Tradycyjna a nowa diagnoza zaburzeń realizacji fonemów. Propozycja analizy
DOI:
https://doi.org/10.18778/2544-7238.07.12Słowa kluczowe:
wady wymowy, zaburzenia realizacji fonemów, diagnoza logopedyczna, badanie wymowyAbstrakt
W artykule autorka porównuje dwa modele diagnozy zaburzeń realizacji fonemów, jakie są obecne w polskiej logopedii. Wskazuje kilka kategorii analizy, które umożliwiają odnalezienie różnic pomiędzy dwoma odmiennymi sposobami postępowania diagnostycznego. Przedstawione rozważania uwzględniają dwie główne koncepcje dyslalii – tradycyjną i nową. Należy przy tym zauważyć, że ostatnie doniesienia wskazują na występowanie jeszcze innego sposobu prowadzenia diagnozy czy terapii logopedycznej, a mianowicie modelu tradycyjnego „pudrowanego”, w którym wprowadza się do schematu tradycyjnego wyjęte z nowej koncepcji dyslalii wątki.
Pobrania
Bibliografia
Antos D., Demel G., Styczek I., 1971, Jak usuwać seplenienie i inne wady wymowy, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Google Scholar
ASHA – American Speech‑Language Hearing Association, b.r., Evidence‑Based Practice (EBP), https://www.asha.org/Research/EBP/Evidence‑Based‑Practice/ (dostęp: 20.07.2018).
Google Scholar
Bunton K., 2008, Speech versus Nonspeech: Different Tasks. Different Neural Organization, „Seminars in Speech and Language”, Vol. 29(4), s. 267–275.
Google Scholar
Czaplewska E., 2012, Diagnoza zaburzeń artykulacji, [w:] E. Czaplewska, S. Milewski (red.), Diagnoza logopedyczna. Podręcznik akademicki, Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 65–120.
Google Scholar
Demel G., 1978, Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Google Scholar
Emiluta‑Rozya D., 2014, Całościowe badanie logopedyczne z materiałem obrazkowym, Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Google Scholar
Emiluta‑Rozya D., Lipiec D., 2021, Zaburzenia artykulacji – przyczyny, symptomatologia, klasyfikacje, [w:] A. Domagała, U. Mirecka (red.), Logopedia przedszkolna i wczesnoszkolna. Rozwój sprawności językowych. Podstawowe problemy logopedyczne, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia, s. 330–363.
Google Scholar
Forrest K., 2002, Are oral‑motor exercises useful in treatment of phonological/articulation disorders?, „Seminars in Speech and Language”, Vol. 23, s. 15–25.
Google Scholar
Grabias S., 2008, Postępowanie logopedyczne. Diagnoza, programowanie terapii, terapia, „Logopedia”, t. 37, s. 13–27.
Google Scholar
Grabias S., 2012, Teoria zaburzeń mowy. Perspektywy badań, typologie zaburzeń, procedury postępowania logopedycznego, [w:] S. Grabias, Z.M. Kurkowski (red.), Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, s. 15–72.
Google Scholar
Grabias S., Panasiuk J., Woźniak T., 2015, Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego. Podręcznik akademicki, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej.
Google Scholar
Gúthová M., Šebianová D., 2002, Terapia dyslálie, [v:] V. Lechta et al. (red.), Terapia narušenej komunikačnej schopnosti, Martin: Vydavateľstvo Osveta, s. 119–144.
Google Scholar
Jassem W., 1971, Podstawy fonetyki akustycznej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Kaczmarek L., 1988, Nasze dziecko uczy się mowy, Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
Google Scholar
Kania J.T., 1967, Dyslalie na tle procesu rozwojowego artykulacji, „Biuletyn Fonograficzny”, nr 8.
Google Scholar
Kania J.T., 1968, Klasyfikacja ćwiczeń artykulacyjnych, „Szkoła Specjalna”, z. 3, s. 264–271.
Google Scholar
Kania J.T., 1975, Fonetyczna i logopedyczna charakterystyka mowy bezdźwięcznej. Wybrane zagadnienia teoretyczna i praktyczne, [w:] T. Gałkowski (red.), Wybrane zagadnienia z defektologii III, Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej.
