Ocena sprawności językowej, komunikacyjnej i grafomotorycznej na przykładzie opisu. Studium przypadku ucznia z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim
DOI:
https://doi.org/10.18778/2544-7238.07.04Słowa kluczowe:
niepełnosprawność intelektualna, język mówiony, język pisany, sprawność językowa, opis, grafomotorykaAbstrakt
Niniejszy artykuł poświęcony jest problematyce opisu jako formy wypowiedzi mówionej i pisanej na przykładzie wypowiedzi/tekstów jednego ucznia z niepełnosprawnością w stopniu lekkim. Została w nim przeprowadzona ocena wypowiedzi pisanej na podstawie profilu grafomotorycznego, ocena zasobu leksykalnego oraz ocena struktury wypowiedzi. Analiza wypowiedzi mówionej oparta została na realizacji takich procedur, jak generalizacja zdarzeń, przestrzenność, prezentatywność, atemporalność. Wyniki przeprowadzonych badań potwierdzają obniżoną sprawność ucznia z niepełnosprawnością umysłową w stopniu lekkim w posługiwaniu się opisem zarówno w formie ustnej, jak i pisanej. Niedostatki w realizacji poszczególnych wypowiedzi wynikają ze stanu niepełnosprawności intelektualnej, która ogranicza rozwój sprawności językowych i komunikacyjnych jednostki, ale też wielu innych uwarunkowań.
Pobrania
Bibliografia
Adaszak E., 2006, Oczekiwania a rzeczywiste osiągnięcia uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim w zakresie pisania po pierwszym etapie edukacyjnym, [w:] S. Sadowska (red.), Nauczanie dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. Wybrane problemy teorii i praktyki, Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne Akapit, s. 109–129.
Google Scholar
Bałachowicz J., 1995, Konstruowanie tekstu uczniów klas II–IV na temat obrazka, [w:] J. Bałachowicz, J. Paluszewski (red.), Sprawności językowe dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim, Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, s. 7–17.
Google Scholar
Błeszyńska L., 2006, Zasób słownictwa uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim klas gimnazjalnych – diagnoza i propozycje rozwiązania problemu, [w:] S. Sadowska (red.), Nauczanie uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne Akapit, s. 153–162.
Google Scholar
Błeszyński J.J., 2013, Niepełnosprawność intelektualna. Mowa. Język. Komunikacja. Czy iloraz inteligencji wyjaśnia wszystko?, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis.
Google Scholar
Cackowska M., 1984, Nauka czytania i pisania w klasach przedszkolnych, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Google Scholar
Cichoń‑Piasecka M., 1995, Przyczyny trudności w uczeniu się ortografii przez dzieci upośledzone w stopniu lekkim, [w:] J. Bałachowicz, J. Paluszewski (red.), Sprawności językowe dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim, Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, s. 59–71.
Google Scholar
Dereń E., 2005, Opis a opowiadanie: typowe słownictwo szkolnych form wypowiedzi, „Nauczyciel i Szkoła”, nr 3–4(28–29), s. 145–159.
Google Scholar
Dobrzańska T., 1991, Teks: próba syntezy, „Pamiętnik Literaki”, nr 82/2, s. 142–183.
Google Scholar
Domagała A., 2001, Kategorie generujące opis i ich realizacja u osób upośledzonych umysłowo,[w:] S. Grabias (red.), Zaburzenia mowy, t. 1, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, s. 133–148.
Google Scholar
Domagała A., Mirecka U., 2009, Grafomotoryka w diagnozie logopedycznej, „Logopedia”, t. 38, s. 215–227.
Google Scholar
Dzięcioł‑Chlibiuk E., 2019, Realizacja struktury opisu na podstawie wypowiedzi ustnych i pisanych osób z uszkodzonym słuchem, „Logopedia Silesiana”, t. 8, s. 327–350.
Google Scholar
Górniewicz E., 1998, Pedagogiczna diagnoza specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar
Górniewicz E., 2017, Diagnozowanie trudności w czytaniu i pisaniu, Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne Akapit.
Google Scholar
Grabias S., 2015, Postępowanie logopedyczne. Standardy terapii, [w:] S. Grabias, T. Woźniak, J. Panasiuk (red.), Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, s. 13–35.
Google Scholar
Grabias S., 2021, Wypowiedź jako narzędzie w diagnozie i terapii logopedycznej, [w:] A. Maciejewska (red.), Narracja w diagnozie i terapii logopedycznej, Siedlce: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczo‑Humanistycznego, s. 13–29.
Google Scholar
Grzegorczykowa R., 1990, Pojęcie językowego obrazu świata, [w:] J. Bartmiński (red.), Językowy obraz świata, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, s. 39–46.
Google Scholar
Grzegorczykowa R., 2004, Wykłady z polskiej składni, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Jęczeń U., 2022, Przyczyny niepowodzeń w tworzeniu wypowiedzi narracyjnych w grupie dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, „Logopedia Lodziensia”, nr 6, s. 97–115.
Google Scholar
Jęczeń U., Krupa S., 2016, Wady wymowy oraz trudności w czytaniu i pisaniu u dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym, „Logopedia Siesiana”, nr 5, s. 275–294.
