Zapisy autobiograficzne – od doświadczenia do map interpretatorów

Wojciech Doliński

doi:10.18778/1733-8069.13.3.03

Authors

Wojciech Doliński Uniwersytet Wrocławski, Instytut Socjologii, Zakład Socjologii Edukacji,

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.13.3.03

Keywords:

written record, written personal texts, written autobiographical records, humanistic coefficient, experience, phenomenological description, concept maps

Abstract

The golden age of memories recorded in written form (e.g., memoirs, diaries, letters) as the best source of biographical information in sociology has come to an end. Since the early 1980s, the number of contests for autobiographical documents has rapidly decreased. In the context of modern social changes, democratization of forms of written record, and the related development of “sociological imagination” there arises a need to “refresh” reflections on several elements of the method of personal documents, which is recognized worldwide thanks to, among others, Florian Znaniecki. This reflection concerns three categories of issues. First, the ethical involvement of phenomenological descriptions in casual and scientific interpretations; second, experience-related and reflective features of an act of creating a record, characteristic for both the researched and the researchers; third, the procedure of mapping written autobiographical records with the use of concept maps. These issues are presented in the article in relation to sociological and non-sociological literature, as social grounding of writing acts crosses disciplinary boundaries. Flexibility, openness, and simplicity of the mapping procedure make both theorists and practitioners from outside the university milieu aware of present possibilities of describing the grounding of human experience in multi-tier but ordered spheres of everyday life.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Wojciech Doliński, Uniwersytet Wrocławski, Instytut Socjologii, Zakład Socjologii Edukacji,

Wojciech Doliński, doktor, adiunkt w Zakładzie Socjologii Edukacji Instytutu Socjologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Zainteresowania badawcze: badania biograficzne ze szczególnym uwzględnieniem zapisów wspomnieniowych, relacje etniczne i narodowe, polskie „opcje” europejskości, społeczne zakorzenienie niepełnosprawności, fenomenologia społeczna.

References

Bertaux Daniel (2012) Analiza pojedynczych przypadków (au cas par cas) [w:] Kaja Kaźmierska, red., Metoda biograficzna w socjologii. Kraków: Nomos, s. 309‒333.
Google Scholar

Bourdieu Pierre, Wacquant Loic J. D. (2001) Zaproszenie do socjologii refleksyjnej. Przełożyła Anna Sawisz. Warszawa: Wyd. Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Blumer Herbert (2007) Interakcjonizm symboliczny. Perspektywa i metoda. Przełożyła Grażyna Woroniecka. Kraków: Nomos.
Google Scholar

Buchner Anna, Maryl Maciej (2015) Nowi literaci. Warsztat twórczy blogerów w kontekście współczesnych przemian kultury literackiej [w:] Doliński Wojciech, Jerzy Żurko, Katarzyna Grzeszkiewicz-Radulska, Sylwia Męcfal, red., Rzeczywistość i zapis. Problemy badania tekstów w naukach społecznych i humanistycznych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 33‒51.
Google Scholar

Chałasiński Józef (1971) Dokumentalno-kulturowe wartości pamiętnikarstwa ludowego [w:] Stanisław Adamczyk, Stanisław Dyksiński, Franciszek Jakubczak, red., Pół wieku pamiętnikarstwa. Warszawa: LSW, s. 21‒25.
Google Scholar

Chałasiński Józef (1979) Drogi awansu społecznego robotnika. Stadium oparte na autobiografiach robotników. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Google Scholar

Cohen J. Ira (2003) Teorie działania i teorie praxis [w:] Bryan S. Turner, red., Teoria społeczna. Przełożyły Grażyna Woroniecka, Anna Gąsior-Niemiec. Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 83‒126.
Google Scholar

Czyżewski Marek (2013) Socjologia interpretatywna i metoda biograficzna: przemiana funkcji, antyesencjalistyczne wątpliwości oraz sprawa krytyki. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 9, nr 4, s. 14‒27 [dostęp 6 marca 2014 r.]. Dostępny w Internecie http://www.qualitativesociologyreview.org/PL/volume24_pl.php
Google Scholar

Czyżewski Marek, Rokuszewska-Pawełek Alicja (1989) Analiza autobiografii Rudolpha Hössa [w:] Antonii Sułek, Krzysztof Nowak, Anna Wyka, red., Poza granicami socjologii ankietowej. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, s. 237‒250.
Google Scholar

