Odtwarzanie czy zmiana? Zarys nowej problematyzacji zjawisk i procesów kulturowych

Marcin Lubaś

doi:10.18778/1733-8069.9.3.04

Autor

Marcin Lubaś Uniwersytet Jagielloński

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.9.3.04

Słowa kluczowe:

problematyzacja, antropologiczne pojęcie kultury, zmiany kulturowe, kreatywność, kreolizacja kulturowa, wariantywność i społeczna dystrybucja treści kulturowych, integracja i dezintegracja kulturowa, społeczna organizacja zróżnicowań kulturowych, granice społeczne, synkretyzm religijny, Europa południowo-wschodnia, Republika Macedonii

Abstrakt

Celem artykułu jest przedstawienie zarysu nowej problematyzacji zjawisk i procesów kulturowych, powstałej w antropologii społeczno-kulturowej w efekcie krytyki, jakiej w minionych dekadach poddano tak zwane antropologiczne pojęcie kultury. Nowa problematyzacja odchodzi od traktowania kultur jako specyficznych obiektów na rzecz nowego przedmiotu namysłu i refleksji teoretycznej – kulturowych przeobrażeń. Dowodzę, że w centrum nowej problematyzacji znajdują się trzy grupy zagadnień, związane odpowiednio z kulturową kreatywnością, wariantywnością oraz procesami integracji i dezintegracji kulturowej. Proponuję też własne podejście do zarysowanych zagadnień, skupione na pytaniach dotyczących uwarunkowań zmian kulturowych, w szczególności na tym, co ogranicza tempo, głębokość i skalę zmian. Aby uwyraźnić interesujące mnie pytania, odwołuję się do materiału etnograficznego zaczerpniętego z własnych badań prowadzonych w zachodniej części Republiki Macedonii.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Marcin Lubaś - Uniwersytet Jagielloński

Marcin Lubaś, dr hab., antropolog społeczny, pracownik (obecnie także dyrektor) Instytutu Socjologii UJ. Interesuje się teorią antropologiczną, stosunkami międzyreligijnymi, przemianami relacji pokrewieństwa. Prowadził badania terenowe w zachodniej części Republiki Macedonii. Autor książek Rozum i etnografia. Przyczynek do krytyki antropologii postmodernistycznej (2003) oraz Różnowiercy. Współistnienie międzyreligijne w zachodniomacedońskiej wsi (2011).

Bibliografia

Abu-Lughod Lila (1991) Writing Against Culture [w:] Richard Fox, ed., Recapturing Anthropology. Working in the Present. Santa Fe, New Mexico: School of American Research Press, s. 137–162.
Google Scholar

Ajradinoski Šerif (2011) Torbeška Deklaracija. Struga: Rumelia Torbeški Kulturno-Naučen Centar.
Google Scholar

Almond Gabriel, Appleby Scott, Sivan Emmanuel (2003) Strong Religion. The Rise of Fundamentalism around the World. Chicago, London: The University of Chicago Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226014999.001.0001

Appadurai Arjun (2005) Nowoczesność bez granic. Kulturowe wymiary globalizacji. Przełożył Zbigniew Pucek. Kraków: Universitas.
Google Scholar

Archer Margaret (2000) Being Human. Problem of Agency. Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511488733

Armstrong Karen (2005) W imię Boga. Fundamentalizm w judaizmie, chrześcijaństwie i islamie. Przełożyła Joanna Kolczyńska. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
Google Scholar

Bakić-Hayden Milica (1995) Nesting Orientalisms: The Case of Former Yugoslavia. “Slavic Review”, vol. 54, no. 4, s. 917–931.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/2501399

Ballinger Pamela (2004) “Authentic Hybrids” in the Balkan Borderlands. “Current Anthropology”, vol. 1, s. 31–60.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1086/379633

Barth Fredrik (1989) The Analysis of Culture in Complex Societies. “Ethnos”, vol. 54, s. 120–142.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/00141844.1989.9981389

