Badanie pogranicza fantomowego. Omówienie technik i procedur

Dominik Porczyński

doi:10.18778/1733-8069.20.2.05

Autor

Dominik Porczyński Uniwersytet Rzeszowski https://orcid.org/0000-0003-1427-9340

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.20.2.05

Słowa kluczowe:

granica fantomowa, metody mobilne, pamięć zbiorowa, mapy, granicobrazowanie

Abstrakt

W artykule autor podejmuje problem prowadzenia badań dawnego pogranicza Galicji i Królestwa Polskiego na przykładzie projektu zrealizowanego na przełomie 2021 i 2022 roku. Ze względu na złożoność problemu postępowanie wymaga integracji tradycji badań pogranicza z podejściami skoncentrowanymi na eksplorowaniu relacji przeszłości z teraźniejszością. Konieczne jest dotarcie do perspektyw aktorów zewnętrznych i wewnętrznych, gromadzenie danych przestrzennych, materialnych, narracyjnych i ucieleśnionych, odwołanie się do wartości, postaw, wytworów oraz praktyk.

W tekście omówione zostało podejście zainspirowane koncepcją etnografii wielostanowiskowej, uwzględniającej mobilność mieszkanek i mieszkańców badanego obszaru oraz uwikłanie zewnętrznych struktur władzy. Autor wskazał, w jaki sposób perspektywa ta może integrować różnego rodzaju techniki: analizę map i dokumentów, obserwacji, wywiadów oraz spacerów badawczych w celu wytworzenia bogatych, wzajemnie wspierających się danych, umożliwiających jak najlepsze zrozumienie przedmiotu badań.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Dominik Porczyński - Uniwersytet Rzeszowski

Doktor, adiunkt w Instytucie Nauk Socjologicznych Uniwersytetu Rzeszowskiego, badał polski fandom gier fabularnych, globalizację w peryferyjnych muzeach Polski i Słowacji oraz rolę dziedzictwa kulturowego w rozwoju społeczności lokalnych. Obecnie koncentruje się na problemie dawnego pogranicza Galicji i Królestwa Polskiego oraz jego wpływie na współczesne społeczności. Członek zarządu Sekcji Socjologii Jakościowej i Symbolicznego Interakcjonizmu oraz Sekcji Socjologii Sztuki. Sekretarz Generalny Polskiego Towarzystwa Kulturoznawczego.

Bibliografia

Anderson Jon (2004), Talking whilst walking: A geographical archaeology of knowledge, „Area”, vol. 36(3), s. 254–261, https://doi.org/10.1111/j.0004-0894.2004.00222.x
Google Scholar

Anderson Leon (2014), Autoetnografia analityczna, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. X, nr 3, s. 144–167.
Google Scholar

Angrosino Michael (2010), Badania etnograficzne i obserwacyjne, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Banks Marcus (2013), Materiały wizualne w badaniach jakościowych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Barth Fredrik (2006), Grupy i granice etniczne: społeczna organizacja różnic kulturowych, [w:] M. Kempny, E. Nowicka (red.), Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 348–380.
Google Scholar

Bartkowski Jerzy (2003), Tradycja i polityka. Wpływ tradycji kulturowych polskich regionów na współczesne zachowania społeczne i polityczne, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Google Scholar

Brambilla Chiara (2015), Exploring the Critical Potential of the Borderscapes Concept, „Geopolitics”, vol. 20(1), s. 14–34, https://doi.org/10.1080/14650045.2014.884561
Google Scholar

Brambilla Chiara, Laine Jussi, Scott James Wesley, Bocchi Gianluca (red.) (2015), Borderscaping: Imaginations and practices of border making, Burlington: Ashgate.
Google Scholar

Brunet-Jailly Emmanuel (2017), On the agency of borderlands, [w:] A. Grichting, M. Zebich-Knos (red.), The social ecology of border landscapes, London–New York: Anthem Press.
Google Scholar

Bukraba-Rylska Izabella (2007), A hundred years of village monographs in Poland. Jubilee reflections, „Polish Sociological Review”, vol. 160(4), s. 499–511.
Google Scholar

