Religia w czasach zmian w Łodzi. Struktury organizacyjne, przestrzenne i społeczne
DOI:
https://doi.org/10.18778/1733-3180.07.25Słowa kluczowe:
religion, spatial and social organizationAbstrakt
Wpływ religii na kształtowanie przestrzeni miejskiej należy rozpatrywać, w co najmniej dwojaki sposób. Po pierwsze możemy mówić o tworzeniu się miast wokół miejsc kultu religijnego (por. Jackowski 2003, Beaujeu-Garnier, Chabot 1971). Po drugie o wykształceniu miejsc kultu religijnego w przestrzeni miasta. W obu przypadkach pojawia się pojęcie przestrzeni religijnej, przez analogię do przestrzeni turystycznej S. Liszewskiego (1999) i pielgrzymkowej A. Jackowskiego (2004), nazwać ją można podprzestrzenią przestrzeni geograficznej wytworzoną w ze względu na pełnione funkcje. Wydaje się także, że nie mniejszą niż funkcje wagę dla przestrzeni religijnej miasta ma przypisywane jej przez ludzi znaczenie. Celem artykułu jest dokonanie analizy przemian przestrzeni religijnej Łodzi. Zagadnienie to zostało przedstawione na tle ewolucji podziału wyznaniowego łodzian od początku XIX wieku do czasów obecnych. W opracowaniu zostały wykorzystane różnorodne materiały źródłowe: dane spisowe, dokumenty archiwalne, dane statystyczne publikowane przez instytucje wyznaniowe, wywiady i badania kwestionariuszowe.
Pobrania
Bibliografia
Jackowski A., 2003, Święta przestrzeń świata, Wyd. UJ, Kraków.
Google Scholar
Beaujeu-Garnier J. Chabot G., 1971, Zarys geografii miast, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Google Scholar
Liszewski S., 1999.
Google Scholar
Adamczuk L., 2002, Problematyka i procedura badań oraz charakterystyka zbiorowości, [w:] Postawy społeczno-religijne mieszkańców archidiecezji łódzkiej, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, Łódź.
Google Scholar
Archidiecezja Łódzka Informator 2001 , Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, Łódź.
Google Scholar
Asherson N., 1982, The Polish August, (za Piwowarski 1990) Harmondsworth.
Google Scholar
Bandurka M., 1997, Odbicie stosunków narodowościowych, wyznaniowych i społecznych w Łodzi w zasobie Archiwum Państwowego w Łodzi, [w:] Polacy - Niemcy - Żydzi w Łodzi w XIX-XX w.: sąsiedzi dalecy i bliscy, red. P. Samuś, "Ibidem", Kurowice.
Google Scholar
Baniak J., 1990, Wpływ przynależności politycznej na religijność katolików miejskich. Na przykładzie Kalisza, [w:] Religijność polska w świetle badań socjologicznych, red. W. Piwowarski, W. Zdaniewicz, Pallotinum, Warszawa.
Google Scholar
Bartos J., Dzieciuchowicz J., Mordwa S., Retkiewicz W., 2002, Wyznania religijne w Łodzi, [w:] Atlas Miasta Łodzi, red. S. Liszewski, Łódź.
Google Scholar
Bogardus E., 1933, A Social Distance Scale, “Sociology and Social Research”, 17.
Google Scholar
Budziarek M. (red.), 1994, Judaica łódzkie w zbiorach muzealnych i zasobach archiwalnych, Muzeum Historii Miasta Łodzi, Łódź.
Google Scholar
Budziarek M., 1995, Wyznania i religie w Łodzi w XIX wieku, „Łódzkie Studia Teologiczne”, 4.
Google Scholar
Budziarek M., 1995, Wyznania i religie w Łodzi w XIX wieku, „Łódzkie Studia Teologiczne”, 4.
Google Scholar
Budziarek M., 1998, Łódzki bedeker wyznaniowy, Muzeum Historii Miasta Łodzi, Łódź.