Google Scholar
Kania J.T., 1995, Podstawy językoznawczej klasyfikacji zaburzeń mowy, „Język Polski”, nr 55.
Google Scholar
Kania J.T., 2001, Szkice logopedyczne, Lublin: Polskie Towarzystwo Logopedyczne.
Google Scholar
Konopska L., 2002, Jakość wymowy u osób z wadą zgryzu, „Logopedia”, nr 31, s. 157–198.
Google Scholar
Konopska L., 2006, Wady wymowy u osób z wadami zgryzu, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar
Konopska L., 2015, Desonoryzacja w dyslalii. Analiza artykulacyjna, akustyczna i audytywna, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar
Kurcz I., 1976, Psycholingwistyka, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Lipiec. D., Więcek‑Poborczyk I., 2021, Nienormatywne dźwiękowe realizacje fonemów języka polskiego u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, [w:] A. Domagała, U. Mirecka (red.), Logopedia przedszkolna i wczesnoszkolna. Rozwój sprawności językowych. Podstawowe problemy logopedyczne, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia, s. 88–121.
Google Scholar
Lof G., 2003, Oral motor exercises and treatment outcomes, „Perspectives on Language, Learning and Education”, Vol. 10(1), s. 7–12.
Google Scholar
Lof G., 2008, Controversies surrounding nonspeech oral motor exercises for childhood speech disorders, „Seminars in Speech and Language”, Vol. 29(4), s. 253–255.
Google Scholar
Lof G., 2009, The nonspeech‑oral motor exercise phenomenon in speech pathology practice, [w:] C. Bower (red.), Children’s speech sound disorders, Oxford: John Wiley & Sons Inc., s. 181–184.
Google Scholar
Lorenc A., 2016, Wymowa normatywna polskich samogłosek nosowych i spółgłoski bocznej, Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
Google Scholar
Malicka I., 2019, Dysfunkcje oddychania i połykania jako przyczyny zaburzeń mowy dzieci w wieku przedszkolnym oraz wczesnoszkolnym, niepublikowana rozprawa doktorska, Katowice: Uniwersytet Śląski.
Google Scholar
Michalak‑Widera, 2007, Miłe uszom dźwięki. Usprawnianie narządów mowy i ćwiczenia prawidłowego wymawiania głosek, Katowice: Unikat.
Google Scholar
Michalak‑Widera I., 2012, Terapia dyslalii, [w:] A. Podstolec, K. Węsierska (red.), W świecie logopedii. Materiały dydaktyczne, Katowice: Wydawnictwo Agencja Artystyczna PARA, s. 137–150.
Google Scholar
Ostapiuk B., 1997, Zaburzenia dźwiękowej realizacji fonemów języka polskiego – propozycja terminów i klasyfikacji, „Audiofonologia”, t. 10, s. 117–136.
Google Scholar
Ostapiuk B., 2002, Dziecięca artykulacja czy wada wymowy – między fizjologią a patologią, „Logopedia”, t. 31, s. 95–156.
Google Scholar
Ostapiuk B., 2013a, Dyslalia. O badaniu jakości wymowy w logopedii, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar
Ostapiuk B., 2013b, Dyslalia ankyloglosyjna. O krótkim wędzidełku języka, wadliwej wymowie i skuteczności terapii, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar
Pluta‑Wojciechowska D., 2005, Lowely, jody i safy”, czyli o tzw. substytucjach i deformacjach, „Śląskie Wiadomości Logopedyczne”, nr 8, s. 26–29.
Google Scholar
Pluta‑Wojciechowska D., 2008a, Zaburzenia mowy u dzieci z rozszczepem podniebienia. Badania – teoria – praktyka, Bytom: Wydawnictwo Ergo‑Sum.
Google Scholar
Pluta‑Wojciechowska D., 2008b, Standard postępowania logopedycznego w przypadku osób z rozszczepem wargi i podniebienia, „Logopedia”, t. 37, s. 175–205.
Google Scholar
Pluta‑Wojciechowska D., 2010, Podstawy patofonetyki mowy rozszczepowej. Dyslokacje, Bytom: Wydawnictwo Ergo‑Sum.