Charmaz Kathy (2009), Teoria ugruntowana. Praktyczny przewodnik po analizie jakościowej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Clifford James (2006), Praktyki przestrzenne. Badania terenowe, podróże i praktyki dyscyplinujące w antropologii, [w:] M. Kempny, E. Nowicka (red.), Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 139–179.
Google Scholar

Cohen Anthony P. (1985), The symbolic construction of community, London: Routledge.
Google Scholar

Crampton Jeremy W. (1996), Postmodernity and the territorial discourse of peace, „GeoJournal”, vol. 39(4), s. 353–361.
Google Scholar

Crampton Jeremy W. (2001), Maps as social constructions: power, communication and visualization, „Progress in Human Geography”, vol. 25(2), s. 235–252, https://doi.org/10.1191/030913201678580494
Google Scholar

Czerny Andrzej (2015), Powstanie i etapy rozwoju map topograficznych do końca XIX wieku, [w:] A. Czerny (red.), Dawne mapy topograficzne w badaniach geograficzno-historycznych, Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, s. 11–84.
Google Scholar

Ćwiek-Rogalska Karolina (2017), Zapamiętane w krajobrazie: krajobraz kulturowy czesko-niemieckiego pogranicza w czasach przemian, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Denzin Norman K., Lincoln Yvonna S. (2009), Wprowadzenie. Dziedzina i praktyka badań jakościowych, [w:] N.K. Denzin, Y.S. Lincoln (red.), Metody badań jakościowych, t. 1, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 19–76.
Google Scholar

Dobrowolski Kazimierz (1967), Teoria podłoża historycznego, [w:] K. Dobrowolski (red.), Studia z pogranicza historii i socjologii, Wrocław: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, s. 6–51.
Google Scholar

Donnan Hastings, Wilson Thomas M. (2007), Granice tożsamości, narodu, państwa, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Evans James, Jones Phil (2011), The walking interview: Methodology, mobility and place, „Applied Geography”, vol. 31(2), s. 849–858, https://doi.org/10.1016/j.apgeog.2010.09.005
Google Scholar

Flick Uwe (2011), Jakość w badaniach jakościowych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Gądecki Jacek (2011), Spacer jako forma doświadczenia przestrzeni codzienności, „Analecta Archaeologica Ressoviensia”, nr 6, s. 191–200.
Google Scholar

Gibbs Graham (2011), Analizowanie danych jakościowych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Glaser Barney G. (2002), Constructivist Grounded Theory?, „Forum Qualitative Sozialforschung/Forum: Qualitative Social Research”, vol. 3(3), https://doi.org/10.17169/fqs-3.3.825
Google Scholar

Glaser Barney G., Strauss Anselm L. (2009), Odkrywanie teorii ugruntowanej. Strategie badania jakościowego, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Google Scholar

Golka Marian (2009), Pamięć społeczna i jej implanty, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Hammersley Martyn, Atkinson Paul (2001), Metody badań terenowych, Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Google Scholar

Harley John Brian (1989), Deconstructing the map, „Cartographica: The International Journal for Geographic Information and Geovisualization”, vol. 26(2), s. 1–20, https://doi.org/10.3138/E635-7827-1757-9T53
Google Scholar

Hartshorne Richard (1933), Geographic and political boundaries in Upper Silesia, „Annals of the American Association of Geographers”, vol. 23(4), s. 195–228.
Google Scholar

Haselsberger Beatrix (2014), Decoding borders. Appreciating border impacts on space and people, „Planning Theory & Practice”, vol. 15(4), s. 505–526, https://doi.org/10.1080/14649357.2014.963652
Google Scholar

Hirschhausen Béatrice von, Grandits Hannes, Kraft Claudia, Müller Dietmar, Serrier Thomas (2015), Phantomgrenzen: Räume und Akteure in der Zeit neu denken, Göttingen: Wallstein Verlag.
Google Scholar

Jones Phil, Evans James (2012), The spatial transcript: analysing mobilities through qualitative GIS, „Area”, vol. 44(1), s. 92–99, https://doi.org/10.1111/j.1475-4762.2011.01058.x
Google Scholar

Kacperczyk Anna (2014), Autoetnografia – technika, metoda, nowy paradygmat? O metodologicznym statusie autoetnografii, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. X, nr 3, s. 32–75.
Google Scholar