Deleuze Gilles, Guattari Félix (2015) Tysiąc plateau. Przekład Fundacja Bęc Zmiana. Warszawa: Wyd. Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana.
Google Scholar

Depraz Natalie (2010) Zrozumieć fenomenologię. Praktyka konkretu. Przełożyła Agata Czarnacka. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Doliński Wojciech (2012) Nowe ślady – stare drogi. Europa w pamiętnikach Polaków. Kraków: Nomos.
Google Scholar

Doliński Wojciech (2013) Społeczne tworzenie niepełnosprawności w kontekście fenomenologicznych założeń badawczych. „Niepełnosprawność i Rehabilitacja”, nr 4, s. 3−16.
Google Scholar

Doliński Wojciech, Żurko Jerzy (2016) Wybrane problemy statusu poznawczego tekstów pisanych – wprowadzenie [w:] Doliński Wojciech, Jerzy Żurko, Katarzyna Grzeszkiewicz-Radulska, Sylwia Męcfal, red., Rzeczywistość i zapis. Problemy badania tekstów w naukach społecznych i humanistycznych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 7‒30.
Google Scholar

Donguy Jacques (2014) Poezja eksperymentalna. Epoka cyfrowa (1953-2007). Przełożyła Magdalena Madej. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.
Google Scholar

Duch Włodzimierz (2011) Jak reprezentowane są pojęcia w mózgu i co z tego wynika [w:] Józef Bremer, Adam Chuderski, red., Pojęcia. Jak reprezentujemy i kategoryzujemy świat. Warszawa: Universitas, s. 459‒494.
Google Scholar

Eco Umberto (2008a) Interpretacja i historia [w:] Stefan Collini, red., Interpretacja i nadinterpretacja. Przełożył Tomasz Bieroń. Kraków: Wydawnictwo Znak, s. 28−50.
Google Scholar

Eco Umberto (2008b) Pomiędzy autorem i tekstem [w:] Stefan Collini, red., Interpretacja i nadinterpretacja. Przełożył Tomasz Bieroń. Kraków: Wydawnictwo Znak, s. 76−100.
Google Scholar

Eppler J. Martin (2006) A Comparison between Concept Maps, Mind Maps, Conceptual Diagrams, and Visual Metaphors as Complementary Tools for Knowledge Construction and Sparing. „Information Visualization”, vol. 5, s. 202‒210.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/palgrave.ivs.9500131

Flick Uwe (2011) Jakość w badaniach jakościowych. Przełożył Paweł Tomanek. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Gadamer Hans-Georg (2004) Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej. Przełożył Bogdan Baran. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Geertz Clifford (1998) O gatunkach zmąconych (Nowe konfiguracje myśli społecznej) [w:] Ryszard Nycz, red., Postmodernizm. Antologia przekładów. Kraków: Wyd. Baran i Suszczyński, s. 214‒235.
Google Scholar

Geertz Clifford (2005) Interpretacje kultur. Wybrane eseje. Przełożyła Maria M. Piechaczek. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Glaser G. Barney, Strauss Anselm L. (2009) Odkrywanie teorii ugruntowanej. Strategie badania jakościowego. Przełożył Marek Gorzko. Kraków: Nomos.
Google Scholar

Goldman F. Ellen, Swayze Susan (2012) In-Depth Interviewing with Healthcare Corporate Elites: Strategies for Entry and Engagement. „Internationale Journal of Qualitative Methods”, vol. 11, no. 3, s. 230‒243.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/160940691201100304

Goody Jack (2011) Poskromienie myśli nieoswojonej. Przełożył Marcin Szuster. Warszawa: PIW.
Google Scholar

Gorzko Marek (2009) Wprowadzenie do wydania polskiego. Przeciw „weryfikatorom”: projekt metodologiczny Odkrywania Teorii Ugruntowanej Barneya Glasera i Anselma Straussa [w:] Barney G. Glaser i Anselm L. Strauss Odkrywanie teorii ugruntowanej. Strategie badania jakościowego. Przełożył Marek Gorzko. Kraków: Nomos, s. XXXI‒XL.
Google Scholar

Gryko Czesław (1989) Józef Chałasiński. Socjologiczna teoria kultury. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
Google Scholar