Google Scholar
Budziarek M., 2001, Katolicy niemieccy w Łodzi. Wybrane zagadnienia, [w:] Niemcy w dziejach Łodzi, red. K. A. Kuczyński, B. Ratecka, Wydawnictwo UŁ, Łódź.
Google Scholar
Czarnowski S., 1956, Podział przestrzeni i jej rozgraniczenie w religii i magii, [w:] Dzieła, PWN, Warszawa.
Google Scholar
Dąbrowski K., Janeczek A., Witczak L., 2000, Instytuty życia konsekrowanego w Kościele łódzkim, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, Łódź.
Google Scholar
Domański H. i in. (red.), 2000, Encyklopedia Socjologii. Oficyna Naukowa, Warszawa.
Google Scholar
Drugi powszechny spis ludności z dn. 9.XII. 1931 r. Mieszkania i gospodarstwa domowe. Ludność. Stosunki zawodowe. Miasto Łódź,1937, „Statystyka Polski 1937”, Seria C, zeszyt 67, GUS, Warszawa.
Google Scholar
Durkheim E., 1990, Elementarne formy życia religijnego, PWN, Warszawa.
Google Scholar
Eliade M., 1974, Sacrum, mit, historia. Wybór esejów, PIW, Warszawa.
Google Scholar
Friedman F., 1935, Dzieje Żydów w Łodzi od początku osadnictwa Żydów do roku 1863, Łódź.
Google Scholar
Gałecki A. i in. (red.), 1997, Łódź wielonarodowa i wielowyznaniowa a idea tolerancji, Fundacja Ekumeniczna Tolerancja, Łódź.
Google Scholar
Getto w Łodzi 1940-1944. Materiały z sesji naukowej 9 VIII 1984, 1988, red. J. Baranowski, T. Lenczewski, C. Pilichowski, J. Zamojska, Łódź.
Google Scholar
Jackowski A. (red.), 1995, Przestrzeń i sacrum, Wydawnictwo UJ, Kraków.
Google Scholar
Jackowski A., 1991, Pielgrzymki i turystyka religijna w Polsce, IT, Warszawa.
Google Scholar
Jackowski A., Sołjan., Bilska E., 1997, Geografia religii – problemy badawcze, perspektywy rozwoju, [w:] Geografia. Człowiek. Gospodarka, red. H. Domański, A. Jackowski, Wydawnictwo UJ, Kraków.
Google Scholar
Jackowski A., Sołjan., Bilska-Wodecka E., 1999, Religie świata. Szlaki pielgrzymkowe, [w:] Wielka Encyklopedia Geografii Świata, tom XV, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań.
Google Scholar
Jamroch E., 2002, Wiedza religijna jako wskaźnik religijności, [w:] Postawy społeczno-religijne mieszkańców archidiecezji łódzkiej, red. W. Zdaniewicz, T. Zembrzuski, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, Łódź.
Google Scholar
Janczak J. K., 1980, Ludność, [w:] Łódź. Dzieje miasta, red. B. Baranowski, J. Fijałek, Tom I, PWN, Warszawa-Łódź.
Google Scholar
Janczak J. K., 1991, Struktura narodowościowa Łodzi w latach 1820-1939, [w:] Dzieje Żydów w Łodzi, red. W. Puś, S. Liszewski, Wydawnictwo UŁ, Łódź.
Google Scholar
Janczak J. K., 1997, Struktura społeczna ludności Łodzi a latach 1820-1918, [w:] Polacy - Niemcy - Żydzi w Łodzi w XIX-XX w.: sąsiedzi dalecy i bliscy, red. P. Samuś , "Ibidem", Kurowice.
Google Scholar
Judaica łódzkie w zbiorach muzealnych i zasobach archiwalnych, 1994, red. M. Budziarek, Łódź.
Google Scholar
Kersz I., 1999, Szkice z dziejów Gminy Żydowskiej oraz cmentarza w Łodzi, Oficyna Bibliofilów, Łódź.
