Czystość czy zmaza? Czy jest sens łączyć rozumienie z wyjaśnianiem w antropologii i interpretatywnej socjologii?
DOI:
https://doi.org/10.18778/1733-8069.12.4.01Słowa kluczowe:
rozumienie, wyjaśnianie, maksymalna interpretacja, konsiliencjaAbstrakt
Dwie ostatnie dekady są okresem kryzysowych przeobrażeń w tych obszarach nauk społecznych, w których dokonuje się jakościowych, interpretatywnych analiz kultur. W ramach rozpowszechnionej tendencji do nieskrępowanego łączenia paradygmatów z czasem pojawił się także, częściowo opozycyjny wobec niego, nurt zmierzający do łączenia elementów humanistyki i nauk przyrodniczych, w szczególności rozumienia i wyjaśniania. Nie reprezentuje on jednak znanej z historii tendencji do podporządkowania „humanitas” wymogom „scientia”, lecz szuka nowej równowagi pomiędzy nimi i teoretycznych podstaw do integracji pozwalającej na wytwarzanie bardziej ugruntowanej wiedzy, a także umożliwiającej lepsze przewidywanie i refleksyjną kontrolę życia społecznego. Jest to zadanie szczególnie istotne w sytuacji późnonowoczesnego dynamicznego rozrostu coraz bardziej złożonych systemów społeczno-technologiczno-ekologicznych generujących nowe ryzyka i możliwości. W eseju, za pomocą narzędzi z obszaru analizy dyskursu i socjologii oraz filozofii wiedzy, zostaje podjęta analiza kilku kluczowych teoretycznych założeń, na których może być ufundowana integracja. Przedstawiono również propozycję połączenia procedury interpretacji i wyjaśniania w koncepcji „maksymalnej interpretacji”, a także próbę wyjaśnienia tendencji, która ją zrodziła i jej interpretacji w kategoriach teorii kulturowej Mary Douglas.
Pobrania
Bibliografia
Abbott Andrew (2001) Chaos of Disciplines. Chicago: University of Chicago Press.
Google Scholar
Alexander Jeffrey C. (1984) Three Models of Culture and Society Relations: Toward an Analysis of Watergate. „Sociological Theory”, vol. 2, s. 290–314.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2307/223351
Alexander Jeffrey C. (2010) Znaczenia społeczne. Studia z socjologii kulturowej. Przełożyli Stanisław Burdziej, Jacek Gądecki. Warszawa: Nomos.
Google Scholar
Alexander Jeffrey C., Smith Phillip (2003) The Strong Program in Cultural Sociology: Elements of a Structural Hermeneutics [w:] Jeffrey C. Alexander, ed., The Meanings of Social Life: A Cultural Sociology. Oxford: Oxford University Press, s. 11–26.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195160840.003.0011
Bailey Robert B. (1958) Sociology Faces Pessimism: A Study of European Sociological Thought Amidst a Fading Optimism. The Hague: Martinus Nijhoff.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/978-94-015-0859-9
Balas Nikola (2015) On Dualism and Monism in Anthropology: The Case of Clifford Geertz. „Journal of the Anthropological Society of Oxford”, vol. 7, s. 128–152.
Google Scholar
Barnard Allan (2000) History and Theory in Anthropology. Cambridge, New York: Cambridge University Press.
Google Scholar
Beck Ulrich (2002) Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności. Przełożył Stanisław Cieśla. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.
Google Scholar
Bloor David (1993) Wielościany i nieczyste zwierzęta z Księgi Kapłańskiej [w:] Barry Barnes, David Bloor, red., Mocny program socjologii wiedzy. Przełożył Ziemowit Jankiewicz. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, s. 275–319.
Google Scholar
Browne Craig (2013) Isaac Ariail Reed, Interpretation and Social Knowledge: On the Use of Theory in the Human Sciences. „International Sociology”, vol. 28, s. 230–233.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1177/0268580913477967b
Brozek Bartosz (b.d.) Filozofia interpretacji [dostęp 1 marca 2015 r.]. Dostępny w Internecie https://www.academia.edu/2382928/Filozofia_interpretacji_-_podsumowanie
Google Scholar
Collins Harry, Pinch Trevor (1993) The Golem: What Everyone Should Know about Science. Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar
Denzin Norman K., Lincoln Yvonna S. (2009) Wprowadzenie. Dziedzina i praktyka badań jakościowych [w:] Norman K . Denzin, Yvonna S. Lincoln, red., Metody badań jakościowych. Przełożył Krzysztof Podemski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 19–57.
Google Scholar
Derra Aleksandra (2007) Lebensform as a Wittgensteinian Way of Understanding Culture. Theoretical Perspectives for the (Intercultural) Dialogue [w:] Christian Kanzian, Edmund Runggaldier, eds., Cultures. Conflict-Analysis-Dialogue. Proceedings of the 29th International Ludwig Wittgenstein Symposium. Kirchberg. Frankfurt: Ontos Verlag, s. 33–43.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1515/9783110328936.33
Douglas Mary, ed. (1992) Essays in the Sociology of Perception. London: Routlege.
