologii Edukacji Instytutu Socjologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Zainteresowania badawcze: badania biograficzne ze szczególnym uwzględnieniem zapisów wspomnieniowych, relacje etniczne i narodowe, polskie „opcje” europejskości, społeczne zakorzenienie niepełnosprawności, fenomenologia społeczna.

Bibliografia

Bertaux Daniel (2012) Analiza pojedynczych przypadków (au cas par cas) [w:] Kaja Kaźmierska, red., Metoda biograficzna w socjologii. Kraków: Nomos, s. 309‒333.
Google Scholar

Bourdieu Pierre, Wacquant Loic J. D. (2001) Zaproszenie do socjologii refleksyjnej. Przełożyła Anna Sawisz. Warszawa: Wyd. Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Blumer Herbert (2007) Interakcjonizm symboliczny. Perspektywa i metoda. Przełożyła Grażyna Woroniecka. Kraków: Nomos.
Google Scholar

Buchner Anna, Maryl Maciej (2015) Nowi literaci. Warsztat twórczy blogerów w kontekście współczesnych przemian kultury literackiej [w:] Doliński Wojciech, Jerzy Żurko, Katarzyna Grzeszkiewicz-Radulska, Sylwia Męcfal, red., Rzeczywistość i zapis. Problemy badania tekstów w naukach społecznych i humanistycznych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 33‒51.
Google Scholar

Chałasiński Józef (1971) Dokumentalno-kulturowe wartości pamiętnikarstwa ludowego [w:] Stanisław Adamczyk, Stanisław Dyksiński, Franciszek Jakubczak, red., Pół wieku pamiętnikarstwa. Warszawa: LSW, s. 21‒25.
Google Scholar

Chałasiński Józef (1979) Drogi awansu społecznego robotnika. Stadium oparte na autobiografiach robotników. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Google Scholar

Cohen J. Ira (2003) Teorie działania i teorie praxis [w:] Bryan S. Turner, red., Teoria społeczna. Przełożyły Grażyna Woroniecka, Anna Gąsior-Niemiec. Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 83‒126.
Google Scholar

Czyżewski Marek (2013) Socjologia interpretatywna i metoda biograficzna: przemiana funkcji, antyesencjalistyczne wątpliwości oraz sprawa krytyki. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 9, nr 4, s. 14‒27 [dostęp 6 marca 2014 r.]. Dostępny w Internecie http://www.qualitativesociologyreview.org/PL/volume24_pl.php
Google Scholar

Czyżewski Marek, Rokuszewska-Pawełek Alicja (1989) Analiza autobiografii Rudolpha Hössa [w:] Antonii Sułek, Krzysztof Nowak, Anna Wyka, red., Poza granicami socjologii ankietowej. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, s. 237‒250.
Google Scholar

Deleuze Gilles, Guattari Félix (2015) Tysiąc plateau. Przekład Fundacja Bęc Zmiana. Warszawa: Wyd. Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana.
Google Scholar

Depraz Natalie (2010) Zrozumieć fenomenologię. Praktyka konkretu. Przełożyła Agata Czarnacka. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Doliński Wojciech (2012) Nowe ślady – stare drogi. Europa w pamiętnikach Polaków. Kraków: Nomos.
Google Scholar

Doliński Wojciech (2013) Społeczne tworzenie niepełnosprawności w kontekście fenomenologicznych założeń badawczych. „Niepełnosprawność i Rehabilitacja”, nr 4, s. 3−16.
Google Scholar

Doliński Wojciech, Żurko Jerzy (2016) Wybrane problemy statusu poznawczego tekstów pisanych – wprowadzenie [w:] Doliński Wojciech, Jerzy Żurko, Katarzyna Grzeszkiewicz-Radulska, Sylwia Męcfal, red., Rzeczywistość i zapis. Problemy badania tekstów w naukach społecznych i humanistycznych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 7‒30.
Google Scholar

Donguy Jacques (2014) Poezja eksperymentalna. Epoka cyfrowa (1953-2007). Przełożyła Magdalena Madej. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.
Google Scholar