Google Scholar
Kessler W., 2001, Rola Niemców w Łodzi, [w:] Niemcy w dziejach Łodzi, Wydawnictwo UŁ, red. K. A. Kuczyński, B. Ratecka , Łódź.
Google Scholar
Kleszczyński A., 1997, Kościół Ewangelicko-Metodystyczny, „Wiedza i Życie”, 3.
Google Scholar
Kłoczkowski J., Müllerowa L., Skarbek J., 1986, Zarys dziejów Kościoła katolickiego w Polsce, Wydawnictwo Znak, Kraków.
Google Scholar
Kopczyńska-Jaworska B., Woźniak K., 2002, Łódzcy luteranie. Społeczność i jej organizacja, „Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, „Łódzkie Studia Etnograficzne”, Tom XLI, Łódź.
Google Scholar
Kossman E., 1934, Śladami dawnej Łodzi, Wydawnictwo Towarzystwa Przyrodniczego im. Stanisława Staszica, Łódź.
Google Scholar
Lay D, 1998, Geography of religion, [w:] The Dictionary of Human Geography, red. R. J. Johnston, Blackwell, Oxford.
Google Scholar
Liszewski S., 1990, Organizacja terytorialna diecezji łódzkiej na tle podziałów administracyjnych i przemian w rozmieszczeniu ludności, Diecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, Łódź.
Google Scholar
Liszewski S., 1991, Rola społeczności żydowskiej w organizacji przestrzeni miejskiej Łodzi, [w:] Dzieje Żydów w Łodzi 1820-1944, red. W. Puś, S. Liszewski, Wydawnictwo UŁ, Łódź.
Google Scholar
Łaski J., 1881, Liber Beneficiorum, Wydawnictwo J. Łukowski, t. II Gniezno.
Google Scholar
Łódź w 35-leciu PRL, 1979, Urząd Miasta Łodzi, Wojewódzki Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź.
Google Scholar
Łyko Z., 1988, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, Warszawa.
Google Scholar
Maciaszczyk I., 2002, Monografia Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w Łodzi, wydruk komputerowy pracy dyplomowej obronionej w Katedrze Gospodarki Przestrzennej i Planowania Przestrzennego Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar
Mariański J., 2002, Postawy i zachowania religijno moralne, [w:] Postawy społeczno-religijne mieszkańców archidiecezji łódzkiej, red. W. Zdaniewicz, T. Zembrzuski, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, Łódź.
Google Scholar
Mazur K., 1991, Mariawityzm w Polsce, Kraków.
Google Scholar
Milerski B., Woźniak K.(red.), 1998, Przeszłość przyszłości: z dziejów luteranizmu w Łodzi i regionie, Łódź.
Google Scholar
Mroczka L., 1976, Skład wyznaniowy i narodowościowy robotników łódzkich w latach 1918-1939, [w:] Polska klasa robotnicza, red. S. Kalabiński, „Studia historyczne”,7, Warszawa.
Google Scholar
Mroczka L., 1997, Dynamika rozwoju i struktura społeczno-zawodowa głównych grup etnicznych w Łodzi w latach 1918-1939, [w:] Polacy - Niemcy - Żydzi w Łodzi w XIX-XX w.: sąsiedzi dalecy i bliscy, red. P. Samuś, "Ibidem", Kurowice.
Google Scholar
Muznerowski S., 1922, Przyczynki do monografii Łodzi, Nakładem Seminarium Duchownego w Łodzi, Łódź.
Google Scholar
Nau I., 1999, Rozmieszczenie własności kościelnej i jej wpływ na strukturę użytkowania ziemi w Łodzi na przykładzie kościoła rzymsko-katolickiego, Katedra Gospodarki Przestrzennej i Planowania Przestrzennego UŁ, maszynopis pracy magisterskiej, Łódź.
Google Scholar
Piwowarski W., 1977, Religijność miejska w regionie uprzemysłowionym. Studium socjologiczne, Biblioteka „Więzi”, Warszawa.
Google Scholar
Piwowarski W., 1990, Teoria i metodologia badań nad religijnością polską, [w:] Religijność polska w świetle badań socjologicznych, red. W. Piwowarski, W. Zdaniewicz, Pallotinum, Warszawa.
