Twórczość ogólna czy specyficzna? Studium indywidualnego przypadku

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/2450-4491.18.16

Słowa kluczowe:

dylemat specyficzność–ogólność zdolności twórczych, dziedziny twórczości, hybrydowa teoria kreatywności, studium przypadku

Abstrakt

Tematem artykułu jest ważny we współczesnych badaniach nad twórczością dylemat specyficzności versus ogólności zdolności twórczych i generalnie – kreatywności. Autorzy w pierwszej części opisują w syntetyczny sposób główne tezy zwolenników teorii specyficzności, a następnie – krótko – przedstawiają polemikę z tymi tezami zwolenników teorii ogólności zdolności twórczych. Zasadniczą część tekstu stanowi opis studium indywidualnego przypadku (opisowe studium instrumentalne) twórczości wielodziedzinowej naukowczyni i poetki – Urszuli Zajączkowskiej, skonstruowany wokół odpowiedzi na pytanie o to, co stanowi czynnik pozwalający jej tworzyć w różnych domenach kreatywności. W końcowej części autorzy przedstawiają kilka wniosków z tego i innych badań oraz formułują postulaty dalszych eksploracji empirycznych, związanych z paradygmatem badań hybrydowych, określanych jako „trzecia droga” w badaniach nad opisywanym tu dylematem.

Biogramy autorów

Krzysztof J. Szmidt - University of Lodz

Krzysztof J. Szmidt – pedagog, profesor nauk społecznych i profesor zwyczajny UŁ, kierownik Katedry Edukacji Artystycznej i Pedagogiki Twórczości. Członek Sekcji Pedagogiki Sztuki Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN. Autor wielu prac naukowych i metodycznych z zakresu wychowania do kreatywności i edukacji kulturalnej, w tym pierwszego w Polsce podręcznika akademickiego Pedagogika twórczości (2007; 2013). Współautor podręczników do lekcji twórczości Porządek i Przygoda, Żywioły oraz „kultowego” już projektu kształcenia zintegrowanego Przygoda z klasą (WSiP). Autor oryginalnej koncepcji pomocy w tworzeniu – treningu kreatywności (Eksploracje – Kombinacje – Transformacje), superwizor treningu twórczości Polskiego Stowarzyszenia Kreatywności, autor innowacyjnych podręczników do treningu kreatywności. Uczestniczką prowadzonego przez niego treningu twórczości była noblistka Olga Tokarczuk. Opiekun naukowy Szkoły Podstawowej „Pracownia” w Łodzi, realizującej model szkoły twórczej. Jego ostatnie książki to: Edukacyjne uwarunkowania rozwoju kreatywności (2017, Łódź, Wydawnictwo UŁ), ABC kreatywności. Kontynuacje (2019, Warszawa, Difin) (pierwszy tom ABC kreatywności ukazał się w 2010 r.), Myślenie pytajne. Teoria i kształcenie (współaut. E. Płóciennik, 2020, Łódź, Wydawnictwo UŁ). Pomysłodawca i kierownik naukowy serii wydawniczej Edukacja dla mądrości (Wydawnictwo UŁ) oraz propagator pedagogiki pozytywnej.

Monika Modrzejewska-Świgulska - University of Lodz

Monika Modrzejewska-Świgulska – pedagog, doktor nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki, adiunkt w Katedrze Edukacji Artystycznej i Pedagogiki Twórczości Uniwersytetu Łódzkiego. Jej zainteresowania badawcze dotyczą pedagogiki twórczości, twórczości profesjonalnej, badań jakościowych. Autorka książek: Twórczość codzienna w narracjach pedagogów (2015), W stronę samorealizacij. Re-decyzje życiowe kobiet (z A. Chmielińską 2021).

Bibliografia

Amabile T. M. (1996) Creativity in Context. Update to the Social Psychology of Creativity, Boulder, Westview Press.
Google Scholar

Baer J. (1993) Divergent Thinking and Creativity: A Task-Specific Approach, Hillsdale, NJ, Lawrence Erlbaum Associates.
Google Scholar

Baer J. (1998) Case for Domain Specificity of Creativity, “Creativity Research Journal”, no. 11, vol. 2, pp. 23–39, https://doi.org/10.1207/s15326934crj1102_7
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1207/s15326934crj1102_7

Baer J. (2010) Is Creativity Domain Specific? in: The Cambridge Handbook of Creativity, J. C. Kaufman, R. J. Sternberg (eds.), New York, Cambridge University Press, pp. 321–341, https://doi.org/10.1017/CBO9780511763205.021
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511763205.021

Baer J. (2012a) Domain Specificity of Creativity: Implications for Early Education in: Contemporary Perspectives on Research in Creativity in Early Childhood Education, O. Saracho (ed.), Charlotte, Information Age Publishing, pp. 45–62.
Google Scholar

Baer J. (2012b) Domain Specificity and the Limits of Creativity, “Journal of Creative Behavior”, no. 46, pp.16–29, https://doi.org/10.1002/jocb.002
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1002/jocb.002