Duch Włodzimierz (2011) Jak reprezentowane są pojęcia w mózgu i co z tego wynika [w:] Józef Bremer, Adam Chuderski, red., Pojęcia. Jak reprezentujemy i kategoryzujemy świat. Warszawa: Universitas, s. 459‒494.
Google Scholar

Eco Umberto (2008a) Interpretacja i historia [w:] Stefan Collini, red., Interpretacja i nadinterpretacja. Przełożył Tomasz Bieroń. Kraków: Wydawnictwo Znak, s. 28−50.
Google Scholar

Eco Umberto (2008b) Pomiędzy autorem i tekstem [w:] Stefan Collini, red., Interpretacja i nadinterpretacja. Przełożył Tomasz Bieroń. Kraków: Wydawnictwo Znak, s. 76−100.
Google Scholar

Eppler J. Martin (2006) A Comparison between Concept Maps, Mind Maps, Conceptual Diagrams, and Visual Metaphors as Complementary Tools for Knowledge Construction and Sparing. „Information Visualization”, vol. 5, s. 202‒210.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/palgrave.ivs.9500131

Flick Uwe (2011) Jakość w badaniach jakościowych. Przełożył Paweł Tomanek. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Gadamer Hans-Georg (2004) Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej. Przełożył Bogdan Baran. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Geertz Clifford (1998) O gatunkach zmąconych (Nowe konfiguracje myśli społecznej) [w:] Ryszard Nycz, red., Postmodernizm. Antologia przekładów. Kraków: Wyd. Baran i Suszczyński, s. 214‒235.
Google Scholar

Geertz Clifford (2005) Interpretacje kultur. Wybrane eseje. Przełożyła Maria M. Piechaczek. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Glaser G. Barney, Strauss Anselm L. (2009) Odkrywanie teorii ugruntowanej. Strategie badania jakościowego. Przełożył Marek Gorzko. Kraków: Nomos.
Google Scholar

Goldman F. Ellen, Swayze Susan (2012) In-Depth Interviewing with Healthcare Corporate Elites: Strategies for Entry and Engagement. „Internationale Journal of Qualitative Methods”, vol. 11, no. 3, s. 230‒243.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/160940691201100304

Goody Jack (2011) Poskromienie myśli nieoswojonej. Przełożył Marcin Szuster. Warszawa: PIW.
Google Scholar

Gorzko Marek (2009) Wprowadzenie do wydania polskiego. Przeciw „weryfikatorom”: projekt metodologiczny Odkrywania Teorii Ugruntowanej Barneya Glasera i Anselma Straussa [w:] Barney G. Glaser i Anselm L. Strauss Odkrywanie teorii ugruntowanej. Strategie badania jakościowego. Przełożył Marek Gorzko. Kraków: Nomos, s. XXXI‒XL.
Google Scholar

Gryko Czesław (1989) Józef Chałasiński. Socjologiczna teoria kultury. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
Google Scholar

Gurvitch Georges (1985) Społeczne ramy poznania [w:] Andrzej Chmielecki i in., red., Problemy socjologii wiedzy. Przełożyli Andrzej Chmielecki i in. Warszawa: PWN, s. 460‒476.
Google Scholar

Hałas Elżbieta (2008) Wstęp do wydania polskiego [w:] Metoda Socjologii. Przełożyła Elżbieta Hałas. Warszawa: PWN, s. 7‒28.
Google Scholar

Harris Roy (2014) Racjonalność a umysł piśmienny. Przełożyła Marta Rakoczy. Warszawa: Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323515517

Helling K. Ingeborg (1990) Metoda badań biograficznych [w:] Jan Włodarek, Marek Ziółkowski, red., Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa, Poznań: PWN, s. 13‒37.
Google Scholar

Hopfinger Maryla (2010) Literatura i media po 1989 roku. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Horolets Anna, Bielecka-Prus Joanna, red., (2013) Metodologiczne i teoretyczne dylematy analizy dyskursu. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 9, nr 1 [dostęp 22 lutego 2015 r.]. Dostępny w Internecie http://www.qualitativesociologyreview.org/PL/volume21_pl.php
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.9.1.01