Gurvitch Georges (1985) Społeczne ramy poznania [w:] Andrzej Chmielecki i in., red., Problemy socjologii wiedzy. Przełożyli Andrzej Chmielecki i in. Warszawa: PWN, s. 460‒476.
Google Scholar

Hałas Elżbieta (2008) Wstęp do wydania polskiego [w:] Metoda Socjologii. Przełożyła Elżbieta Hałas. Warszawa: PWN, s. 7‒28.
Google Scholar

Harris Roy (2014) Racjonalność a umysł piśmienny. Przełożyła Marta Rakoczy. Warszawa: Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323515517

Helling K. Ingeborg (1990) Metoda badań biograficznych [w:] Jan Włodarek, Marek Ziółkowski, red., Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa, Poznań: PWN, s. 13‒37.
Google Scholar

Hopfinger Maryla (2010) Literatura i media po 1989 roku. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Horolets Anna, Bielecka-Prus Joanna, red., (2013) Metodologiczne i teoretyczne dylematy analizy dyskursu. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 9, nr 1 [dostęp 22 lutego 2015 r.]. Dostępny w Internecie http://www.qualitativesociologyreview.org/PL/volume21_pl.php
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.9.1.01

Jakubczak Franciszek (1971) Pół wieku pamiętnikarstwa inspirowanego [w:] Stanisław Adamczyk, Stanisław Dyksiński, Franciszek Jakubczak, red., Pół wieku pamiętnikarstwa. Warszawa: LSW, s. 5‒17.
Google Scholar

Jakubczak Franciszek (1983) Wykaz konkursów na pamiętniki w Polsce w latach 1921-1979 [w:] Bronisław Gołębiowski, Mieczysław Grad, Franciszek Jakubczak, red., Pamiętniki Polaków 1918–1979. Antologia pamiętnikarstwa polskiego. T. 3. Warszawa: LSW, s. 558–630.
Google Scholar

Kaufmann Jean-Claude (2004) Socjologia jednostki. Inna wizja człowieka i konstrukcji podmiotu. Przełożył Krzysztof Wakar. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Kaźmierska Kaja (2007) Ramy społeczne pamięci. „Kultura i Społeczeństwo”, t. 51, nr 2, s. 3‒23.
Google Scholar

Kaźmierska Kaja, red., (2012) Metoda biograficzna w socjologii. Kraków: Nomos.
Google Scholar

Kaźmierska Kaja, red., (2013) Metoda biograficzna w naukach społecznych. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 9, nr 4 [dostęp 6 marca 2014 r.]. Dostępny w Internecie http://www.qualitativesociologyreview.org/PL/volume24_pl.php
Google Scholar

Kłoskowska Antonina (1971) Autobiografie [w:] Stanisław Adamczyk, Stanisław Dyksiński, Franciszek Jakubczak, red., Pół wieku pamiętnikarstwa. Warszawa: LSW, s. 34‒37.
Google Scholar

Kohli Martin (2012) Biografia: relacja, tekst, metoda [w:] Kaźmierska Kaja, red., Metoda biograficzna w socjologii. Kraków: Nomos, s. 125‒137.
Google Scholar

Konecki T. Krzysztof (2009) Wprowadzenie do wydania polskiego [w:] Barney G. Glaser i Anselm L. Strauss Odkrywanie teorii ugruntowanej. Strategie badania jakościowego. Przełożył Marek Gorzko. Kraków: Nomos, s. VII‒XXIX.
Google Scholar

Krasowska-Marut Agata, Nowaczyk Olga (2013) Skąd się bierze refleksyjność? Rzecz o związkach refleksyjności ze sprawstwem [w:] Adam Mrozowicki, Olga Nowaczyk, Irena Szlachcicowa, red., Sprawstwo. Teorie, metody, badania empiryczne w naukach społecznych. Kraków: Nomos, s. 129‒142.
Google Scholar

Kuderowicz Zbigniew (1987) Dilthey. Warszawa: Wiedza Powszechna. Kurcz Zbigniew (1995) Mniejszośc niemiecka w Polsce. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar

Kwilecki Andrzej (1998) Tradycje [w:] Zbigniew Krawczyk, Kazimierz Z. Sowa, red., Socjologia w Polsce. Rzeszów: Wyd. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, s 11‒32.
Google Scholar