Kacperczyk Anna (2016), Społeczne światy: teoria – empiria – metody badań. Na przykładzie społecznego świata wspinaczki, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Knigge LaDona, Cope Meghan (2006), Grounded Visualization: Integrating the Analysis of Qualitative and Quantitative Data through Grounded Theory and Visualization, „Environment and Planning A: Economy and Space”, vol. 38(11), s. 2021–2037, https://doi.org/10.1068/a37327
Google Scholar

Kolb Bettina (2008), Involving, Sharing, Analysing – Potential of the Participatory Photo Interview, „Forum Qualitative Sozialforschung/Forum: Qualitative Social Research”, vol. 9(3), https://doi.org/10.17169/FQS-9.3.1155
Google Scholar

Konecki Krzysztof (2000), Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Konecki Krzysztof (2005), Wizualne wyobrażenia. Główne strategie badawcze w socjologii wizualnej a metodologia teorii ugruntowanej, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. I, nr 1, s. 42–63.
Google Scholar

Krajewski Marek (2013), Są w życiu rzeczy... Szkice z socjologii przedmiotów, Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana.
Google Scholar

Kula Marcin (2008), Co zbudować, co zburzyć? O świadectwach pamięci w Polsce w 2007 r., „Przegląd Historyczny”, nr 99(1), s. 105–116.
Google Scholar

Kurcz Zbigniew (2008), Przedmiot socjologii pogranicza w świetle polskich doświadczeń, [w:] Z. Kurcz (red.), Polskie pogranicza w procesie przemian, Wałbrzych: Wałbrzyska Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości, s. 19–28.
Google Scholar

Kurczewska Joanna (2015), Kreacje małych ojczyzn, „Societas/Communitas”, nr 19–20(1–2), s. 39–64.
Google Scholar

Kusenbach Margarethe (2003), Street Phenomenology: The Go-Along as Ethnographic Research Tool, „Ethnography”, vol. 4(3), s. 455–485, https://doi.org/10.1177/146613810343007
Google Scholar

Kvale Steinar (2012), Prowadzenie wywiadów, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Kwilecki Andrzej (1988), Tradycje socjologii polskiej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, nr 50(2), s. 237–262.
Google Scholar

Lefebvre Henri (1991), The production of space, Oxford–Cambridge: Blackwell.
Google Scholar

Lisiecki Stanisław (2009), O granicach naturalnych, politycznych, społecznych i… granicach w głowie: szkice do socjologii pogranicza polsko-niemieckiego, Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
Google Scholar

Löwis Sabine von (2015), Phantom borders in the political geography of East Central Europe: An introduction, „Erdkunde”, vol. 69(2), s. 99–106, https://doi.org/10.3112/erdkunde.2015.02.01
Google Scholar

Łukasiuk Magdalena (2011), Socjologia architektury w badaniach krajobrazu kulturowego miasta, „Przegląd Socjologiczny”, nr 60(2–3), s. 93–110.
Google Scholar

Macdonald Sharon (2013), Memorylands: Heritage and identity in Europe today, London: Routledge.
Google Scholar

Malicki Krzysztof (2016), 70 lat po Zagładzie: przeszłość Żydów w pamięci zbiorowej mieszkańców Rzeszowa, Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Google Scholar

Marcus George E. (1995), Ethnography in/of the world system: The emergence of multi-sited ethnography, „Annual Review of Anthropology”, vol. 24, s. 95–117.
Google Scholar

Martini Natalia (2020), Using GPS and GIS to Enrich the Walk-along Method, „Field Methods”, vol. 32(2), s. 180–192, https://doi.org/10.1177/1525822X20905257
Google Scholar

Nowak Jacek (2011), Społeczne reguły pamiętania: antropologia pamięci zbiorowej, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Nóżka Marcjanna, Martini Natalia (2015), Metody mobilne i wizualne w praktyce badawczej. Zastosowanie fotospaceru w socjologicznych badaniach map mentalnych i zachowań terytorialnych ludzi, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. XI, nr 4, s. 34–50.
Google Scholar

Ossowski Stanisław (1984), O ojczyźnie i narodzie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Pink Sarah (2007), Walking with video, „Visual Studies”, vol. 22(3), s. 240–252, https://doi.org/10.1080/14725860701657142
Google Scholar