Jakubczak Franciszek (1971) Pół wieku pamiętnikarstwa inspirowanego [w:] Stanisław Adamczyk, Stanisław Dyksiński, Franciszek Jakubczak, red., Pół wieku pamiętnikarstwa. Warszawa: LSW, s. 5‒17.
Google Scholar

Jakubczak Franciszek (1983) Wykaz konkursów na pamiętniki w Polsce w latach 1921-1979 [w:] Bronisław Gołębiowski, Mieczysław Grad, Franciszek Jakubczak, red., Pamiętniki Polaków 1918–1979. Antologia pamiętnikarstwa polskiego. T. 3. Warszawa: LSW, s. 558–630.
Google Scholar

Kaufmann Jean-Claude (2004) Socjologia jednostki. Inna wizja człowieka i konstrukcji podmiotu. Przełożył Krzysztof Wakar. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Kaźmierska Kaja (2007) Ramy społeczne pamięci. „Kultura i Społeczeństwo”, t. 51, nr 2, s. 3‒23.
Google Scholar

Kaźmierska Kaja, red., (2012) Metoda biograficzna w socjologii. Kraków: Nomos.
Google Scholar

Kaźmierska Kaja, red., (2013) Metoda biograficzna w naukach społecznych. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 9, nr 4 [dostęp 6 marca 2014 r.]. Dostępny w Internecie http://www.qualitativesociologyreview.org/PL/volume24_pl.php
Google Scholar

Kłoskowska Antonina (1971) Autobiografie [w:] Stanisław Adamczyk, Stanisław Dyksiński, Franciszek Jakubczak, red., Pół wieku pamiętnikarstwa. Warszawa: LSW, s. 34‒37.
Google Scholar

Kohli Martin (2012) Biografia: relacja, tekst, metoda [w:] Kaźmierska Kaja, red., Metoda biograficzna w socjologii. Kraków: Nomos, s. 125‒137.
Google Scholar

Konecki T. Krzysztof (2009) Wprowadzenie do wydania polskiego [w:] Barney G. Glaser i Anselm L. Strauss Odkrywanie teorii ugruntowanej. Strategie badania jakościowego. Przełożył Marek Gorzko. Kraków: Nomos, s. VII‒XXIX.
Google Scholar

Krasowska-Marut Agata, Nowaczyk Olga (2013) Skąd się bierze refleksyjność? Rzecz o związkach refleksyjności ze sprawstwem [w:] Adam Mrozowicki, Olga Nowaczyk, Irena Szlachcicowa, red., Sprawstwo. Teorie, metody, badania empiryczne w naukach społecznych. Kraków: Nomos, s. 129‒142.
Google Scholar

Kuderowicz Zbigniew (1987) Dilthey. Warszawa: Wiedza Powszechna. Kurcz Zbigniew (1995) Mniejszośc niemiecka w Polsce. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar

Kwilecki Andrzej (1998) Tradycje [w:] Zbigniew Krawczyk, Kazimierz Z. Sowa, red., Socjologia w Polsce. Rzeszów: Wyd. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, s 11‒32.
Google Scholar

Lalak Danuta (2010) Życie jako biografia. Podejście biograficzne w perspektywie pedagogicznej. Warszawa: Wyd. Akademickie Żak.
Google Scholar

Lejeune Philippe (2010) „Drogi zeszycie…”, „drogi ekranie…” O dziennikach osobistych. Przełożyli Agnieszka Karpowicz, Magda i Paweł Rodakowie. Warszawa: Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Lubas-Bartoszyńska Regina (2003) Pisanie autobiograficzne w kontekstach europejskich. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.
Google Scholar

Lutyński Jan (1971) Szanse dla biografii [ w:] S tanisław A damczyk, Stanisław Dyksiński, Franciszek Jakubczak, red., Pół wieku pamiętnikarstwa. Warszawa: LSW, s. 47‒51.
Google Scholar