Google Scholar
Pluta‑Wojciechowska D., 2011, Mowa dzieci z rozszczepem wargi i podniebienia, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Google Scholar
Pluta‑Wojciechowska, 2019, Efektywność terapii dyslalii. Logopedyczno‑lingwistyczna analiza wyników badań, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Pluta‑Wojciechowska D, 2020a, Terapia strategiczna dyslalii obwodowej. Inspiracje do ćwiczeń warg i języka dla dzieci oraz dorosłych, Bytom: Wydawnictwo Ergo‑Sum.
Google Scholar
Pluta‑Wojciechowska D., 2020b, Terapia tradycyjna a terapia strategiczna dyslalii obwodowej, „Logopedia”, t. 49(1), s. 47–66.
Google Scholar
Pluta‑Wojciechowska D., 2022, Tzw. seplenienie boczne. O objawie i mechanizmie zaburzeń, „Logopedia”, t. 51(1), s. 205–224.
Google Scholar
Pluta‑Wojciechowska D., 2023, Dlaczego o dyslalii trzeba dziś mówić inaczej? O trzech ujęciach dyslalii w polskiej logopedii, „Logopedia”, t. 52(1), s. 177–206.
Google Scholar
Pluta‑Wojciechowska D., Sambor B., 2018, O popularnych, lecz dyskusyjnych ćwiczeniach języka w przypadku obwodowych zaburzeń artykulacji, „Logopedia”, t. 47(1), s. 265–278.
Google Scholar
Ramanarayanan V., Tilsenc S., Proctord M., Töger J., Goldsteinf L., Nayakf K.S., Narayanan S., 2018, Analysis of speech production real‑time MRI, „Computer Speech & Language”, No. 52, s. 1–22.
Google Scholar
Rocławski B., 2010, Podstawy wiedzy o języku polskim dla glottodydaktyków, pedagogów, psychologów i logopedów, Gdańsk: Wydawnictwo Glottispol.
Google Scholar
Rodak H., 1992, Terapia dziecka z wadą wymowy, Warszawa: Wydawnictwo Polskiej Fundacji Zaburzeń Mowy.
Google Scholar
Sambor B., 2021, Wymowa młodych aktorów. Analiza wyników badań realizacji fonemów spółgłoskowych, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Sołtys‑Chmielowicz A., 1997, Klasyfikacje dyslalii, „Audiofonologia”, t. X, s. 111–116.
Google Scholar
Sołtys‑Chmielowicz A., 1998, Wymowa dzieci przedszkolnych, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej.
Google Scholar
Sołtys‑Chmielowicz A., 2008, Zaburzenia artykulacji. Teoria i praktyka, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Google Scholar
Stasiak J., 2015, Postępowanie logopedyczne w przypadku dyslalii, [w:] S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak (red.), Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego. Podręcznik akademicki, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, s. 227–236.
Google Scholar
Stecewicz M., Halczy‑Kowalik L. (2015), Postępowanie logopedyczne u osób po wycięciu nowotworu jamy ustnej, [w:] S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak (red.), Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, s. 687–725.
Google Scholar
Styczek I., 1981, Logopedia, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Trzaskalik J., 2016, Seplenienie boczne w polskiej literaturze logopedycznej. Rozważania teoretyczne, „Forum Logopedyczne”, nr 24, s. 33–46.
Google Scholar
Trzaskalik J., 2017, Terminologiczne dyskusje wokół sygmatyzmu i jego rodzajów – na przykładzie sygmatyzmu lateralnego, [w:] D. Pluta‑Wojciechowska, B. Sambor (red.), Współczesne tendencje w diagnozie i terapii logopedycznej, Gdańsk: Grupa Wydawnicza Harmonia Universalis, s. 137–153.
Google Scholar
Van Riper Ch., Irwin J.V., 1970, Artikulationsstörungen. Diagnose und Behandlung, Berlin– Charlottenburg: Carl Marhold Verlagsbuchhandlung.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Wersje
- 2023-12-01 - (2)
- 2023-11-29 - (1)
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