Barth Fredrik (1993) Balinese Worlds. Chicago, London: The University of Chicago Press.
Google Scholar

Barth Fredrik (2004a) W stronę pełniejszego opisu i głębszej analizy zjawisk kulturowych. Przełożyła A. Bereza [w:] Marian Kempny, Ewa Nowicka, red., Badanie kultury. Kontynuacje. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 180–192.
Google Scholar

Barth Fredrik (2004b) Grupy i granice etniczne. Społeczna organizacja różnic kulturowych. Przełożyła M. Głowacka-Grajper [w:] Marian Kempny, Ewa Nowicka, red., Badanie kultury: elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 348–377.
Google Scholar

Bashkow Ira (2004) A Neo-Boasian Conception of Cultural Boundaries. “American Anthropologist”, vol. 106, no. 3, s. 443–458.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1525/aa.2004.106.3.443

Baumann Gerd (2004) Grammars of Identity/Alterity. A Structural Approach [w:] Gerd Baumann, Andre Gingrich, eds., Grammars of Identity/Alterity. A Structural Approach. New York and Oxford: Berghahn Books, s. 18–50.
Google Scholar

Baumann Gerd, Gingrich Andre (2004) Foreword [w:] ciż, eds., Grammars of Identity/Alterity. A Structural Approach. New York, Oxford: Berghahn Books, s. ix-xiv.
Google Scholar

Beatty Andrew (1999) Varieties of Javanese Religion. An anthropological account. Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511612497

Bernard Alan, Spencer Jonathan (1996) Culture [w:] ciż, eds., Encyclopedia of social and cultural anthropology. New York, London: Routledge, s. 136–146.
Google Scholar

Brightman Robert (1995) Forget Culture: Replacement, Transcendence, Relexification. “Cultural Anthropology”, vol. 10, no. 4, s. 511–526.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1525/can.1995.10.4.02a00030

Boggs James (2004) The Concept of Culture as Theory, in Context. “Current Anthropology”, vol. 2, s. 187–209.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1086/381048

Borofsky Robert (1994) The Cultural in Motion [w:] tenże, ed., Assessing Cultural Anthropology. New York: McGraw- -Hill, s. 313–319.
Google Scholar

Borofsky Robert (2008) Studying ‘Culture’ Scientifically is an Oxymoron [w:] Melissa J. Brown, ed., Explaining Culture Scientifically. Seattle, London: University of Washington Press, s. 275–296.
Google Scholar

Bourdieu Pierre (1977) The Outline of a Theory of Practice. Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511812507

Brumann Christoph (1999) Writing for Culture. Why a Successful Concept Should not be Discarded. “Current Anthropology”, Supplement 40, s. S1–S27.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1086/200058

Bunzl Matti (1996) Franz Boas and Humboldtian Tradition. From Volksgeist and Nationalcharakter to an Anthropological Concept of Culture [w:] George Stocking Jr., ed., Volksgeist as Method and Ethic: Essays on Boasian Ethnography and the German Anthropological Tradition. Madison: University of Wisconsin Press, s. 17–78.
Google Scholar

Clifford James (1986) Introduction: Partial Truth [w:] James Clifford, George Marcus, eds., Writing Culture: The Poetics and Politics of Ethnography. Berkeley: University of California Press, s. 1–26.
Google Scholar

Clifford James (2000) Kłopoty z kulturą. Dwudziestowieczna etnografia, literatura i sztuka. Przełożyli Ewa Dżurak i in. Warszawa: Wydawnictwo KR.
Google Scholar

Cole John, Wolf Eric (1999) The Hidden Frontier. Ecology and Ethnicity in an Alpine Valley. Berkeley, Los Angeles: University of California Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1525/california/9780520216815.001.0001

Comaroff Jane, Comaroff John (1991) Of Revelation and Revolution. Christianity, Colonialism. and Consciousness in South Africa. Vol. 1. Chicago, London: University of Chicago Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226114477.001.0001