Mandes Sławomir (2008) Konwersacyjne mechanizmy konstruowania i utrwalania systemów wartości. Przyczynek do teorii [w:] Anna Horolets, red., Analiza dyskursu w socjologii i dla socjologii. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 223‒235.
Google Scholar

Manterys Aleksander (2000) Klasyczna idea definicji sytuacji. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych.
Google Scholar

Merton K. Robert (1987) Three Fragments from a Sociologist’s Notebooks: Establishing the Phenomenon, Specified Ignorance, and Strategic Research Materials. „Annual Review of Sociology”, vol. 13, s. 1‒28.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1146/annurev.so.13.080187.000245

Mills C. Wright (2007) Wyobraźnia socjologiczna. Przełożyła Marta Bucholc. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Mokrzycki Edmund (1971) Założenia socjologii humanistycznej. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Moretti Franco (2016) Wykresy, mapy, drzewa. Abstrakcyjne modele na potrzeby historii literatury. Przełożyli Tomasz Bilczewski, Anna Kowalcze-Pawlik. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Mrozowicki Adam, Turk Jeffrey D., Domecka Markieta (2013) Introduction: The Need for Realist Biography in European Policy Studies [w:] Jeffrey D. Turk, Adam Mrozowicki, eds., Realist Biography and European Policy. An Innovative Approach to European Policy Studies. Leuven: Leuven University Press, s. 13‒42.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt14jxsz3.7

Mucha Janusz, Keen Mike F. (2006) „Dawanie świadectwa” w życiu socjologów Europy Środkowo-Wschodniej [w:] Janusz Mucha, Mike F. Keen, red., Autobiografie czasu transformacji. Socjologowie Europy Środkowej i Wschodniej. Przełożyli Janusz Mucha i in. Warszawa: IFiS PAN, s. 11‒39.
Google Scholar

Mucha Janusz (2007) Wyobraźnia w naukach społecznych. Przedmowa do wydania polskiego [w:] Mills C. Wright (2007) Wyobraźnia socjologiczna. Przełożyła Marta Bucholc. Warszawa: PWN, s. 7−44.
Google Scholar

Nellen Klaus (1993) „Język” i „świat przeżywany” w myśli Husserla [w:] Zdzisław Krasnodębski i in., tłum. i red., Świat przeżywany. Fenomenologia i nauki społeczne. Warszawa: PIW, s. 130‒152.
Google Scholar

Novak D. Joseph, Gowin D. Bob (1984) Learning How to Learn. Cambridge: University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139173469

Ortega y Gasset José (2008) Medytacje o „Don Kichocie”. Przełożył Janusz Wojcieszak. Warszawa: Wyd. Muza SA.
Google Scholar

Olson R. David (2010) Papierowy świat. Pojęciowe i poznawcze implikacje pisania i czytania. Przełożyła Marta Rakoczy. Warszawa: Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Pezdek Krzysztof (2012) Ontologiczne i aksjologiczne kryteria organizowania pomocy osobom z niepełnosprawnością w filozofii Jürgena Habermasa. „Teraźniejszość-Człowiek-Edukacja”, t. 4, nr 60, s. 59‒71.
Google Scholar

Pezdek Krzysztof, Doliński Wojciech (2017) Jürgen Habermas and the Dilemmas of Experience of Disability. „Nursing Philosophy”, 2017;00:e12171 https://doi.org/10.1111/nup.12171
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/nup.12171

Ricoeur Paul (1989) Język, tekst, interpretacja. Wybór pism. Przełożyli Piotr Graf, Katarzyna Rosner. Warszawa: Wyd. PIW.
Google Scholar

Rodak Paweł (2009) Pismo, książka, lektura. Rozmowy: Le Goff, Chartier, Hébrard, Fabre, Lejeune. Warszawa: Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323510093

