Identification of a Child’s Creative Potential: Test, Observation, or Dialogue? Main Themes of the Discourse

Krzysztof J. Szmidt

doi:10.18778/2450-4491.17.04

Autor

Krzysztof J. Szmidt University of Lodz

DOI:

https://doi.org/10.18778/2450-4491.17.04

Słowa kluczowe:

twórczość dziecka, diagnoza potencjału twórczego, diagnoza zintegrowana, metoda portfolio

Abstrakt

Tematem artykułu jest diagnoza twórczości dzieci w jej dwóch odmianach: diagnozie potencjału twórczego i diagnozie efektywności, opartych na ogół na pomiarze psychometrycznym. Autor charakteryzuje krótko oba typy tych diagnoz, a następnie przechodzi do krytyki ich wad i ograniczeń, które ciągle stanowią przedmiot sporu ich zwolenników i stały element dyskursu naukowego. Proponuje załagodzenie tych sporów poprzez rozwijanie modelu diagnozy zintegrowanej, łączącej w sobie badanie wszystkich aspektów twórczości: wytworów, osób procesu tworzenia i środowiska twórczego, z wykorzystaniem dialogu i narracji dziecięcej. Oddanie głosu tworzącemu dziecku i systematyczne gromadzenie oraz analiza jego różnorodnych dokonań w postaci portfolio jest istotą tego modelu diagnozy, która ma spełnić ważną funkcję prognostyczno-rozwojową.

Biogram autora

Krzysztof J. Szmidt - University of Lodz

Krzysztof J. Szmidt jest pedagogiem, profesorem nauk społecznych i profesorem zwyczajnym UŁ, kierownikiem Katedry Edukacji Artystycznej i Pedagogiki Twórczości. Członek Sekcji Pedagogiki Sztuki Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN. Autor wielu prac naukowych i metodycznych z zakresu wychowania do kreatywności i edukacji kulturalnej, w tym pierwszego w Polsce podręcznika akademickiego Pedagogika twórczości (2007; 2013). Współautor podręczników do lekcji twórczości Porządek i Przygoda, Żywioły oraz „kultowego” już projektu kształcenia zintegrowanego „Przygoda z klasą” (WSiP). Autor oryginalnej koncepcji pomocy w tworzeniu – treningu kreatywności (Eksploracje – Kombinacje – Transformacje), superwizor treningu twórczości Polskiego Stowarzyszenia Kreatywności, autor innowacyjnych podręczników do treningu kreatywności. Uczestniczką prowadzonego przez niego treningu twórczości była Noblistka Olga Tokarczuk. Opiekun naukowy Szkoły Podstawowej „Pracownia” w Łodzi, realizującej model szkoły twórczej. Jego ostatnie książki to: Edukacyjne uwarunkowania rozwoju kreatywności (Wyd. UŁ, Łódź 2017), ABC kreatywności. Kontynuacje (Difin, Warszawa 2019; pierwszy tom, ABC kreatywności, ukazał się w 2010 r.), Myślenie pytajne. Teoria i kształcenie (współaut. E. Płóciennik, Wyd. UŁ, Łódź 2020). Pomysłodawca i kierownik naukowy serii Wydawnictwa UŁ „Edukacja dla mądrości” oraz propagator pedagogiki pozytywnej.

Bibliografia

Amabile T. M. (1996) Creativity in Context. Update to the Social Psychology of Creativity, Boulder, Westview Press.
Google Scholar

Cropley A. J., Cropley D. (2009) Fostering Creativity. A Diagnostic Approach for Higher Education and Organizations, Cresskill, Hampton Press Inc.
Google Scholar

Dąbrowski K. (1979) Dezintegracja pozytywna, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Faulkner D., Coates E. (2011) Exploring Children’s Creative Narratives: Some Theoretical, Methodological, and Applied Perspectives in: Exploring Children’s Creative Narratives, D. Faulkner, E. Coates (eds.), London, Routledge, pp. 1–11, https://doi.org/10.4324/9780203818923
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203818923

Gralewski J. (2022) Niedostrzegana kreatywność. Trafność ocen kreatywności uczniów dokonywanych przez nauczycieli liceów i jej uwarunkowania, Warszawa, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Google Scholar

Helson R. (1999) A Longitudinal Study of Creative Personality in Women, “Creativity Research Journal”, no. 12, pp. 89–101, https://doi.org/10.1207/s15326934crj1202_2
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1207/s15326934crj1202_2

Johnson A. S., Fishkin A. S. (1999) Assessment of Cognitive and Affective Behaviors Related to Creativity in: Investigating Creativity in Youth. Research and Methods, A. S. Fishkin, B. Cramond, P. Olszewski-Kubilius (eds.), Cresskill, Hampton Press, pp. 265–306.
Google Scholar

Just M. (2013) Efektywność treningu w tworzeniu analogii i metafor w edukacji uczniów klas I–III, manuscript of doctoral disseration written under the supervision of prof. dr hab. K. J. Szmidt, Wydział Nauk o Wychowaniu UŁ, Łódź.
Google Scholar

Kettler T., Lamb K. N., Mullet D. R. (2018) Developing Creativity in the Classroom. Learning and Innovation for 21st-Century Schools, Waco, TX, Prufrock Press Inc.
Google Scholar

Klus-Stańska D. (2019) Formatowanie dziecka i dzieciństwa. Kontrowersje wokół rozumienia rozwoju w diagnostycznym paradygmacie pedagogiki in: Horyzonty dziecięcych znaczeń. Granice – rozpoznania – perspektywy, M. Wiśniewska-Kin, J. Bonar, A. Buła (eds.), Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, pp. 13–31, https://doi.org/10.18778/8142-231-4.02
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/8142-231-4.02

Kubicka D. (2000) Kontrowersje wokół pomiaru twórczości u dzieci, “Psychologia Wychowawcza”, no. 2–3, pp. 208–220.
Google Scholar

Kubicka D. (2003) Twórcze działanie dziecka w sytuacji zabawowo-zadaniowej, Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Plucker J. A., Makel M. C., Qian M. (2021) Assessment of Creativity in: Creativity. An introduction, J. C. Kaufman, R. J. Sternberg (eds.), New York, Cambridge University Press, pp. 46–67, https://doi.org/10.4324/9781003233930
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/9781108776721.005

Płóciennik E. (2010) Stymulowanie zdolności twórczych dziecka. Weryfikacja techniki obrazków dynamicznych, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, https://doi.org/10.18778/7525-523-2
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7525-523-2

Qian M., Plucker J. A. (2017) Creativity Assessment in: Creativity & Innovation. Theory. Research and Practice, J. A. Plucker (ed.), Waco, TX, Prufrock Press Inc., pp. 223–235, https://doi.org/10.4324/9781003233930-17
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9781003233930-17

Said-Metwaly S., Kyndt E., Van den Noortgate W. (2017) Approaches to Measuring Creativity: A Systematic Literature Review, “Creativity: Theories – Research – Application”, v. 4, no. 2, pp. 238–275, https://doi.org/10.1515/ctra-2017-0013
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/ctra-2017-0013

Saracho O. N. (2012) Young Children’s Creativity in a Contemporary World in: Contemporary Perspectives on Research in Creativity in Early Childhood Education, O. Saracho (ed.), Charlotte, Information Age Publishing, pp. 399–416.
Google Scholar

Sawyer R. K. (2012) Explaining Creativity: The Science of Human Innovation, 2nd edition, New York, NY, Oxford University Press.
Google Scholar

Staniszewska O. (2014) Zabawka twórcza w opiniach uczniów szkoły podstawowej, manuscript of MA disseration written under the supervision of prof. dr hab. K. J. Szmidt, Wydział Nauk o Wychowaniu UŁ, Łódź.
Google Scholar

Szmidt K. J. (2003) Czy twórczość można zmierzyć? Spory wokół psychometrycznych metod badania twórczości in: Twórczość – wyzwanie XXI wieku, E. Dombrowska, A. Niedźwiedzka (eds.), Kraków, Oficyna Wydawnicza “Impuls”, pp. 39–59.
Google Scholar

Szmidt K. J. (2009) Współczesne podejścia w pedagogicznych badaniach nad twórczością: przegląd wybranych stanowisk in: Metody pedagogicznych badań nad twórczością. Teoria i empiria, K. J. Szmidt (ed.), Łódź, Wydawnictwo AHE, pp. 13–102.
Google Scholar

Szmidt K. J. (2013) Pedagogika twórczości, second expanded edition, Sopot, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Szmidt K. J. (2016) Kluczowe kompetencje nauczyciela twórczości jako diagnosty in: Diagnozowanie twórczości uczniów i nauczycieli, B. Niemierko, M. K. Szmigel (eds.), Kraków, Polskie Towarzystwo Diagnostyki Edukacyjnej, pp. 25–40.
Google Scholar

Szmidt K. J. (2019) ABC kreatywności. Kontynuacje, Warszawa, Difin.
Google Scholar

Treffinger D. J., Schoonover P. F., Selby E. C. (2013) Educating for Creativity and Innovation. A Comprehensive Guide for Research-Based Practice, New York, Routledge, https://doi.org/10.4324/9781003234784
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9781003234784

White K. (2019) Unlocked. Assessment as the Key to Everyday Creativity in the Classroom, Bloomington, Solution Tree Press.
Google Scholar

Wiśniewska-Kin M. (2009) “Miłość jest jak wiatrak” – czyli o poznawczej naturze metafor dziecięcych, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Wiśniewska-Kin M. (2013) Dominacja a wyzwolenie. Wczesnoszkolny dyskurs podręcznikowy i dziecięcy, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, https://doi.org/10.18778/7525-794-6
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7525-794-6

Zwiernik J. (2015) Podejścia badawcze w poznawaniu wiedzy dziecka, “Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja”, no. 1(69), pp. 81–103.
Google Scholar

Zwiernik J. (2019) Partycypacyjne badania dzieci jako proces emancypacyjny in: Horyzonty dziecięcych znaczeń. Granice – rozpoznania – perspektywy, M. Wiśniewska-Kin, J. Bonar, A. Buła (eds.), Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, pp. 47–61, https://doi.org/10.18778/8142-231-4.04
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/8142-231-4.04