Crehan Kate (2002) Gramsci, Culture, and Anthropology. Berkeley. Los Angeles: California University Press.
Google Scholar

D’Andrade Roy (1995) The Development of Cognitive Anthropology. Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar

D’Andrade Roy (1999) Culture Is Not Everything [ w:] E . L isa Cerroni-Long, ed., Anthropological Theory in North America. Westport, Connecticut, London: Bergin & Garvey, s. 85–103.
Google Scholar

D’Andrade Roy (2008) Some Kinds of Causal Powers That Make Up Culture [w:] Melissa J. Brown, ed., Explaining Culture Scientifically. Seattle, London: University of Washington Press, s. 19–36.
Google Scholar

Dennett Dan (2008) Odczarowanie. Religia jako zjawisko naturalne. Przełożyła Barbara Stanosz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Džaja Srećko (1997) Recenzja książki Noela Malcolma „Bosnia. A Short History”. Przełożyła K. Bąk. „Krasnogruda”, nr 7, s. 32–35.
Google Scholar

Eagleton Terry (2012) Po co nam kultura? Przełożył Antoni Górny. Warszawa: Muza S.A.
Google Scholar

Ekholm-Friedman Kajsa, Friedman Jonathan (2008) Historical Transformations. The Anthropology of Global Systems. Lanham, New York: AltaMira Press.
Google Scholar

Elias Norbert (2011) O procesie cywilizacji. Przełożyli Tadeusz Zabłudowski, Kamil Markiewicz. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
Google Scholar

Eliot Thomas Stearns (2007) Chrześcijaństwo, kultura, polityka. Przełożył Piotr Kimla. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Eriksen Thomas (2007) Creolization in Anthropological Theory and in Mauritius [w:] Charles Stewart, ed., Creolization: History, Ethnography, Theory. Walnut Creek: Left Coast Press, s. 153–177.
Google Scholar

Fischer Michael M. J. (2007) Culture and Cultural Analysis as Experimental Systems. „Cultural Anthropology”, vol. 1, s. 1–65.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1525/can.2007.22.1.1

Foucault Michel (1994) Ethics. Essential Works of Foucault 1954–1984, vol. 1. London: Penguin Books.
Google Scholar

Fox Richard (1985) Lions of Punjab. Culture in the Making. Berkeley: University of California Press.
Google Scholar

Friedman Jonathan (1994) Cultural Identity and Global Process. London: Sage Publications.
Google Scholar

Geertz Clifford (2003) Zastane światło. Antropologiczne refleksje na tematy filozoficzne. Przełożył Zbigniew Pucek. Kraków: Universitas.
Google Scholar

Geertz Clifford (2005) Interpretacja kultur. Wybrane eseje. Przełożyła Maria Piechaczek. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Geertz Clifford (2010) Po fakcie. Dwa kraje, cztery dekady, jeden antropolog. Przełożył Tomasz Tesznar. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Gellner Ernest (1994) Conditions of Liberty. Civil Society and Its Rivals. London: Hamish Hamilton.
Google Scholar

Goody Jack (1994) Culture and Its Boundaries [w:] Robert Borofsky, ed., Assessing Cultural Anthropology. New York: McGraw-Hill, s. 250–261.
Google Scholar

Handler Richard (1984) On Dialogue and Destructive Analysis: Problems in Narrating Nationalism and Ethnicity. „ Journal o f Anthropological Research”, v ol. 2 , s. 171–182.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1086/jar.41.2.3630414

Hannerz Ulf (1992) Cultural Complexity. Studies in the Social Organization of Meaning. New York: Columbia University Press.
Google Scholar

