Whitehead. Naddania i (w)zrosty Lecha Witkowskiego: glosa dla nauk o wychowaniu w kontekście dyskursu frankofońskiego

Ewa Marynowicz-Hetka

doi:10.18778/2450-4491.20.13

Autor

Ewa Marynowicz-Hetka Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0002-4036-8876

DOI:

https://doi.org/10.18778/2450-4491.20.13

Słowa kluczowe:

Lech Witkowski, Alfred North Whitehead, kultura możliwości, procesualność aktywności, porządek-nieporządek, stawanie się, autokreacja

Abstrakt

Przedmiotem artykułu jest analiza najnowszej rozprawy Lecha Witkowskiego pt. Whitehead. Naddania i (w)zrosty dla humanistyki i edukacji (2024), przeprowadzona w kontekście recepcji twórczości Whiteheada w dyskursie frankofońskim oraz z punktu widzenia znaczenia myśli Whiteheada dla poszerzenia horyzontu nauk o wychowaniu. Szeroki zakres tematyczny rozprawy Lecha Witkowskiego, jak również twórczości Whiteheada i jej recepcji w dyskursie frankofońskim, wymagał zastosowania ograniczeń. W analizie skupiono się na kilku konceptach, wzbogacających dyskurs nauk o wychowaniu. Są to głównie: koncept kultury możliwości, obejmujący potencjały wzrostu i wrastania społeczno-kulturowego oraz koncept procesualności rozwijanej w spiralnie harmonicznej rytmiczności, obejmujący też kwestię współistnienia porządku i chaosu, a także koncept stawania się, zawierający proces tworzenie siebie i autokreacji. Zasygnalizowano także momenty krytyczne i uwagi translacyjne w recepcji Whiteheada.

Biogram autora

Ewa Marynowicz-Hetka - Uniwersytet Łódzki

Ewa Marynowicz-Hetka – pedagog społeczny, profesor nauk humanistycznych, którą od lat inspirują przepływy między polską a francuską kulturą myślenia w naukach o wychowaniu. Stara się je dogłębnie poznać i pojąć, tłumacząc na język polski znaczące dzieła badaczy francuskich oraz inicjując wymianę intelektualną w formie przygotowywania wspólnych publikacji oraz bezpośredniej dyskusji w zainteresowanych zespołach. W tę logikę odkrywania związków między kulturami myślenia wpisuje się ostatnio opublikowana, w jej tłumaczeniu na język polski książka François Julliena (2024) pt. Ponownie otworzyć możliwości: de-koincydencja i kolejne życie.

Bibliografia

Alcantara J. P. (2011) Préface : Whitehead éducateur w: Les visées de l’éducation : et autres essais, A. N. Whitehead, tłum. J.-P. Alcantara, V. Berne, J.-M. Breuvart, Louvain-la-Neuve, Les éditions Chromatika, s.7–28.
Google Scholar

Baby A. (2005) Whitehead et l’éducation w: Les rythmes éducatifs dans la philosophie de Whitehead, J.-M. Breuvart (red.), seria: Chromatiques whiteheadiennes, Frankfurt – Paris – Ebikon – Lancaster – New Brunswick, Ontos Verlag, s.103–125, https://doi.org/10.1515/9783110322064.103
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/9783110322064.103

Bachelard G. (1938/2002) Kształtowanie się umysłu naukowego. Przyczynek do psychoanalizy wiedzy obiektywnej, tłum. D. Leszczyński, Gdańsk, Słowo/obraz terytoria.
Google Scholar

Barbier J.-M. (2016) Leksykon analizy aktywności. Konceptualizacje zwyczajowych pojęć, przekł. i oprac. E. Marynowicz-Hetka, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Barbier J.-M. (2024) Własne ramy myślenia-studium przedmiotu. Posłowie w: Ponownie otworzyć możliwości: de-koincydencja i kolejne życie. Wybór tekstów, F. Jullien, przekł. i oprac. E. Marynowicz-Hetka, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 225–248.
Google Scholar

Beaulieu A. (2012) Alfred North Whitehead précurseur des théories de l’auto-création, „Revue d’histoire des sciences”, nr 65(1), s. 81–101, https://doi.org/10.3917/rhs.651.0081
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3917/rhs.651.0081

Berne V. (2011) Le texture de la science w: Les visées de l’éducation et autres essais, N. Whitehead (1929/2011), tłum. J.-P. Alcantara, V. Berne, J.-M. Breuvart, Louvain-la-Neuve, Les éditions Chromatika, s. 29–61.
Google Scholar

Braudel F. (1958/1997) Les Écrits de Fernand Braudel, t. 2, Les Ambitions de ľhistoire, Paris, De Fallois.
Google Scholar

Breuvart J.-M. (2005a) Avant propos w: Les rythmes éducatifs dans la philosophie de Whitehead, J.-M. Breuvart (red.), seria: Chromatiques whiteheadiennes, Frankfurt – Paris – Ebikon – Lancaster – New Brunswick, Ontos Verlag, s. I–IV, https://doi.org/10.1515/9783110322064
Google Scholar