Lalak Danuta (2010) Życie jako biografia. Podejście biograficzne w perspektywie pedagogicznej. Warszawa: Wyd. Akademickie Żak.
Google Scholar

Lejeune Philippe (2010) „Drogi zeszycie…”, „drogi ekranie…” O dziennikach osobistych. Przełożyli Agnieszka Karpowicz, Magda i Paweł Rodakowie. Warszawa: Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Lubas-Bartoszyńska Regina (2003) Pisanie autobiograficzne w kontekstach europejskich. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.
Google Scholar

Lutyński Jan (1971) Szanse dla biografii [ w:] S tanisław A damczyk, Stanisław Dyksiński, Franciszek Jakubczak, red., Pół wieku pamiętnikarstwa. Warszawa: LSW, s. 47‒51.
Google Scholar

Mandes Sławomir (2008) Konwersacyjne mechanizmy konstruowania i utrwalania systemów wartości. Przyczynek do teorii [w:] Anna Horolets, red., Analiza dyskursu w socjologii i dla socjologii. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 223‒235.
Google Scholar

Manterys Aleksander (2000) Klasyczna idea definicji sytuacji. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych.
Google Scholar

Merton K. Robert (1987) Three Fragments from a Sociologist’s Notebooks: Establishing the Phenomenon, Specified Ignorance, and Strategic Research Materials. „Annual Review of Sociology”, vol. 13, s. 1‒28.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1146/annurev.so.13.080187.000245

Mills C. Wright (2007) Wyobraźnia socjologiczna. Przełożyła Marta Bucholc. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Mokrzycki Edmund (1971) Założenia socjologii humanistycznej. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Moretti Franco (2016) Wykresy, mapy, drzewa. Abstrakcyjne modele na potrzeby historii literatury. Przełożyli Tomasz Bilczewski, Anna Kowalcze-Pawlik. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Mrozowicki Adam, Turk Jeffrey D., Domecka Markieta (2013) Introduction: The Need for Realist Biography in European Policy Studies [w:] Jeffrey D. Turk, Adam Mrozowicki, eds., Realist Biography and European Policy. An Innovative Approach to European Policy Studies. Leuven: Leuven University Press, s. 13‒42.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt14jxsz3.7

Mucha Janusz, Keen Mike F. (2006) „Dawanie świadectwa” w życiu socjologów Europy Środkowo-Wschodniej [w:] Janusz Mucha, Mike F. Keen, red., Autobiografie czasu transformacji. Socjologowie Europy Środkowej i Wschodniej. Przełożyli Janusz Mucha i in. Warszawa: IFiS PAN, s. 11‒39.
Google Scholar

Mucha Janusz (2007) Wyobraźnia w naukach społecznych. Przedmowa do wydania polskiego [w:] Mills C. Wright (2007) Wyobraźnia socjologiczna. Przełożyła Marta Bucholc. Warszawa: PWN, s. 7−44.
Google Scholar

Nellen Klaus (1993) „Język” i „świat przeżywany” w myśli Husserla [w:] Zdzisław Krasnodębski i in., tłum. i red., Świat przeżywany. Fenomenologia i nauki społeczne. Warszawa: PIW, s. 130‒152.
Google Scholar

Novak D. Joseph, Gowin D. Bob (1984) Learning How to Learn. Cambridge: University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139173469

Ortega y Gasset José (2008) Medytacje o „Don Kichocie”. Przełożył Janusz Wojcieszak. Warszawa: Wyd. Muza SA.
Google Scholar

Olson R. David (2010) Papierowy świat. Pojęciowe i poznawcze implikacje pisania i czytania. Przełożyła Marta Rakoczy. Warszawa: Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Pezdek Krzysztof (2012) Ontologiczne i aksjologiczne kryteria organizowania pomocy osobom z niepełnosprawnością w filozofii Jürgena Habermasa. „Teraźniejszość-Człowiek-Edukacja”, t. 4, nr 60, s. 59‒71.
Google Scholar

Pezdek Krzysztof, Doliński Wojciech (2017) Jürgen Habermas and the Dilemmas of Experience of Disability. „Nursing Philosophy”, 2017;00:e12171 https://doi.org/10.1111/nup.12171
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/nup.12171

Ricoeur Paul (1989) Język, tekst, interpretacja. Wybór pism. Przełożyli Piotr Graf, Katarzyna Rosner. Warszawa: Wyd. PIW.
Google Scholar