Hannerz Ulf (2006) Powiązania transnarodowe. Kultura, ludzie, miejsca. Przełożyła: Katarzyna Franek. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Harris Marvin (1985) Krowy, świnie, wojny i czarownice. Zagadki kultury. Przełożyła Krystyna Szerer. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Hayden Robert (2002) Antagonistic Tolerance. Competitive Sharing of Religious Sites in South Asia and the Balkans. “Current Anthropology”, vol. 43, no. 2, s. 205–231.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1086/338303

Hegeman Susan (1999) Petterns for America. Modernism and the Concept of Culture. Princeton: Princeton University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/9781400823222

Hofstede Geert (2000) Kultury i organizacje. Zaprogramowanie umysłu. Przełożyła Małgorzata Durska. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Google Scholar

Huntington Samuel (1998) Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego. Przełożyła Hanna Jankowska. Warszawa: Muza.
Google Scholar

Ingold Tim (1993) The art of translation in a continuous world [w:] Gisli Pálsson, ed., Beyond Boundaries. Understanding, Translation and Anthropological Discourse. Oxford and Providence: Berg Publications, s. 210–230.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9781003135159-10

Ingold Tim (2000) The Perception of the Environment. Essays on livelihood, dwelling and skill. New York, London: Routledge.
Google Scholar

Ingold Tim, Hallam Elizabeth (2007) Creativity and Cultural Improvisation. An Introduction [w:] ciż, eds., Creativity and Cultural Improvisation. Oxford, New York: Berg, s. 1–24.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9781003135531-1

Jansen Stef (2008) Remembering with a Difference. Clashing Memories of Bosnian Conflict in Everyday Life [w:] Xavier Bougarel, Elissa Helms, Ger Duijzings, eds., The New Bosnian Mosaic. Identities, Memories, and Moral Claims in a Post-War Society. Aldershot: Ashgate, s. 193–208.
Google Scholar

Kahn Joel (1995) Culture, Multiculture, Postculture. London, Thousand Oaks, New Delhi: Sage Publications.
Google Scholar

Kaplan Robert (2010) Bałkańskie upiory. Podróż przez historię. Przełożył Janusz Ruszkowski. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Google Scholar

Karakasidou Anastasia (2000) Essential Differences. National Homogeneity and Cultural Representation in Four Recent Works on Greek Macedonia. “Current Anthropology”, vol. 3, s. 415–425.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1086/300146

Keesing Roger (1974) Theories of Culture. “Annual Review of Anthropology”, vol. 3, s. 73–97.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1146/annurev.an.03.100174.000445

Kertzer David, Arel Dominique (2001) Censuses, identity formation, and the struggle for political power [w:] ciż, eds., Census and Identity. The Politics of Race, Ethnicity, and Language in National Censuses. Cambridge: Cambridge University Press, s. 1–42.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511606045.002

Kłoskowska Antonina (1972) Społeczne ramy kultury, Monografia socjologiczna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Kolind Torsten (2008) In Search of Decent People. Resistance to the Ethnicization of Everyday Life among the Muslims of Stolac [w:] Xavier Bougarel, Elissa Helms, Ger Duijzings, eds., The New Bosnian Mosaic. Identities, Memories, and Moral Claims in a Post-War Society. Aldershot: Ashgate, s. 123–138.
Google Scholar

Koselleck Reinhart (2012) Warstwy czasu. Studia z metahistorii. Przełożyli Krystyna Krzemieniowa i Jarosław Merecki. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Koyré Alexandre (1998) Od zamkniętego świata do nieskończonego wszechświata. Przełożyli Ola i Wojciech Kubińscy. Gdańsk: „Słowo/Obraz terytoria”.
Google Scholar

Kroeber Alfred, Kluckhohn Clyde (1952) Culture: A Critical Review of Concepts and Definitions. New York: Vintage Books.
Google Scholar

Kuper Adam (2005) Kultura. Model antropologiczny. Przełożyła Izabela Kołbon. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Kymlicka Will (1995) Multicultural Citizenship. A Liberal Theory of Human Rights. Oxford: Clarendon Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/0198290918.001.0001