Google Scholar
Piwowarski W., 1996, Socjologia religii, Wydawnictwo KUL, Lublin.
Google Scholar
Piwowarski W., 2002, Praktyki religijne, [w:] Postawy społeczno-religijne mieszkańców archidiecezji łódzkiej, red. W. Zdaniewicz, T. Zembrzuski, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, Łódź.
Google Scholar
Popławska I., 1992, Architektura mieszkaniowa Łodzi w XIX wieku, Studia i Materiały do Teorii i Historii Architektury i Urbanistyki XIX, Warszawa.
Google Scholar
Przeszłość przyszłości: z dziejów luteranizmu w Łodzi i regionie, 1998, red. B. Milerski, K. Woźniak, Łódź.
Google Scholar
Puś W., 1987, Dzieje Łodzi przemysłowej (zarys historii), Muzeum Historii Miasta Łodzi, Centrum Informacji Kulturalnej, Łódź.
Google Scholar
Puś W., 2001, Żydzi w Łodzi w latach zaborów 1793-1914, Wydawnictwo UŁ, Łódź.
Google Scholar
Radomiak M., 1999, Zostały cmentarze..., „Dziennik Łódzki”, 157.
Google Scholar
Radziszewska K., Woźniak K. (red.), 2000, Pod jednym dachem. Niemcy oraz ich polscy i żydowscy sąsiedzi w Łodzi w XIX i XX wieku, Wydawnictwo Literatura, Łódź.
Google Scholar
Roguska B., 1999, Kościół w III Rzeczypospolitej, Komunikat CBOS 2497, CEBOS.
Google Scholar
Roguska B., Wciórka B., 2000, Religijność i stosunek do kościoła, [w:] Nowa rzeczywistość. Oceny i opinie 1989-1999, red. M. Strzeszewski, K. Zagórski, Dialog, Warszawa.
Google Scholar
Rosin R., Bandurka M., 1974, Łódź 1423-1923-1973. Zarys i wybór dokumentów, Łódź.
Google Scholar
Rybak S., 1992, Mariawityzm. Studium historyczne, Warszawa.
Google Scholar
Rykała A., 1999, Staroobrzędowcy w Polsce, „Folia Geographica Socio-Oeconomica”, nr 2, Wydawnictwo UŁ, Łódź.
Google Scholar
Rykała A., 2000, Przemiany sytuacji społeczno-politycznej mniejszości żydowskiej w Polsce po drugiej wojnie światowej, Katedra Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych UŁ, maszynopis pracy doktorskiej, Łódź.
Google Scholar
Rymkiewicz M., 1992, Migracje ludności do Łódzkiej Aglomeracji Miejskiej na przełomie XIX i XX wieku, [w:] Biologia Populacji Ludzkich Współczesnych i Pradziejowych, Łódź.
Google Scholar
Rynkowska A., 1970, Ulica Piotrkowska, WŁ, Łódź.
Google Scholar
Spodenkiewicz P., 1998, Zaginiona dzielnica. Łódź żydowska – ludzie i miejsca, Łódzka Księgarnia Niezależna, Łódź.
Google Scholar
Sroczyńska M., 2002, Obraz Kościoła i jego miejsca w życiu społeczno-politycznym, [w:] Postawy społeczno-religijne mieszkańców archidiecezji łódzkiej, red. W. Zdaniewicz, T. Zembrzuski, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, Łódź.
Google Scholar
Statystyka miasta Łodzi opracowana przez Wydział Statystyki Magistratu. Trzylecie 1918-20, 1922, Łódź.
Google Scholar
Stefański K., 1995, Architektura sakralna Łodzi w okresie przemysłowego rozwoju miasta 1821-1914, Wydawnictwo UŁ, Łódź.
Google Scholar
Szenderowski L., 1982, Ewangeliczni Chrześcijanie, Warszawa.