Google Scholar
Douglas Mary (2004) Symbole naturalne. Rozważania o kosmologii. Przełożyła Ewa Dżurak. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Douglas Mary, Wildavsky Aron (1982) Risk and Culture. An Essay on the Selection of Technical and Environmental Dangers. Berkeley: University of California Press.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520907393
Drozdowski Rafał, Szlendak Tomasz (2013) Socjologia wobec złożoności współczesnego świata. „Studia Socjologiczne”, t. 211, s. 7–18.
Google Scholar
Eller Jack D. (2009) Cultural Anthropology: Global Forces, Local Lives. New York, London: Routledge.
Google Scholar
Gadamer Hans-Georg (2007) Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej. Przełożył Bogdan Baran. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Garfinkel Harold (1984) Racjonalne cechy działalności naukowej i potocznej [w:] Edmund Mokrzycki, red., Kryzys i schizma. Przełożyła Dorota Lachowska. Warszawa: PIW, s. 193–220.
Google Scholar
Geertz Clifford (2005a) Interpretacja kultur. Wybrane eseje. Przełożyła Maria Piechaczek. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Geertz Clifford (2005b) Wiedza lokalna. Dalsze eseje z zakresu antropologii interpretatywnej. Przełożyła Dorota Wolska. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Hajer Maarten (1993) Discourse Coalitions and the Institutionalisation of Practice, The Case of Acid Rain in Britain [w:] Forester John, Fischer Frank, eds., The Argumentative Turn in Policy and Planning. Durham: Duke University Press, s. 43–76.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1215/9780822381815-003
Hedstroem Peter, Swedberg Richard (1998) Social Mechanisms: An Analytical Approach to Social Theory. New York: Cambridge University Press.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511663901
Heidegger Martin (1994) Bycie i czas. Przełożył Bogdan Baran. Warszawa: PWN.
Google Scholar
Heisenberg Werner (1987) Część i całość. Rozmowy o fizyce atomu. Przełożył Kazimierz Napiórkowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar
Hempel Carl G. (1968) Podstawy nauk przyrodniczych. Przełożyła Barbara Stanosz. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne.
Google Scholar
Hirschman Daniel, Reed Isaak A. (2014) Formation Stories and Causality in Sociology. „Sociological Theory”, vol. 32, s. 259–282.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1177/0735275114558632
Hoyningen-Huene Paul (1987) Context of Discovery and Context of Justification. „Studies in History and Philosophy of Science”, vol. 18, s. 501–515.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/0039-3681(87)90005-7
Jamison Andrew (2006) Social Movements and Science: Cultural Appropriations of Cognitive Praxis. „Science as Culture”, vol. 15, s. 45–59.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/09505430500529722
Jasanoff Sheila (2004) Ordering Knowledge, Ordering Society [w:] Jasanoff Sheila, ed., States of Knowledge: The Co-Production of Science and Social Order. London: Routledge, s. 13–45.
Google Scholar
Joas Hans (2009) Powstawanie wartości. Przełożył Michał Kaczmarczyk. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar
Knorr-Cetina Karin (1999) Epistemic Cultures: How the Sciences Make Knowledge. Cambridge: Harvard University Press.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4159/9780674039681
Kuhn Thomas (2001) Struktura rewolucji naukowych. Przełożyły Halina Ostromęcka, Justyna Nowotniak. Warszawa: Wydawnictwo Fundacji Aletheia.
Google Scholar
Laitin David (1988) Political Culture and Political Preferences. „The American Political Science Review”, vol. 82, s. 589–597.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2307/1957403
Lakatos Imre (1995) Pisma z filozofii nauk empirycznych. Przełożył Wojciech Sady. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Latour Bruno (1988) The Pasteurization of France. Cambridge: Harvard University Press.
Google Scholar
Limoges Camille (1993) Expert Knowledge and Decision-Making in Controversy Contexts. „Public Understanding of Science”, vol. 2, s. 417–426.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1088/0963-6625/2/4/009
Little Daniel (2008) What Is Hermeneutic Explanation? [dostęp 1 marca 2015 r.]. Dostępny w Internecie http://www-personal.umd.umich.edu/~delittle/Encyclopedia%20entries/hermeneutic%20explanation.htm
Google Scholar
Malinowski Bronisław (1980) Zwyczaj i zbrodnia w społeczności dzikich [w:] tenże, Dzieła, t. 2. Przełożył Józef Obrębski. Warszawa: PWN, s. 5–96.
Google Scholar
Mayring Philipp (2007) On Generalization in Qualitatively Oriented Research. „Forum Qualitative Sozialforschung / Forum: Qualitative Social Research”, vol. 8, art. 26 [dostęp 1 marca 2015 r.]. Dostępny w Internecie: http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:0114-fqs0703262
Google Scholar
Merton Robert (1982) Teoria socjologiczna i struktura społeczna. Przełożyli Ewa Morawska, Jerzy Wertenstein-Żuławski. Warszawa: PWN.
Google Scholar
Mink Louis (1987) Historical Understanding. New York: Cornell University Press.
