„Kwadratowość” jako zjawisko w procesie tłumaczeń tekstów socjologicznych
DOI:
https://doi.org/10.18778/1733-8069.7.2.02Słowa kluczowe:
Tłumaczenia, socjologia translacji, socjologia organizacji i zarządzania, socjologia pracy, interakcjonizm symboliczny, światy społeczneAbstrakt
W artykule przedstawiono socjologiczne objaśnienie zakresu pracy nad przekładami tekstów naukowych, w tym przypadku tekstów socjologicznych. Wnioski oparte są na badaniach autora nad procesem pracy tłumaczeniowej. Perspektywa opisu zjawisk pochodzi głównie z dwóch subdyscyplin socjologicznych (z socjologii pracy i częściowo z socjologii zarządzania), które mogą być pomocne w analizach tłumaczeń i stanowić pewne inspiracje dla socjologii przekładu. Głównym zagadnieniem będzie analiza problemu intersubiektywności systemu decyzji o dokonaniu tłumaczenia i pracy nad nim. Decyzje te często mają charakter ad hoc, a pod uwagę niejednokrotnie są brane kryteria o charakterze biznesowym, pozaakademickim, o czym świadczy brak redaktorów naukowych lub wybór edytorów i tłumaczy według kryterium finansowego, a nie merytorycznego. Zatrudnienie do pracy nad przekładem konkretnych osób wynika też z ich pozycji w świecie akademickim i ukrytym założeniu, że tytuł naukowy jest gwarancją wysokich kwalifikacji eksperckich także w zakresie pracy nad tekstem. Nie chroni to jednak przed błędami w tłumaczeniach, a nawet może być przyczyną ich generowania.
Brak jest dyskusji nad tym, co i jak tłumaczyć. Prace nad tłumaczeniami są zamknięte w pewnym "kwadracie" decyzyjnym (wydawca, redaktor naukowy, tłumacz, autor oryginalnego tekstu), do którego świat akademicki, autentyczni eksperci w danej dziedzinie oraz czytelnicy przekładanych dzieł często nie mają dostępu. Prawdopodobnie problem ten dotyczy nie tylko tłumaczeń książek socjologicznych, ale także tekstów z innych dyscyplin naukowych.
Druga strona – odbiorcy tekstów – jest całkowicie pomijana w systemie decyzji tłumaczeniowych. "Zamknięty kwadrat tłumaczeniowy" wytwarza drugą stronę jako "kwadratową perspektywę odbioru". Zamknięty krąg czytelników zostaje pozostawiony albo w niewiedzy odnośnie jakości tłumaczeń, albo bez dostępu do kanałów komunikacji, które pozwoliłyby na ekspresję niezadowolenia lub intelektualnej i językowej niezgody na określony sposób tłumaczenia. Polityka tłumaczeniowa i brak autentycznej dyskusji naukowej na temat przekładów dzieł socjologicznych w Polsce dzielą odbiorców na zamknięty krąg "ekspertów" i pozostałych czytelników tłumaczonych dzieł. Te podziały się reprodukują i wpływają pośrednio na coraz niższą jakość tłumaczeń tekstów socjologicznych.
Na końcu artykułu przedstawiam pewne propozycje polepszenia aktualnej sytuacji. Stworzenie platformy do dyskusji na powyższe tematy może spowodować większą odpowiedzialność podmiotów uczestniczących w procesie pracy nad danymi przekładami, polepszenie jakości tłumaczonych prac oraz "otworzenie kwadratu tłumaczeniowego". Projekty translatorskie typu open access, realizowane przez pisma naukowe online byłyby pewnym remedium na "zamknięty kwadrat tłumaczeniowy" i uczyniłyby proces translatorski interusbiektywnym przedsięwzięciem w społecznym świecie nauki. Ważne jest także świadome zarządzanie procesem tłumaczeniowym i pracą nad tłumaczeniami.
Pobrania
Bibliografia
Angrosino, Michael (2010) Badania etnograficzne i obserwacyjne. Przełożyła M. Brzozowska-Brywczyńska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Baehr, Peter (2001) "The Iron Cage and the Shell as Hard as Steel: Parsons, Weber, and the Stahlhartes Gehäuse Metaphor in the Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism." History and Theory 40 (2):153–169.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1111/0018-2656.00160
Becker, Howard S. (1963) Outsiders. Studies in the Sociology of Deviance. New York: The Free Press.
