Rozwiązania prorodzinne w podatku od dochodów osobistych w Polsce w kontekście wyzwań demograficznych
DOI:
https://doi.org/10.18778/2391-6478.1.41.07Słowa kluczowe:
ulgi podatkowe, podatek, dzietność, polityka prorodzinnaAbstrakt
Cel artykułu. Celem artykułu jest ocena znaczenia rozwiązań prorodzinnych w PIT ukierunkowanych na wsparcie rodzin z dziećmi w Polsce na tle krajów UE w kontekście współczesnych wyzwań demograficznych.
Hipoteza badawcza. Ulgi i zwolnienia w podatku dochodowym są jednym z najważniejszych instrumentów podatkowych polityki rodzinnej w Polsce.
Metodologia badawcza. Do realizacji celu badawczego wykorzystano metodę analizy opisowej i porównawczej. Dane z lat 2009–2021 dotyczące preferencji podatkowych i liczby podatników z nich korzystających pochodziły głównie z MF i BBGD GUS. Do oceny rozwiązań w zakresie wsparcia rodzin w Polsce wykorzystano również wyniki badania CBOS.
Wyniki badań. Preferencje podatkowe, w tym ulgi na dzieci, są jednym z najczęstszych rozwiązań stosowanych przez większość krajów UE w celu tworzenia warunków do poprawy dzietności. Na podstawie przeprowadzonej analizy stwierdzono, że obowiązujące od 2014 r. zmiany w konstrukcji ulgi na dzieci w Polsce sprawiły, że stała się ona silnym instrumentem wsparcia, zwłaszcza dla rodzin wielodzietnych i o niskich dochodach. Wprowadzone zmiany zwiększają skuteczność tej preferencji jako narzędzia redystrybucji i są jednocześnie oceniane jako bardziej sprawiedliwe społecznie. Choć zmodyfikowana ulga zwiększyła wysokość zwrotów podatku PIT dla rodzin, to w ogóle nie przyczyniła się do poprawy dzietności, podobnie jak świadczenia z program „Rodzina 500+”. W 2021 r. współczynnik dzietności (TFR) dla Polski oscylował wokół wartości 1,33, czyli na skrajnie niskim poziomie.
Pobrania
Bibliografia
Balcerzak-Paradowska, B. (2018). Fazy rozwoju rodziny a polityka rodzinna. W: J. Hrynkiewicz, J. Witkowski, A. Potrykowska, red., Fazy rozwoju rodziny a polityka społeczna. Warszawa: Rządowa Rada Ludnościowa.
Google Scholar
Balcerzak-Paradowska, B. (2015). Polityka rodzinna w Polsce – wyzwania, stan, ocean. Ubezpieczenia Społeczne. Teoria i Praktyka, 2(125), ss. 2–11.
Google Scholar
Durasiewicz, A. (2017). W kierunku rozwoju polityki rodzinnej w Polsce. Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka.
Google Scholar
Kornas-Biela, D. (2023). Kulturowo-społeczne uwarunkowania niskiej dzietności w Polsce. W: M. Witkowska, red., Uwarunkowania dzietności. Warszawa: Rządowa Rada Ludnościowa.
Google Scholar
Ministerstwo Finansów (2009–2021), Informacje dotyczące rozliczenia podatku od dochodów osób fizycznych za lata 2009–2021. Warszawa: Departament Podatków Dochodowych.
Google Scholar
Prognoza ludności na lata 2023–2060 (2023). Analizy statystyczne. Warszawa: GUS.
Google Scholar
Skawińska, M. (2012). Polityka rodzinna i edukacyjna – główny priorytet polityki społecznej państwa. Kwartalnik Naukowy OAP UW „e-Politikon”, 3, ss. 129–149.
Google Scholar
Socha, B. (2021). Zapaść demograficzna, na którą „pracowaliśmy” od 30 lat, nie zniknie w pandemii i zamknięciu w domach, www.wszystkoconajwazniejsze.pl [dostęp 25.08.2023].
Google Scholar
Strategia Demograficzna 2040 (2022). Załącznik do uchwały nr 224 Rady Ministrów z dnia 15 listopada 2022 r. M.P. poz. 1196.
Google Scholar
Sytuacja demograficzna Polski do 2021 r. (2022). Analizy statystyczne. Warszawa: GUS.
Google Scholar
Szczudlińska-Kanoś, A. (2019). Polska polityka rodzinna w okresie przemian. Kontekst krajowy i międzynarodowy. Kraków: InstytutSprawPublicznych UJ.
Google Scholar
Thévenon, O. (2011). Family Policies in OECD Countries: A Comparative Analysiss. Population and Development Review, 37(1), ss. 57–87.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1111/j.1728-4457.2011.00390.x
Ustawa z dnia 17 listopada 2021 r. o rodzinnym kapitale opiekuńczym, Dz.U. 2021, poz. 2270.
Google Scholar
Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, Dz.U. 2011, nr 45, poz. 235.
Google Scholar
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, Dz.U. 2022, poz. 2647.
Google Scholar
Wildowicz-Szumarska, A. (2021). Redystrybucja w kontekście nierówności dochodowych. Intencje, rozmiary i skutki. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Google Scholar
Wyrzykowski, W. i Kasprzak, P. (2016). Ulga podatkowa jako instrument realizacji pozafiskalnych funkcji podatków. Zarządzanie Finansami i Rachunkowość, 4(1), ss. 17–31.
Google Scholar
Zajkowska, O. (2020). Pieniężne instrumenty polityki rodzinnej a dzietność i aktywność zawodowa kobiet. Studia Demograficzne, 1(177), ss. 61–105.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.33119/SD.2020.1.4
(www.1) www.data.worldbank.org/indicator/SP.DYN.TFRT.IN [dostęp 5.09.2023].
Google Scholar
(www.2) www.ocalsiebie.pl/blogs/entry/236-przyczyny-zapaści-demograficznej-w-polsce/ [dostęp 25.08.2023].
Google Scholar
(www.3) www.populationeurope.org/en/ [dostęp 5.09.2023].
Google Scholar
(www.4) www.oecd.org/els/family/database.htm#DATABASES [dostęp 20.12.2023].
Google Scholar
(www.5) https://eurydice.eacea.ec.europa.eu/pl/national-education-systems/poland/dostepnosc-placowek [dostęp 20.12.2023].
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.