Breuvart J.-M. (2005b) (red.) Les rythmes éducatifs dans la philosophie de Whitehead, seria: Chromatiques whiteheadiennes, Frankfurt – Paris – Ebikon – Lancaster – New Brunswick, Ontos Verlag, https://doi.org/10.1515/9783110322064
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/9783110322064

Breuvart J.-M. (2011) Whitehead ou l’éducation par excellence w: Les visées de l’éducation : et autres essais, A. N. Whitehead (1929/2011), tłum. J.-P. Alcantara, V. Berne, J.-M. Breuvart, Louvain-la Neuve, Les éditions Chromatika, s. 63–91.
Google Scholar

Debaise D. (2022) La nature et ses possibles. L’expérience humaine selon Whitehead, „Rue Descartes”, nr 1(101), s. 55–66, https://doi.org/10.3917/rdes.101.0055
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3917/rdes.101.0055

Deleuze G. (1988) Le Pli : Leibniz et le Baroque, Paris, Les Édition de Minuit. Dewey J. (1990) Démocratie et éducation, tłum. G. Deledalle, Paris, Armand Collin.
Google Scholar

Gadacz T. (2004) Recenzja najnowszej książki Lecha Witkowskiego Naddania i (w)zrosty. Alfred North Whitehead dla humanistyki i edukacji, w: W trosce o nieobecne dyskursy. Księga Jubileuszowa dla Lecha Witkowskiego na pięćdziesięciolecie pracy akademickiej, A. Babicka-Wirkus, R. Campa, M. Jaworska-Witkowska (red.), Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 299–302.
Google Scholar

Garland W. J. (2005) Romance, Nécessité et Éducation w: Les rythmes éducatifs dans la philosophie de Whitehead, J. M. Breuvart (red.), seria: Chromatiques whiteheadiennes, Frankfurt Paris – Ebikon – Lancaster – New Brunswick, Ontos Verlag, s. 87–101, https://doi.org/10.1515/9783110322064.87
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/9783110322064.87

Herer M. (2006) Gilles Deleuze. Struktury–maszyny–kreacje, Kraków, Wydawnictwo Universitas.
Google Scholar

Jullien F. (2024) Ponownie otworzyć możliwości: de-koincydencja i kolejne życie. Wybór tekstów, przekł. i oprac. E. Marynowicz-Hetka, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, https://doi.org/10.18778/8331-370-2
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/8331-370-2

Jullien F. (2025) Vivre enfin, Paris, Éditions Plon.
Google Scholar

Lapassade G. (1975) Socioanalyse et potentiel humain, Paris, Édition Gauthier-Villars, https://doi.org/10.3917/dunod.lapas.1975.01
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3917/dunod.lapas.1975.01

Lobrot M. (1972) La pédagogie institutionnelle. Ľécole vers autogestion, Paris, Édition Gauthier-Villars.
Google Scholar

Lourau R. (1970) L’Analyse institutionnelle, Paris, Édition de Minuit.
Google Scholar

Marynowicz-Hetka (2009) Pedagogika społeczna: Podręcznik akademicki, t. 1, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Marynowicz-Hetka E. (2022) Pokolenie historyczne: wyłanianie społeczno-pedagogicznej ramy epistemologicznej, „Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne”, nr 2(15), s. 15–37, https://doi.org/10.18778/2450-4491.15.02
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2450-4491.15.02

Marynowicz-Hetka E. (2023) Floriana Znanieckiego kategoria porządku–nieporządku w odczytaniu Lecha Witkowskiego a dyskurs pedagogii instytucjonalnych, „Chowanna”, nr 1–2(60–61), s.1–14, https://doi.org/10.31261/CHOWANNA.2023.60-61.02
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31261/CHOWANNA.2023.60-61.02

Prigogine I., Stengers I. (1990) Z chaosu ku porządkowi. Nowy dialog człowieka z przyrodą, tłum. K. Lipszyc, seria: Biblioteka Myśli Współczesnej, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Radlińska H. (1935) Stosunek wychowawcy do środowiska społecznego : szkice z pedagogiki społecznej, Warszawa, nakładem „Naszej Księgarni” sp. akc. Związku Nauczycielstwa Polskiego.
Google Scholar

Varela F. J. (1989) Autonomie et connaissance. Essai sur le vivant, tłum. P. Bourgine, P. Dumouchel, Paris, Édition du Seuil.
Google Scholar

Whitehead A. N. (1938/2004) Modes de pensée, tłum. H. Vaillant, Paris, Vrin.
Google Scholar

Whitehead A. N. (1929/2011) Les visées de l’éducation et autres essais, tłum. J.-P. Alcantara, V. Berne, J.-M. Breuvart, Louvain-la-Neuve, Les éditions Chromatika.
Google Scholar

Witkowski L. (2022) Uroszczenia i transaktualność w humanistyce. Florian Znaniecki: dziedzictwo idei i jego pęknięcia, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, https://doi.org/10.31261/CHOWANNA.2023.60-61.10
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31261/CHOWANNA.2023.60-61.10

Witkowski L. (2024) Whitehead. Naddania i (w)zrosty dla humanistyki i edukacji, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar