Outstanding Artists as Educational Models – the Dilemma of the Pedagogy of Abilities

Krzysztof J. Szmidt

doi:10.18778/2450-4491.16.02

Autor

Krzysztof J. Szmidt University of Łódź https://orcid.org/0000-0003-3951-4669

DOI:

https://doi.org/10.18778/2450-4491.16.02

Słowa kluczowe:

twórcy wybitni, wzory osobowe, postawy twórcze, pedagogika zdolności

Abstrakt

Celem artykułu jest przedstawienie poważnego problemu pedagogiki zdolności, związanego ze stawianiem przed wychowankami określonych wzorów i wzorców wybitnego twórcy jako modelu rozwoju osobowego. W pierwszej części autor krótko opisuje różnice pomiędzy wzorem a wzorcem osobowym, ugruntowane w pedagogice i socjologii, a następnie przechodzi do syntetycznego opisu głównych cech wzoru wybitnego twórcy, wywiedzionego z badań empirycznych. Na tym tle przedstawia własną koncepcję wzorca postawy twórczej, godnego – jak sądzi – promowania w edukacji dzieci zdolnych. Trudny dylemat często spotykanego braku korespondencji pomiędzy wybitną twórczością a charakterem wybitnych twórców ilustruje na przykładzie dwóch antywzorów osobowych: kompozytora-mordercy Gesualda da Venosy oraz pisarza-donosiciela Henryka Worcella. W zakończeniu autor postuluje, by w edukacji osób zdolnych nie oddzielać rozważań o wybitnej twórczości od przymiotów charakteru danego twórcy i traktować te zjawiska jako integralny byt, a następnie formułuje kilka pytań do dalszych badań z tego zakresu.

Biogram autora

Krzysztof J. Szmidt - University of Łódź

Krzysztof J. Szmidt – pedagog, profesor nauk społecznych i profesor zwyczajny UŁ, kierownik Katedry Edukacji Artystycznej i Pedagogiki Twórczości. Członek Sekcji Pedagogiki Sztuki Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN. Autor wielu prac naukowych i metodycznych z zakresu wychowania do kreatywności i edukacji kulturalnej, w tym pierwszego w Polsce podręcznika akademickiego Pedagogika twórczości (2007; 2013). Współautor podręczników do lekcji twórczości Porządek i Przygoda, Żywioły oraz „kultowego” już projektu kształcenia zintegrowanego Przygoda z klasą (WSiP). Autor oryginalnej koncepcji pomocy w tworzeniu – treningu kreatywności (Eksploracje – Kombinacje – Transformacje), superwizor treningu twórczości Polskiego Stowarzyszenia Kreatywności, autor innowacyjnych podręczników do treningu kreatywności. Uczestniczką prowadzonego przez niego treningu twórczości była noblistka Olga Tokarczuk. Opiekun naukowy Szkoły Podstawowej „Pracownia” w Łodzi, realizującej model szkoły twórczej. Jego ostatnie książki to: Edukacyjne uwarunkowania rozwoju kreatywności (2017, Łódź, Wydawnictwo UŁ), ABC kreatywności. Kontynuacje (2019, Warszawa, Difin) (pierwszy tom ABC kreatywności ukazał się w 2010 r.), Myślenie pytajne. Teoria i kształcenie (współaut. E. Płóciennik, 2020, Łódź, Wydawnictwo UŁ). Pomysłodawca i kierownik naukowy serii wydawniczej Edukacja dla mądrości (Wydawnictwo UŁ) oraz propagator pedagogiki pozytywnej.

Bibliografia

Boden M. A. (2004) The Creative Mind. Myths and Machanisms, London and New York, Routledge.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203508527

Brower R. (1999) Crime and Creativity w: Encyclopedia of Creativity, M. A. Runco, S. R. Pritzker, (eds.), San Diego, Academic Press 1999, pp. 443–448.
Google Scholar

Dacey J. C., Lennon K. H. (1998) Understanding Creativity. The Interplay of Biological, Psychological and Social Factor, San Francisco, Jossey-Bass.
Google Scholar

Feist G. (2010) The Function of Personality in Creativity: The Nature and Nurture of the Creative Personality in: The Cambridge Handbook of Creativity, J. C. Kaufman, R. J. Sternberg (eds.), New York, Cambridge University Press, pp. 113–131.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511763205.009

Feist G. (2017) Creativity in the Physical Sciences in: The Cambridge Handbook of Creativity Across Domains, J. C. Kaufman, V. P. Glaveanu, J. Baer (eds.), New York, Cambridge University Press, pp. 199–226.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/9781316274385.012

Feist G. (2019) The Function of Personality in Creativity: Updates on the Creative Personality in: The Cambridge Handbook of Creativity, J. C. Kaufman, R. J. Sternberg (eds.), New York, Cambridge University Press, pp. 353–374.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/9781316979839.019

Gołaszewska M. (1973) Zarys estetyki. Problematyka, metody, teorie, Warszawa, PWN.
Google Scholar

Gregorczyk T. (2021) Anna Gadt. Imperatyw wewnętrzny, „Jazz Forum”12, pp. 40–43.
Google Scholar

Hoffman J., Ivcevic Z., Feist G. (2021) Personality, Emotions and Creativity in: Creativity. An Introduction, J. C. Kaufman, R. J. Sternberg (eds.), New York, Cambridge University Press, pp. 152–175.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/9781108776721.010

Johnson P. (2006) Creators: From Chaucer and Durer to Picasso and Disney, New York, HarperCollins Publishers Inc.
Google Scholar

Kaczorowska K. (2008) Tadeusz Kurtyka, czyli Henryk Worcell – kelner, pisarz, agent, „Polska Gazeta Wrocławska”, 23.XII, https://dolnoslaskie.naszemiasto.pl/tadeusz-kurtyka-czyli-henryk-worcell-kelner-pisarz-agent/ar/c1-235321 [access: 17.12.22].
Google Scholar

Kamiński A. (1972) Funkcje pedagogiki społecznej. Praca socjalna i kulturalna, Warszawa, PWN.
Google Scholar

Karpiński K. (2019) Tylko smutek jest piękny. Opowieść o Mieczysławie Koszu, Kraków, Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar

Kaufman J. C. (2016) Creativity 101, New York, Springer Publishing Company.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1891/9780826129536

Kaufman S. B., Gregoire C. (2015) Wired to Create. Unraveling the mysteries of the creative mind, New York, Penguin Random House LLC.
Google Scholar

Kitrasiewicz P. (2021) Polscy pisarze w cieniu Stalina, Łomianki, LTW.
Google Scholar

Klecel M. (2016) Pisarze pod specjalnym nadzorem, „Dodatek Historyczny IPN”, 26.XI, pp. 1–4.
Google Scholar

Kłoskowska A. (1962) Wzory i modele w socjologicznych badaniach rodziny, „Studia Socjologiczne”, no. 2, pp. 35–55.
Google Scholar

Knowles J. (2013) Don Carlo Gesualdo: Musician Illustrious, Pacific Grove, Smashwords Edition.
Google Scholar

Knowles J. (2015) Gesualdo: Composer of the Twentieth Century in: Critical Music Historiography: Probing Canons, Ideologies and Institutions, V. Kurkela, M. Mantere (eds.) London, Routledge, pp. 239–251.
Google Scholar

Kotarbiński T. (1957) Ideały in: idem, Wybór pism, volume 1, Warszawa, PWN.
Google Scholar

Krajewska K. (2007) Przypadek Henryka Worcella, „Pogranicza”, no. 4, pp. 50–59.
Google Scholar

Ligarski S. (2008) Twórczy donosiciele, „Rzeczpospolita” 4.09.
Google Scholar

Marynowicz-Hetka E. (2006) Pedagogika społeczna. Podręcznik akademicki, vol. 1, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, pp. 111–131.
Google Scholar

Masłoń K. (2008) Wybitne dokonania w sztuce delatorstwa, „Rzeczpospolita” 4.09.
Google Scholar

Masłoń K. (2018) Pisarze donosów, „Do Rzeczy”, no. 12.02, https://tygodnik.dorzeczy.pl/55882/2/pisarze-donosow.html [access: 17.01.22].
Google Scholar

Mozart W. A. (2021) Wybór listów, eds. I. Dembowski, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Nęcka E. (2001) Psychologia twórczości, Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Ossowska M. (2000) Etos rycerski i jego odmiany, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Pamuła M. (1987) Gesualdo da Venosa in: Encyklopedia muzyczna PWM, volume 3 (efg), E. Dziębowska (ed.), Kraków, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, pp. 286–288.
Google Scholar

Peterson J. (2018) 12 Rules for Life: An Antidote for Chaos, London, Penguin.
Google Scholar

Pieprzyca M. (2019) Ikar. Legenda Mietka Kosza, Warszawa, Wydawnictwo Agora.
Google Scholar

Popek S. (2001) Człowiek jako jednostka twórcza, Lublin, Wydawnictwo UMCS.
Google Scholar

Pufal-Struzik I. (2006) Podmiotowe i społeczne warunki twórczej aktywności artystów, Kielce, Wydawnictwo Uczelniane Wszechnica Świętokrzyska.
Google Scholar

Pufal-Struzik I. (2015) Jakie są główne cechy osobowości ludzi twórczych? in: Kreatywność. Pytania i odpowiedzi, I. Pufal-Struzik, Z. Okraj (eds.), Kielce, Uniwersytet J. Kochanowskiego, pp. 29–37.
Google Scholar

Runco M. A. (2014) Creativity. Theories and Themes: Research, Development and Practice, San Diego, Academic Press.
Google Scholar

Sawyer R. K. (2012) Explaining Creativity. The Science of Human Innovation, New York, Oxford University Press.
Google Scholar

Siedlecka J. (2015) Biografie odtajnione. Z archiwów literackich bezpieki, Poznań, Zysk i S-ka.
Google Scholar

Simonton D. K. (2018) The Genius Checklist. Nine Paradoxical Tips on How You Can Become a Creative Genius, Cambridge, The MIT Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7551/mitpress/11604.001.0001

Strzałecki A. (2003) Psychologia twórczości. Między tradycją a nowoczesnością, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe UKSW.
Google Scholar

Szmidt K. J. (1995) Przewodnik metodyczny dla nauczycieli. Porządek i przygoda. Lekcje twórczości, Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Google Scholar

Szmidt K. J. (2001a) Szkice do pedagogiki twórczości, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar

Szmidt K. J. (2001b) Twórczość i pomoc w tworzeniu w perspektywie pedagogiki społecznej, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Szmidt K. J. (2003) Współczesne koncepcje wychowania do kreatywności i nauczania twórczości: Przegląd stanowisk polskich in: Dydaktyka twórczości: Koncepcje – problemy – rozwiązania, idem (ed.), Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, pp. 19–135.
Google Scholar

Szmidt K. J. (2013a) Pedagogika twórczości, Sopot, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Szmidt K. J. (2013b) Pedagogika pozytywna: twórczość – zdolności – mądrość zespolone in: Zasoby twórcze człowieka. Wprowadzenie do pedagogiki pozytywnej, K. J. Szmidt, M. Modrzejewska-Świgulska (ed.), Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, pp. 13–41.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7525-837-0.02

Szmidt K. J. (2019) ABC kreatywności. Kontynuacje, Warszawa, Difin.
Google Scholar

Szmidt K. J. (2021) Pytania o osobowość twórczą. W nawiązaniu do badań Profesor Ireny Pufal-Struzik in: Psychologiczne i edukacyjne konteksty transgresji, J. Mróz, R. E. Bernacka, K. Tsirigotis (eds.), Kielce, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, pp. 37–53.
Google Scholar

Tokarz A. (2005) Dynamika procesu twórczego, Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Trznadel J. (1986) Hańba domowa, Warszawa, Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWa.
Google Scholar

Wade-Matthews M., Thomson W. (2007) Encyklopedia muzyki. Ilustrowana księga instrumentów muzycznych i wielkich kompozytorów, trans. B. Gutowska-Nowak et al., Warszawa, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza.
Google Scholar

Wysocka E. (2008) Wzór osobowy in: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, vol. 7, T. Pilch (ed.) Warszawa, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, pp. 628–639.
Google Scholar

Znaniecki F. (2001) Ludzie teraźniejsi a cywilizacja przyszłości, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Paluch K. (2013) Włoski Dracula, https://kultura.onet.pl/muzyka/gatunki/klasyka/wloski-dracula/jngsx9e (access: 16.05.2022).
Google Scholar

Gembicki B. (n/a) Venosa da Carlo Gesualdo (1566–1613), https://muzykotekaszkolna.pl/wiedza/kompozytorzy/venosa-da-carlo-gesualdo-1566-1613/ (access: 16.05.2022).
Google Scholar