Baer J., Kaufman J. C. (2012) Being Creative Inside and Outside the Classroom. How to Boost Your Students’ Creativity – and Your Own, Rotterdam, Sense Publishers, https://doi.org/10.1007/978-94-6091-840-7
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-94-6091-840-7

Chmielińska A. (2017) Dynamika transgresji twórczych. Studia przypadków pedagogów, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Chmielińska A., Modrzejewska-Świgulska M. (2020) W stronę samorealizacji. Re-decyzje życiowe kobiet, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Chmielińska A., Modrzejewska-Świgulska M. (2021) Spreading one’s Wings, Milestones, Deus ex Machina: Self-creation as a Process of Changing Your Life with the Examples of Narrations Provided by Women, “Creativity. Theories – Research – Application”, no. 8, vol. 2, pp. 67–84, https://doi.org/10.2478/ctra-2021-0018
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2478/ctra-2021-0018

Glăveanu V. (2023) Kreatywność. Krótkie wprowadzenie, trans. T. Tesznar, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Gralewski J. (2022) Niedostrzegana kreatywność. Trafność ocen kreatywności uczniów dokonywanych przez nauczycieli liceów i jej uwarunkowania, Warszawa, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Google Scholar

Grandin T. (2023) Piękne umysły. Jak ludzie myślący obrazami, wzorami i abstrakcjami postrzegają świat, trans. T. Chawziuk, Kraków, Copernicus Center Press.
Google Scholar

Hollinger M., Glăveanu V., Kaufman J. C., Baer J. (2017) Taking a Prospective Look at Creativity Domains in: The Cambridge Handbook of Creativity Across Domains, J. C. Kaufman, V. Glăveanu, J. Baer (eds.), New York, Cambridge University Press, pp. 635–642, https://doi.org/10.1017/9781316274385.035
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/9781316274385.035

Kaufman J. C. (2011) Kreatywność, trans. M. Godyń, Warszawa, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Google Scholar

Kaufman J. C., Glăveanu V., Baer J. (2017) Creativity Across Different Domains: An Expansive Approach in: The Cambridge Handbook of Creativity Across Domains, J. C. Kaufman, V. Glăveanu, J. Baer (eds.), New York, Cambridge University Press, pp. 3–8, https://doi.org/10.1017/9781316274385.001
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/9781316274385.001

Kozielecki J. (1979) Smutek spełnionych baśni, Kraków, Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar

Kozielecki J. (2002) Stary Wachman. Opowieść o godności, Warszawa, Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Google Scholar

Modrzejewska-Świgulska M. (2014) Twórczość codzienna w narracjach pedagogów, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Modrzejewska-Świgulska M. (2018) Professional Competences. Reconstruction of the Opinions of Polish Female Directors, “Creativity. Theories – Research – Applications”, no. 1(5), pp. 72–83, https://doi.org/10.1515/ctra-2018-0005
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/ctra-2018-0005

Modrzejewska-Świgulska M. (2019) „I nie powiem, żeby to były jakieś takie spotkania z Mistrzami”: relacje z innymi przedstawicielami dziedziny a rozwój zawodowy w narracjach polskich reżyserek, “Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne”, no. 8(1), pp. 221–240, https://doi.org/10.18778/2450-4491.08.14
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2450-4491.08.14

Motycka A. (1998) Nauka a nieświadomość. Filozofia nauki wobec kontekstu tworzenia, Wrocław, „Leopoldinum”.
Google Scholar

Motycka A. (2005) Rozum i intuicja w nauce: zbiór rozpraw i szkiców filozoficznych, Warszawa, „Eneteia” Wydawnictwo Psychologii i Kultury.
Google Scholar

Okraj Z. (2019) Bez szablonu. Twórcza praca dydaktyczna w doświadczeniach nauczycieli akademickich, Warszawa, Wydawnictwo Difin.
Google Scholar

Okraj Z., Modrzejewska-Świgulska M. (2018) Jedna teoria – dwie inspiracje badawcze. Relacje z badań prowadzonych z wykorzystaniem podejścia teoretyczno-metodologicznego Howarda E. Grubera, “Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne”, no. 7(2), pp. 159–170, https://doi.org/10.18778/2450-4491.07.08
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2450-4491.07.08

Stake R. E. (2009) Jakościowe studium przypadku in: Metody badań jakościowych, vol. 2, N. K. Denzin, Y. S. Lincoln (eds.), trans. M. Sałkowska, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, pp. 623–654.
Google Scholar

Simonton D. K. (2010) Geniusz, trans. M. Godyń, Warszawa, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Google Scholar

Simonton D. K. (2017) Domain-General Creativity: On Generating Original, Useful, and Surprising Combinations in: The Cambridge Handbook of Creativity Across Domains, J. C. Kaufman, V. Glăveanu, J. Baer (eds.), New York, Cambridge University Press, pp. 41–63, https://doi.org/10.1017/9781316274385.004
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/9781316274385.004