Google Scholar
Szkup R., 1994, Śladami gminy żydowskiej w Łodzi, Kronika Miasta Łodzi,1, Łódź.
Google Scholar
Sztobryn D., Kozłowski A., 2001, Szkolnictwo niemieckie w Łodzi, Niemcy w dziejach Łodzi do 1945 roku, red. K. A. Kuczyński, B. Ratecka Wydawnictwo UŁ, Łódź.
Google Scholar
Tokarczyk A., 1980, Protestantyzm, Warszawa.
Google Scholar
Tołwiński T., 1999, Kościół Ewangelicznych Chrześcijan. Informator, Warszawa.
Google Scholar
Wachowska B., 1976, Struktura wyznaniowo-narodowościowa i społeczno-zawodowa proletariatu łódzkiego (1918-1929), „Rocznik Łódzki”, 21, Łódź.
Google Scholar
Walicki J., 2000, Synagogi i domy modlitwy w Łodzi, Ibidem, Łódź.
Google Scholar
Wciórka B., 2001, Religijność Polaków na przełomie wieków, Komunikat CBOS 2497, CEBOS.
Google Scholar
Weber M., 1995, Szkice z socjologii religii, KiW, Warszawa.
Google Scholar
Wojtkowiak S., 2000, Narodowości i wyznania religijne w Łodzi, Tygiel Kultury, 7-9, Łódź.
Google Scholar
Ziemny A., 1997, Resztki mniejszości, czyli Żydzi polscy dzisiaj, Łódź.
Google Scholar
Zwoliński P., 1995, Historia Kościoła na ziemi łódzkiej do początku XX wieku, „Łódzkie Studia Teologiczne”, 4, Łódź.
Google Scholar
Zwoliński P., 1998, Dzieje parafii Wniebowzięcia NMP na tle rozwoju Łodzi, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, Łódź.
Google Scholar
Żydzi w Łodzi 1820-1944. Wybrane problemy, 1991, red. W. Puś, S. Liszewski, Łódź.
Google Scholar
Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczypospolitej Polskiej: www.advent.pl
Google Scholar
Archidiecezji Łódzkiej, www.archidiecezja.lodz.pl.
Google Scholar
Kościół Chrześcijan Dnia Sobotniego: www.kchds.tc.pl
Google Scholar
Kościół Ewangelicko – Augsburski (Luterański) w Polsce: www.luteranie.pl
Google Scholar
Kościół Ewangelicko - Metodystyczny w RP: www.kem.com.pl
Google Scholar
Kościół Nowoapostolski w Polsce: www.nak.org.pl
Google Scholar
Kościół Polskokatolicki: www.polskokatolicy.pl
Google Scholar
Kościół Wolnych Chrześcijan : www.kwch.gf.pl
Google Scholar
Prawosławie. Oficjalna strona Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego : www.orthodox.pl
Google Scholar
Strona Kościoła Zielonoświątkowego w Polsce : www.kz.pl
Google Scholar
Strona Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP: www.reformowani.pl
Google Scholar
Świadkowie Jehowy: www.watchtower.orglanguagespolish
Google Scholar
Świecki Ruch Misyjny „Epifania”: www.epifania.pl
Google Scholar
Związek Buddyjski Karma Kagyu : www.buddyzm.pl
Google Scholar
Kościół Adwentystów Dnia Siódmego w Łodzi: kadslodz.chrystus.pl
Google Scholar
Kościół Zielonoświątkowy. Zbór w Łodzi: www.kz.lodz.pl
Google Scholar
Łódzki Ośrodek Karma Kagyu: www.karma-kagyu.prv.pl
Google Scholar
Łódzki Ośrodek Szkoły Zen Kwan Um : www.zen.insite.com.pl
Google Scholar
Strona Parafii Ewangelicko-Reformowanej w Łodzi: www.reformowani.pl/lodzinde.htm
Google Scholar
Strona Parafii Kościoła Starokatolickiego Mariawitów pod wezwaniem św. Franciszka z Asyżu w Łodzi : www.mariawita.lodz.pl
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 3.0 Unported License.