Google Scholar
Kaczorowska‑Bray K., 2012, Zaburzenia komunikacji językowej w grupie osób z niepełnosprawnością intelektualną, [w:] J. Błeszyński, K. Kaczorowska‑Bray (red.), Diagnoza i terapia logopedyczna osób z niepełnosprawnością intelektualną, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 36–64.
Google Scholar
Kaczorowska‑Bray K., 2017, Kompetencja i sprawność językowa dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu znacznym, umiarkowanym i lekkim, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Google Scholar
Labocha J., 2012, Pragmatyczne mechanizmy składni języka mówionego, „Slavia Occidentalis”, nr 69, s. 69–145.
Google Scholar
Łuczyński J., 1992, Mowa pisana jako środek komunikowania się (na przykładzie przekazywania instrukcji przez dzieci), [w:] B. Bokus, M. Haman (red.), Z badań nad kompetencją komunikacyjną dzieci, Warszawa: Wydawnictwo Energeia, s. 41–62.
Google Scholar
Malendowicz J., 1978, O trudnej sztuce czytania i pisania, Warszawa: Nasza Księgarnia.
Google Scholar
Marciniak‑Firadza R., 2017, Kilka uwag o stanie badań nad kompetencją słowotwórczą dzieci z niepełnosprawnością intelektualną, „Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej”, nr 18, s. 145–163.
Google Scholar
Maurer A., 1984, Badania nad trudnościami dzieci upośledzonych umysłowo w opanowaniu umiejętności czytania i pisania, „Szkoła Specjalna”, nr 5(XLV), s. 339–350.
Google Scholar
Maurer A., 1987, Zależność poziomu opanowania umiejętności czytania i pisania przez uczniów szkół podstawowych dla dzieci upośledzonych umysłowo od poziomu rozwoju funkcji percepcyjno‑motorycznych, [w:] J. Pańczyk (red.), Wyniki kształcenia specjalnego upośledzonych umysłowo. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Zakład Pedagogiki Specjalnej WSPS w Warszawie w dniu 14 września 1984 r., Warszawa: Wydawnictwo WSPS im. M. Grzegorzewskiej, s. 192–204.
Google Scholar
Michalik M., 2006, Diagnozowanie kompetencji lingwistycznej ucznia szkoły specjalnej, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Google Scholar
Minczakiewicz E., 1997, Mowa. Rozwój – zaburzenia – terapia, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Google Scholar
Nadolska H., 1995, Kompetencja narracyjna uczniów na różnym poziomie inteligencji: przejawy – uwarunkowania – tendencje rozwojowe, Białystok: Agencja Usługowo‑Wydawnicza przy współpracy Trans Humana.
Google Scholar
Nartowska H., 1980, Opóźnienia i dysharmonie rozwoju dziecka, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Google Scholar
Ożóg K., 1993, Ustna odmiana języka ogólnego, [w:] J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, s. 87–100.
Google Scholar
Pisarkowa K., 1978, Zdanie mówione a rola kontekstu, [w:] T. Skubalanka (red.), Studia nad składnią polszczyzny mówionej, Wrocław: Ossolineum, s. 7–20.
Google Scholar
Rakowska A., 1986, Stopień opanowania języka przez dzieci lekko upośledzone umysłowo uczęszczające do niższych klas szkoły specjalnej, [w:] A. Hulek (red.), Człowiek niepełnosprawny w społeczeństwie, Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, s. 267–271.
Google Scholar
Rakowska A., 1997, Struktura słownictwa wypowiedzi mówionych dzieci lekko upośledzonych umysłowo (na materiale list frekwencyjnych), [w:] J. Ożdżyński, T. Rittel (red.), Sprawności językowe. Człowiek niepełnosprawny w społeczeństwie, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Edukacja”, s. 355–363.
Google Scholar
Rakowska A., 2003, Język, komunikacja, niepełnosprawność intelektualna. Wybrane zagadnienia, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Google Scholar
Styczek I., 1981, Logopedia, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Szurek M., 2022, Przegląd badań kompetencji słowotwórczych dzieci w normie oraz z niepełnosprawnością intelektualną, „Interdyscyplinarne Konspekty Pedagogiki Specjalnej”, nr 34, s. 17–38.
Google Scholar
Szymerska H., 1995, Umiejętność pisania uczniów klas III i niektóre jej uwarunkowania, [w:] J. Bałachowicz, J. Paluszewski (red.), Sprawności językowe dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim, Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, s. 18–25.
Google Scholar
Tarkowski Z., 1999, Zaburzenia mowy dzieci upośledzonych umysłowo, [w:] T. Gałkowski, G. Jastrzębowska (red.), Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, s. 489–495.
Google Scholar
Twardowski A., 2002, Kształcenie dialogowej kompetencji komunikacyjnej u uczniów niepełnosprawnych intelektualnie, Kalisz–Poznań: Instytut Pedagogiczno‑Artystyczny UAM w Kaliszu.
Google Scholar
Wątorek A., 2014, Kompetencja językowa uczniów z lekką niepełnosprawnością intelektualną, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Google Scholar
Wilkoń A., 2000, Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Witosz B., 1997, Opis w prozie narracyjnej na tle innych odmian deskrypcji, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Wyczesany J., 1999, Pedagogika upośledzonych umysłowo. Wybrane zagadnienia, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Google Scholar
Zalewski T., 1992, Opóźniony rozwój mowy, Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Wersje
- 2023-12-01 - (2)
- 2023-11-29 - (1)
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