Lewis Oskar (1976) Nagie życie. Tom 1. Przełożyła Zofia Kierszysz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Limanoski Nijazi (1984) Islamizacijata i etničkite promieni vo Makedonija [w:] tenże, red., Makedonci Muslimani. Skopje: Kulturno-naučni Manifestacii na Makedonci-Muslimani, s. 13–61.
Google Scholar

Limanoski Nijazi (1989) Islamskata religija i islimiziranite Makedonci. Skopje: Makedonska Kniga.
Google Scholar

Linton Ralph (1975) Kulturowe podstawy osobowości. Przełożyła Aleksandra Jasińska-Kania. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Lubańska Magdalena (2012) Synkretyzm a podziały religijne w bułgarskich Rodopach. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323517115

Lubaś Marcin (2011) Różnowiercy. Współistnienie międzyreligijne w zachodniomacedońskiej wsi. Studium z zakresu antropologii społeczno-kulturowej. Kraków: NOMOS.
Google Scholar

Lukes Steven (1970) Some Problems About Rationality [w:] Bryan Wilson, ed., Rationality. Oxford: Basil Blackwell, s. 194–220.
Google Scholar

MacClancy Jeremy, ed., (2002) Exotic no More. Anthropology on The Front Lines. Chicago, London: University of Chicago Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226500140.001.0001

Macnaghten Phil, Urry John (2005) Alternatywne przyrody. Nowe myślenie o przyrodzie i społeczeństwie. Przełożył Bogdan Baran. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Mintz Sidney (1996) Enduring Substances, Trying Theories: The Caribbean Region as Oikoumene. “The Journal of the Royal Anthropological Institute”, vol. 2, no. 2, s. 289–313.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/3034097

Merton Robert K. (1982) Teoria socjologiczna i struktura społeczna. Przełożyli Ewa Morawska i Jerzy Wertenstein-Żuławski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Moore Henrietta (2011) Still Life. Hopes, Desires, and Satisfactions. Cambridge, Malden: Polity.
Google Scholar

Norris Harry (1994) Islam in the Balkans Religion and Society Between Europe and the Arab World. Columbia: University of South Carolina Press.
Google Scholar

Nowicka Ewa (2011) Nasz język rozumieją aniołowie. Arumuni we współczesnym świecie. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.
Google Scholar

Ortner Sherry (1996) Making Gender. The Politics and Erotics of Culture. Boston: Beacon Press.
Google Scholar

Ortner Sherry (2006) Anthropology and Social Theory. Culture, Power and the Acting Subject. Durham, London: Duke University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1215/9780822388456

Palikruševa Galaba (1965) Islamizacijata na Torbeszite i formiranie na torbeszkata subgrupa. Doktorska disertacija. Skopje: Institut na etnologija i antropologija.
Google Scholar

Papademetriou George (2011) Introduction [w:] tenże, ed., Two Traditions. One Space. Orthodox Christians and Muslims in Dialog. Boston: Somerset Hall Press, s. 7–14.
Google Scholar

Rabinow Paul (2003) Anthropos Today. Reflections on Modern Equipment. Princeton, Oxford: Princeton University Press.
Google Scholar

Rabinow Paul (2011) The Accompaniment. Assembling the Contemporary. Chicago, London: University of Chicago Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226701714.001.0001

Rabinow Paul i in. (2008) Design for an Anthropology of the Contemporary. Durham, London: Duke University Press.
Google Scholar

Rosaldo Renato (1993) Culture and Truth. The Remaking of Social Analysis. London, New York: Routledge.
Google Scholar

Sahlins Marshall (1976) Culture and Practical Reason. Chicago, London: The University of Chicago Press.
Google Scholar

Sahlins Marshall (1999) Two or Three Things That I Know About Culture. “The Journal of the Royal Anthropological Institute Incorporating Man”, vol. 5, no. 3, s. 399–421.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/2661275