Google Scholar
Becker, Howard S. (1982) Art Worlds. Berkeley: University of California Press.
Google Scholar
Becker, Howard S. (2009) Outsiderzy. Studia z socjologiidewiacji. Przełożyła Olga Siara. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Banks, Marcus (2009) Materiały wizualne w badaniach jakościowych. Przełożył Paweł Tomanek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Blumer (1969) SymbolicInteractionism: Perspective and Method. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
Google Scholar
Clarke, Adele E. (1991) “Social Worlds/ Arenas Theory as Organizational Theory.” S. 119–158 w Social Organization and Social Process. Essays in Honor of Anselm Strauss, pod redakcją D. R. Mainesa. New York: Aldine de Gruyter.
Google Scholar
Denzin, Norman K. i Yvonna S. Lincoln redaktorzy (2009) Metody Badań Jakościowych, wyd. pol. pod red. nauk. Krzysztofa Podemskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Garfinkel Harold (1967) Studies in ethnometodology. London, Sydney, Toronto, New Delhi, Tokyo: Prentice Hall, Inc., Englewood Cliffs, New Jersey.
Google Scholar
Garfinkel Harold (2007) Studia z etnometodologii. Przełożyła Alina Szulżycka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Goffman, Erving (2006) Rytuał interakcyjny. Przełożyła Alina Szulżycka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Ietto-Gillies, Grazia (2008) “A XXI-century alternative to XX-century peer review.” Real-world Economics Review 45, marzec 2008: 10–22. Dostęp czerwiec 2011 www.paecon.net/PAEReview/issue45/IettoGillies45.pdf
Google Scholar
Kacperczyk, Anna (2005) “Zastosowanie koncepcji społecznych światów w badaniach empirycznych”. S. 169–191 w Konstruowanie jaźni i społeczeństwa. Europejskie warianty interakcjonizmu symbolicznego, pod redakcją E. Hałas, K. T. Koneckiego. Warszawa: Scholar.
Google Scholar
Kvale, Steiner (2010) Prowadzenie wywiadów. Przełożyła Agata Dziuban. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Mead, Georg H. (1934) Mind, self, and society from the standpoint of a social behaviorist. Chicago: University of Chicago Press.
Google Scholar
Mead, Georg H. (1975) Umysł, osobowość i społeczeństwo. Przełożyła Zofia Zwolińska. Warszawa: PWN.
Google Scholar
Nachmias, Chava F. i David Nachmias (1996) Research Methods in the Social Sciences. 5th edition. New York: St. Martin's Press.
Google Scholar
Nachmias, Chava F. i David Nachmias (2001) Metody badawcze w naukach społecznych. Przełożyła Elżbieta Hornowska. Poznań: Zysk i S-ka.
Google Scholar
Rapley, Tim (2010) Analiza konwersacji, dyskursu i dokumentów. Przełożyła Anna Gąsior-Niemiec. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Scheff, Thomas (1990) Microsociology. Discourse, Emotion, and Social Structure. Chicago: The University Press.
Google Scholar
Scheff, Thomas (1995) “Academic Gangs.” Crime, Law, and Social Change 23: 157–162.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/BF01298529
Star, Susan L. i James R. Griesmer (1989) “Institutional Ecology, „translations‟ and boundary objects: amateurs and professionals in Berkeley museum of vertebrate zoology.” 1907–1939, Social Studies of Science 19: 387–420.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1177/030631289019003001
Strauss, Anselm (1978) “A social world perspective.” S. 119–128 w Studies in Symbolic Interaction, vol. 1, pod redakcją N. Denzina. Greenwicha, CT: JAI Press.
Google Scholar
Strauss, Anselm (1982) “Social World and Legitimation Processes.” S. 171–190 w Studies in Symbolic Interaction, vol. 4, Greenwich, CT: JAI Press.
Google Scholar
Strauss, Anselm (1993) Continual Permutations of Action. New York: Aldine.
Google Scholar
Turner, Jonathan (1998) Socjologia. Koncepcje i ich zastosowanie. Przełożyła Ewa Różalska. Poznań: Zysk i S-ka.
Google Scholar
Weber, Max (1930) The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism. Foreword by R. H. Tawney. Przełożył Talcott Parsons. London: G. Allen & Unwin.
Google Scholar
Wolf, Michaela i Alexandra Fukari (2007) Constructing a Sociology of Translation. Amsterdam: John Benjamins B.V.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1075/btl.74
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