Google Scholar
Nagel Thomas (1986) The View from Nowhere. New York: Oxford University Press.
Google Scholar
Ostrom Elinor (2009) A General Framework for Analyzing Sustainability of Social-Ecological Systems. „Science”, no. 325, s. 419–422.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1126/science.1172133
Pepper Stephen (1942) World Hypotheses. Berkeley: University of California Press.
Google Scholar
Rabinow Paul, Sullivan William M. (1979) Interpretive Social Science: A Reader. Berkeley, CA: University of California Press.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520340343
Reed Isaak (2011a) Interpretation and Social Knowledge. On the Use of Theory in the Human Sciences. Chicago: University of Chicago Press.
Google Scholar
Reed Isaak (2011b) Maximal Interpretation [w:] Jeffrey C. Alexander, Philip Smith, Matthew Norton, eds., Interpreting Clifford Geertz: Cultural Investigations in the Social Sciences. New York: Palgrave Macmillan, s. 65–77.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1057/9780230118980_7
Rex John (1998) Key Problems of Sociological Theory. London: Routledge.
Google Scholar
Reiss Julian (2007) Do We Need Mechanisms in the Social Sciences? „Philosophy of the Social Sciences”, vol. 37, s. 163–184.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1177/0048393107299686
Ricoeur Paul (1989) Język, tekst, interpretacja. Wybór pism. Przełożyli Piotr Graff, Katarzyna Rosner. Warszawa: PIW.
Google Scholar
Ringer Fritz (1998) Max Weber’s Methodology: The Unification of the Cultural and Social Sciences. Harvard: Harvard University Press.
Google Scholar
Sahlins Marshall (2007) Jak myślą „tubylcy”. O kapitanie Cooku, na przykład. Przełożył Wojciech Usakiewicz. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Sayer Andrew (2000) Realism and Social Science. London: Sage.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4135/9781446218730
Slingerland Edward (2008) What Science Offers the Humanities: Integrating Body and Culture. New York: Cambridge University Press.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511841163
Slingerland Edward (b.d.) Integrating Science and the Humanities: Toward a Second Wave [dostęp 10 kwietnia 2016 r.]. Dostępny w Internecie http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/summary-?doi=10.1.1.205.3000
Google Scholar
Slingerland Edward, Collard Mark (2012) Introduction. Creating Consilience: Toward a Second Wave [w:] Slingerland Edward, Collard Mark, eds., Creating Consilience. Oxford: Oxford University Press, s. 3–40.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199794393.003.0001
Smith Philip (2003) Narrating the Guillotine: Punishment Technology as Myth and Symbol. „Theory, Culture & Society”, vol. 20, s. 27–51.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1177/02632764030205002
Snow Charles P. (1999) Dwie kultury. Przełożył Tadeusz Baszniak. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Google Scholar
Somers Margaret (1994) The Narrative Constitution of Identity: A Relational and Network Approach. „Theory and Society”, vol. 23, s. 605–649.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/BF00992905
Spillman Lyn (2008) Thick Description in Causal Claims. „Culture”, vol. 22, s. 1–5.
Google Scholar
Star Susan L., Griesemer James R. (1989) Institutional Ecology, ‚Translations’ and Boundary Objects: Amateurs and Professionals in Berkeley’s Museum of Vertebrate Zoology, 1907-39. „Social Studies of Science”, vol. 19, s. 387–420.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1177/030631289019003001
Tarrow Sidney (2008) Polarization and Convergence in Academic Controversies. „Theory and Society”, vol. 37, s. 513–536.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1007/s11186-008-9065-1
Thompson Michael, Ellis Richard, Wildavsky Aaron (1990) Cultural Theory. Boulder: Westview Press.
Google Scholar
Turner Victor (2005) Gry społeczne, pola i metafory. Symboliczne działanie w społeczeństwie. Przełożył Wojciech Usakiewicz. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Verweij Marco i in. (2006) Clumsy Solutions for a Complex World: The Case of Climate Change. „Public Administration”, vol. 84, s. 817–841.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1111/j.1540-8159.2005.09566.x-i1
Walczak Bartłomiej (2013) Zwrot lingwistyczny a samorefleksyjność antropologii. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 9, nr 3, s. 110–122 [dostęp 1 marca 2015 r.]. Dostępny w Internecie http://www.qualitativesociologyreview.org/PL/volume23_pl.php
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.9.3.06
Walton Douglas N. (2008) Informal Logic: A Pragmatic Approach. Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar
Weber Max (1949) The Methodology of the Social Sciences. Przełożyli Edward A. Shills, Henry A. Finch. Glencoe, IL: The Free Press.
Google Scholar
Weber Max (1994) Etyka protestancka i duch kapitalizmu. Przełożył Jan Miziński. Lublin: Wydawnictwo Test.
Google Scholar
Wilson Edward O. (2012) Konsiliencja. Jedność wiedzy. Przełożył Jarosław Mikos. Warszawa: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Google Scholar
Wittgenstein Ludwig (2000) Dociekania filozoficzne. Przełożył Bogusław Wolniewicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