Rodak Paweł (2009) Pismo, książka, lektura. Rozmowy: Le Goff, Chartier, Hébrard, Fabre, Lejeune. Warszawa: Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323510093

Rokuszewska-Pawełek Alicja (2002) Chaos i przymus. Trajektorie wojenne Polaków – analiza biograficzna. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Rosenthal Gabriele (1990) Rekonstrukcja historii życia. Wybrane zasady generowania opowieści w wywiadach biograficzno-narracyjnych [w:] Jan Włodarek, Marek Ziółkowski, red., Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa, Poznań: PWN, s. 97‒112.
Google Scholar

Schütz Alfred (1984) Potoczna i naukowa interpretacja ludzkiego działania [w:] Kryzys i schizma. Antyscjentystyczne tendencje w socjologii współczesnej, t. 2, wybór i wstęp. E. Mokrzycki, tłum. Dorota Lachowska. Warszawa: PIW, s. 137‒192.
Google Scholar

Schütz Alfred (1985) Światły obywatel. Esej o społecznym zróżnicowaniu wiedzy. „Literatura na świecie”, t. 2, nr 163, s. 269‒284.
Google Scholar

Schütz Alfred (2008) O wielości światów. Szkice z socjologii fenomenologicznej. Przełożyła Barbara Jabłońska. Kraków: Nomos.
Google Scholar

Schütze Fritz (1990) Presja i wina: doświadczenia młodego żołnierza niemieckiego w czasie drugiej wojny światowej i ich implikacje biograficzne [w:] Jan Włodarek, Marek Ziółkowski, red., Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa, Poznań: PWN, s. 325‒339.
Google Scholar

Solarzowa Zofia (1985) Mój pamiętnik. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Google Scholar

Strauss L. Anselm (2013) Zwierciadła i maski. W poszukiwaniu tożsamości. Przełożyła Agnieszka Hałas. Kraków: Nomos.
Google Scholar

Sturrock John (2009) Nowy wzorzec autobiografii [w:] Małgorzata Czermińska, red., Autobiografia. Gdańsk: Wyd. słowo/obraz terytorium, s. 126‒144.
Google Scholar

Szacki Jerzy (1981) Historia myśli socjologicznej. T. 2. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Szahaj Andrzej (1990) Krytyka, emancypacja, dialog: Jurgen Habermas w poszukiwaniu nowego paradygmatu teorii krytycznej. Warszawa: Universitas.
Google Scholar

Szczepański Jan (1973) Odmiany czasu teraźniejszego. Warszawa: Książka i Wiedza.
Google Scholar

Szczepański Jan (1992) Wstęp do wydania polskiego [w:] Znaniecki Florian Nauki o kulturze. Narodziny i rozwój. Przełożył Jerzy Szacki. Warszawa: PWN, s. IX‒XVII.
Google Scholar

Szymura Jerzy (1982) Język, Mowa i Prawda w perspektywie fenomenologii lingwistycznej J. L. Austina. Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu, oddział w Krakowie: PAN.
Google Scholar

Todorov Tzvetan (2003) Ogród niedoskonały. Myśl humanistyczna we Francji. Przełożyli Hanna Abramowicz, Jan Maria Kłoczowski. Warszawa: Czytelnik.
Google Scholar

Wheeldon Johannes, Faubert Jacqueline (2009) Framing Experience: Concept Maps, Mind Maps, and Data Collection in Qualitative Research. „International Journal of Qualitative Methods”, vol. 8, no. 3, s. 68‒83.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/160940690900800307

Zakrzewska-Manterys Elżbieta (1998) Hermeneutyczne inspiracje. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Ziółkowski Marek (2010) Człowiek jako twórca wiedzy. Podmiotowość a uwarunkowania kulturowe i społeczne [w:] Elżbieta Hałas, Andrzej Kojder, red., Socjologia humanistyczna Floriana Znanieckiego. Przesłanie dla współczesności. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, s. 163‒178.
Google Scholar

Znaniecki Florian (1991) „Humanizm i poznanie” i inne pisma filozoficzne. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Znaniecki Florian (1992) Nauki o kulturze. Narodziny i rozwój. Przełożył Jerzy Szacki. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Znaniecki Florian (2008) Metoda socjologii. Przełożyła Elżbieta Hałas. Warszawa: PWN.
Google Scholar