Szmidt K. J. (1999) Problem tworzenia nowej strategii badawczej w pedagogice społecznej na przykładzie studium życia wybitnych mieszkańców Zakopanego i Podhala w: Pedagogika społeczna w Polsce – między stagnacją a zaangażowaniem, vol. 2, E. Górnikowska-Zwolak, A. Radziewicz-Winnicki (eds.), Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, pp. 280–295.
Google Scholar

Szmidt K. J. (2010) ABC kreatywności, Warszawa, Difin.
Google Scholar

Szmidt K. J. (2013) Pedagogika twórczości, wyd. II, Sopot, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Szmidt K. J. (2017) Edukacyjne uwarunkowania rozwoju kreatywności, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/8088-703-9

Szmidt K. J. (2020) Together or Separately: Dilemmas of Group Work in Professional Creativity. “Creativity: Theories – Research – Application”, no. 7(1), pp. 1–27, https://doi.org/10.2478/ctra-2020-0001
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2478/ctra-2020-0001

Szmidt K. J. (2023) Kreatywność na 33 sposoby. Odkryj swój twórczy potencjał, Gliwice, Wydawnictwo Helion.
Google Scholar

Szmidt K. J., Modrzejewska-Świgulska M. (2021) Kreatywność w czasach zarazy: od twórczej produktywności do wycofania in: Kultura i twórczość w czasach zarazy. Doświadczenie pandemii a aktywność artystyczna z punktu widzenia twórcy i odbiorcy, M. Sasin (ed.), Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, pp. 13–43, https://doi.org/10.18778/8220-469-8.02
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/8220-469-8.02

Tokarczuk O. (2020) Czuły narrator, Kraków, Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar

Wnuk-Lipiński E. (1979) Wir pamięci, Warszawa, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”.
Google Scholar

Wnuk-Lipiński E. (1988) Rozpad połowiczny, Warszawa, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”.
Google Scholar

Wnuk-Lipiński E. (1989) Mord założycielski, Warszawa, Wydawnictwo Iskry.
Google Scholar

Yin R. (2015) Studium przypadku w badaniach naukowych. Projektowanie i metody, trans. J. Gilewicz Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Zajączkowska U. (2019) Patyki, badyle, Warszawa, Wydawnictwo Marginesy.
Google Scholar

Zajączkowska U. (2020) Piach, Wrocław, Wydawnictwo Warstwy.
Google Scholar

Andrzej Dragan. Photography & Film, https://andrzejdragan.com/ (access: 09.2023).
Google Scholar

Cambium killers project, http://cambiumkillers.pl/komentarze.html (access: 09.2023).
Google Scholar

Festiwal Literacki „Znaczenia” (2023), https://znaczenia.pl/ (access: 09.2023).
Google Scholar

Keith Sawyer. Creativity, collaboration, and learning, https://keithsawyer.com/bio/ (access 09.2023).
Google Scholar

Nagroda im. Wisławy Szymborskiej (2020), https://nagrodaszymborskiej.pl/nominowani-2020/ (access 09.2023).
Google Scholar

Rozmowa z Urszulą Zajączkowską (2020), https://instytutksiazki.pl/aktualnosci,2,urszula-zajaczkowska-laureatka-nagrody-nowych-ksiazek-za-rok-2021,7130.html (access 09.2023).
Google Scholar

SGGW: Urszula Zajączkowska, https://bw.sggw.edu.pl/info.seam?id=WULSff17b1dad-30640caa2c39a3e99f4d043&affil=&lang=pl (access 09.2023).
Google Scholar

VII Światowy Kongres Polonistów (2021), https://www.youtube.com/watch?v=4vw02HYYFz8 (access 09.2023).
Google Scholar

Wikipedia: Urszula Zajączkowska (2023), https://pl.wikipedia.org/wiki/Urszula_Zajączkowska (access 09.2023).
Google Scholar

Zajączkowska U. (2015) Cambium killers Project, https://cambiumkillers.pl (access 09.2023).
Google Scholar

Zajączkowska U. (2022a) Druga Strona, https://www.youtube.com/watch?v=326JD5IsS8E (access 09.2023).
Google Scholar

Zajączkowska U. (2022b) Plants’ Spaces, https://www.youtube.com/watch?v=cNmsrzZ0ijI (access 09.2023).
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2024-06-30

Jak cytować

Szmidt, K. J., & Modrzejewska-Świgulska, M. (2024). Twórczość ogólna czy specyficzna? Studium indywidualnego przypadku. Nauki O Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne, 18(1), 205–223. https://doi.org/10.18778/2450-4491.18.16

Numer

Tom 18 Nr 1 (2024): Sztuka w całożyciowym doświadczaniu wspólnotowości ‒ perspektywa europejska

Dział

Articles

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Crossref
Scopus
Google Scholar
Europe PMC

Inne teksty tego samego autora