Pokojska Justyna (2017), Granice na pograniczu? Przypadek pogranicza polsko-słowackiego Sromowce Niżne – Czerwony Klasztor, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Porczyński Dominik, Wojakowski Dariusz (2020), Borderlands from the resilience perspective: Diversification of state borders in former Austrian Galicia, „Regional Science Policy & Practice”, vol. 12(5), s. 793–813, https://doi.org/10.1111/rsp3.12306
Google Scholar

Sacha Magdalena Izabella (2014), Z biegiem Piaśnicy. Miejsca pamięci wokół „granicy fantomowej” na Północnych Kaszubach, „Przegląd Zachodni”, nr 352(3), s. 169–183.
Google Scholar

Sadowski Andrzej (2008), Pogranicze – Pograniczność – Tożsamość pogranicza, „Pogranicze. Studia Społeczne”, nr 14, s. 17–30.
Google Scholar

Sadowski Andrzej (2019), Społeczeństwo wielokulturowe z perspektywy pogranicza, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Google Scholar

Sadowski Andrzej, Czerniawska Mirosława (1999), Tożsamość Polaków na pograniczach, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Google Scholar

Siemaszko Jerzy (2018), Ewolucja i rozwój metody AZP z punktu widzenia praktyka, „Kurier Konserwatorski”, nr 15, s. 7–14.
Google Scholar

Silverman David (2008), Prowadzenie badań jakościowych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Słomka Jan (2021), Pamiętniki włościanina: od pańszczyzny do dni dzisiejszych, Tarnów: Studio Książki.
Google Scholar

Sobczyński Marek (1993), Trwałość dawnych granic państwowych w krajobrazie kulturowym Polski, t. 14, Warszawa: Wydawnictwa Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.
Google Scholar

Szlachcicowa Irena (2019), Borderscapes – krajobrazy granic jako nowa perspektywa badań, „Politeja”, nr 58(1), s. 15–29, https://doi.org/10.12797/Politeja.16.2019.58.02
Google Scholar

Szpociński Andrzej (2014), Nośniki pamięci, miejsca pamięci, „Sensus Historiae”, nr 17(4), s. 17–26.
Google Scholar

Šimon Martin (2015), Measuring phantom borders: the case of Czech/Czechoslovakian electoral geography, „Erdkunde”, vol. 69(2), s. 139–150, https://doi.org/10.3112/erdkunde.2015.02.04
Google Scholar

Titles and Abstracts of Papers: St. Louis, 1935 (1936), „Annals of the Association of American Geographers”, vol. 26(1), s. 38–89, https://doi.org/10.1080/00045603609357147
Google Scholar

Traba Robert (2017), Krajobraz kulturowy: strategie badawcze i interpretacje. Uwagi wstępne, [w:] R. Traba, V. Julkowska, T. Stryjakiewicz, Krajobrazy kulturowe, Warszawa: Wydawnictwo Neriton, s. 11–24.
Google Scholar

Wiśniewski Rafał, Pol Grażyna (2021), Acting for the Local Community: Hybrid Ethnography in the Careers of Local Culture Animators, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. XVII, nr 3, s. 164–183, https://doi.org/10.18778/1733-8069.17.3.09
Google Scholar

Włodarek Mateusz (2021), Studia socjologiczne nad architekturą. W stronę architektury jako procesu (re)konstruowania, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 65(3), s. 107–124, https://doi.org/10.35757/KiS.2021.65.3.6
Google Scholar

Wojakowski Dariusz (2002a), O technice malowania obrazów, czyli teoretyczne dylematy socjologii pogranicza, „Przegląd Polonijny”, nr 29(3), s. 39–56.
Google Scholar

Wojakowski Dariusz (2002b), Polacy i Ukraińcy. Rzecz o pluralizmie i tożsamości na pograniczu, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Google Scholar

Wojakowski Dariusz (2007), Swojskość i obcość w zmieniającej się Polsce, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.
Google Scholar

Wojakowski Dariusz (2013), Kłopoty z pograniczem. Socjologia wobec tradycji i ponowoczesności, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej”, nr 65, s. 419–431.
Google Scholar

Zarycki Tomasz (2015), The electoral geography of Poland: between stable spatial structures and their changing interpretations, „Erdkunde”, vol. 69(2), s. 107–124, https://doi.org/10.3112/erdkunde.2015.02.02
Google Scholar