Rokuszewska-Pawełek Alicja (2002) Chaos i przymus. Trajektorie wojenne Polaków – analiza biograficzna. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Rosenthal Gabriele (1990) Rekonstrukcja historii życia. Wybrane zasady generowania opowieści w wywiadach biograficzno-narracyjnych [w:] Jan Włodarek, Marek Ziółkowski, red., Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa, Poznań: PWN, s. 97‒112.
Google Scholar

Schütz Alfred (1984) Potoczna i naukowa interpretacja ludzkiego działania [w:] Kryzys i schizma. Antyscjentystyczne tendencje w socjologii współczesnej, t. 2, wybór i wstęp. E. Mokrzycki, tłum. Dorota Lachowska. Warszawa: PIW, s. 137‒192.
Google Scholar

Schütz Alfred (1985) Światły obywatel. Esej o społecznym zróżnicowaniu wiedzy. „Literatura na świecie”, t. 2, nr 163, s. 269‒284.
Google Scholar

Schütz Alfred (2008) O wielości światów. Szkice z socjologii fenomenologicznej. Przełożyła Barbara Jabłońska. Kraków: Nomos.
Google Scholar

Schütze Fritz (1990) Presja i wina: doświadczenia młodego żołnierza niemieckiego w czasie drugiej wojny światowej i ich implikacje biograficzne [w:] Jan Włodarek, Marek Ziółkowski, red., Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa, Poznań: PWN, s. 325‒339.
Google Scholar

Solarzowa Zofia (1985) Mój pamiętnik. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Google Scholar

Strauss L. Anselm (2013) Zwierciadła i maski. W poszukiwaniu tożsamości. Przełożyła Agnieszka Hałas. Kraków: Nomos.
Google Scholar

Sturrock John (2009) Nowy wzorzec autobiografii [w:] Małgorzata Czermińska, red., Autobiografia. Gdańsk: Wyd. słowo/obraz terytorium, s. 126‒144.
Google Scholar

Szacki Jerzy (1981) Historia myśli socjologicznej. T. 2. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Szahaj Andrzej (1990) Krytyka, emancypacja, dialog: Jurgen Habermas w poszukiwaniu nowego paradygmatu teorii krytycznej. Warszawa: Universitas.
Google Scholar

Szczepański Jan (1973) Odmiany czasu teraźniejszego. Warszawa: Książka i Wiedza.
Google Scholar

Szczepański Jan (1992) Wstęp do wydania polskiego [w:] Znaniecki Florian Nauki o kulturze. Narodziny i rozwój. Przełożył Jerzy Szacki. Warszawa: PWN, s. IX‒XVII.
Google Scholar

Szymura Jerzy (1982) Język, Mowa i Prawda w perspektywie fenomenologii lingwistycznej J. L. Austina. Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu, oddział w Krakowie: PAN.
Google Scholar

Todorov Tzvetan (2003) Ogród niedoskonały. Myśl humanistyczna we Francji. Przełożyli Hanna Abramowicz, Jan Maria Kłoczowski. Warszawa: Czytelnik.
Google Scholar

Wheeldon Johannes, Faubert Jacqueline (2009) Framing Experience: Concept Maps, Mind Maps, and Data Collection in Qualitative Research. „International Journal of Qualitative Methods”, vol. 8, no. 3, s. 68‒83.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/160940690900800307

Zakrzewska-Manterys Elżbieta (1998) Hermeneutyczne inspiracje. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Ziółkowski Marek (2010) Człowiek jako twórca wiedzy. Podmiotowość a uwarunkowania kulturowe i społeczne [w:] Elżbieta Hałas, Andrzej Kojder, red., Socjologia humanistyczna Floriana Znanieckiego. Przesłanie dla współczesności. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, s. 163‒178.
Google Scholar

Znaniecki Florian (1991) „Humanizm i poznanie” i inne pisma filozoficzne. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Znaniecki Florian (1992) Nauki o kulturze. Narodziny i rozwój. Przełożył Jerzy Szacki. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Znaniecki Florian (2008) Metoda socjologii. Przełożyła Elżbieta Hałas. Warszawa: PWN.
Google Scholar