Schneider David (2004) What is Kinship all About? [w:] Robert Parkin, Linda Stone, eds., Kinship and Family. An Anthropological Reader. Oxford: Blackwell Publishers, s. 257–274.
Google Scholar

Scott James (1985) Weapons of the Weak: Everyday Forms of Peasant Resistance. New Haven, London: Yale University Press.
Google Scholar

Scott James (1998) Seeing Like a State. How Certain Schemes to Improve the Human Condition Have Failed. New Haven, London: Yale University Press.
Google Scholar

Scruton Roger (2010) Kultura jest ważna. Wiara i uczucie w osaczonym świecie. Przełożył Tomasz Bieroń. Poznań: Zysk i Sk-a.
Google Scholar

Sennett Richard (2010) Kultura nowego kapitalizmu. Przełożyli Grzegorz Brzozowski i Karol Osłowski. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA.
Google Scholar

Sewell Jr. William (1999) The Concept(s) of Culture [w:] Victoria E. Bonnell, Lynn Hunt, eds., Beyond the Cultural Turn. New Directions in the Study of Society and Culture. Berkeley: University of California Press, s. 35–61.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1525/9780520922167-003

Shore Bradd (1996) Culture in Mind: Cognition, Culture, and the problem of Meaning. New York, Oxford: Oxford University Press.
Google Scholar

Stewart Charles (2004) Relocating Syncretism in Social Science Discourse [ w:] Anita M aria Leopold, Jeppe Sinding Jensen, eds., Syncretism in Religion. A Reader. New York: Routledge, s. 264–285.
Google Scholar

Stocking George Jr. (1968) Race, Culture, and Evolution: Essays in the History of Anthropology. New York: Free Press.
Google Scholar

Sztompka Piotr (2007) Zaufanie. Fundament społeczeństwa. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Google Scholar

Taylor Charles (1994) The Politics of Recognition [w:] A my Gutmann, ed., Multiculturalism. Examining the Politics of Recognition. Princeton: Princeton University Press, s. 25–73.
Google Scholar

Tazbir Janusz (2002) Kultura szlachecka w Polsce. Rozkwit, upadek, relikty. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Google Scholar

Trigger Bruce (1998) Sociocultural Evolution. New Perspectives on the Past. Oxford: Blackwell Publishers.
Google Scholar

Trouillot Michel-Rolph (2002) Adieu, Culture: New Duty Arises [w:] Richard Fox, Barbara King, eds., Anthropology Beyond Culture. Oxford, New York: Berg, s. 37–60.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9781003084631-4

Trouillot Michel-Rolph (2003) Global Transformations. Anthropology and the Modern World. New York: Palgrave MacMillan.
Google Scholar

Vayda Andrew (1994) Action, Variation, and Change. The Emerging Anti-Essentialist View in Anthropology [w:] Robert Borofsky, ed., Assessing Cultural Anthropology. New York: McGraw-Hill, s. 320–330.
Google Scholar

Velikonja Mitja (2003) Religious Separation and Political Intolerance in Bosnia Herzegovina. Texas: A&M University Press.
Google Scholar

Wade Peter (1999) Working Culture. “Current Anthropology”, vol. 40, no. 4, s. 499–471.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1086/200045

Weber Max (2000) Etyka gospodarcza religii światowych. T. 1. Taoizm i konfucjanizm. Przełożył Tadeusz Zatorski. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Google Scholar

Williams Raymond (1983) Keywords. A Vocabulary of Culture and Society. Revised Edition. New York: Oxford University Press.
Google Scholar

Winch Peter (1970) Understanding A Primitive Society [w:] Bryan Wilson, ed., Rationality. Oxford: Basil Blackwell, s. 78–111.
Google Scholar

Wolf Eric (2001) Pathways of Power. Building an Anthropology of the Modern World. Berkeley: University of California Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1525/9780520924871

Wolf Eric (2009) Europa i ludy bez historii. Przełożył Wojciech Usakiewicz. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Google Scholar