Dla kogo Thermomix, a dla kogo Bentley? Symboliczne i „obiektywne” dystanse klasowe w Polsce

Henryk Domański; Katarzyna M. Wyrzykowska

doi:10.18778/1733-8069.21.1.02

Autor

Henryk Domański Instytut Filozofii i Socjologii PAN https://orcid.org/0000-0001-5078-5027
Katarzyna M. Wyrzykowska Instytut Filozofii i Socjologii PAN https://orcid.org/0000-0002-1889-9865

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.21.1.02

Słowa kluczowe:

dystanse klasowe, uczestnictwo w kulturze, konsumpcja, stratyfikacja kultury

Abstrakt

Głównym celem artykułu jest zbadanie symbolicznych dystansów klasowych i sposobów manifestowania ich w życiu codziennym. Opierając się na danych empirycznych zebranych w 2021 roku w ramach zogniskowanych wywiadów grupowych, autorzy próbują ustalić, w jakim stopniu zjawisko to występuje w społeczeństwie polskim i jakich obszarów kultury dotyczy najbardziej. Opinie respondentów związane były z praktykami konsumpcyjnymi i spędzaniem czasu wolnego. Wynika z nich, że ludzie dostrzegają oznaki symbolicznych dystansów klasowych. Badane osoby wskazywały na przykład na związek między zajmowaniem określonej pozycji klasowej a marką samochodu, preferencjami muzycznymi i rodzajem odzieży; dokonywali również ich podziału na „lepsze” i „gorsze”. W innych dziedzinach kultury zjawisko to nie występuje lub jest słabo zaznaczone, co potwierdzałoby hipotezę o „częściowej” homologii stratyfikacji klasowej i uczestniczenia w kulturze.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogramy autorów

Henryk Domański - Instytut Filozofii i Socjologii PAN

Profesor doktor habilitowany. Kierownik Zakładu Badań Struktury Społecznej w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN. Prowadzi badania uwarstwienia społecznego, ruchliwości międzypokoleniowej, dystansów klasowych, zajmuje się metodologią badań społecznych i międzynarodowymi badaniami porównawczymi.

Katarzyna M. Wyrzykowska - Instytut Filozofii i Socjologii PAN

Socjolożka, doktorka nauk społecznych, adiunktka w Instytut Filozofii i Socjologii PAN. Jej zainteresowania badawcze skupiają się wokół socjologii muzyki, stratyfikacji kultury i badań nad hierarchiami kulturowymi.

Bibliografia

Baltzell Digby E. (1979), Philadelphia Gentleman. The Making of a National Upper Class, Philadelphia: Pennsylvania University Press.
Google Scholar

Bennett Tony, Savage Mike, Bortolaia Silva Elizabeth, Warde Alan, Gayo-Cal Modesto, Wright David (2009), Culture, Class, Distinction, London–New York: Routledge, https://doi.org/10.4324/9780203930571
Google Scholar

Bourdieu Pierre (1984), Distinction. A Social Critique of the Judgement of Taste, Cambridge: Harvard University Press.
Google Scholar

Bourdieu Pierre (1985), The social space and the genesis of groups, „Theory and Society”, vol. 14, s. 723–744, https://doi.org/10.1007/BF00174048
Google Scholar

Bourdieu Pierre, Passeron Jean-Claude (1979), The Inheritors: French Students and Their Relation to Culture, Chicago: The University of Chicago Press.
Google Scholar

Cebula Michał, Pilch Szymon (2020), Społeczne zróżnicowanie gustu muzycznego, „Studia Socjologiczne”, t. 236, nr 1, s. 73–104, https://doi.org/10.24425/sts.2020.132451
Google Scholar

Domański Henryk, Przybysz Dariusz (2007), Homogamia małżeńska a hierarchie społeczne, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Google Scholar

Domański Henryk, Sawiński Zbigniew (1995), Narzędzia międzykrajowych analiz porównawczych: klasyfikacja zawodów Erikson – Goldthorpe – Portocarero (EGP), „Studia Socjologiczne”, nr 3–4, s. 41–68.
Google Scholar

Domański Henryk, Karpiński Zbigniew, Przybysz Dariusz, Straczuk Justyna (2015), Wzory jedzenia a struktura społeczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Domański Henryk, Przybysz Dariusz, Wyrzykowska Katarzyna M., Zawadzka Kinga (2021), Dystynkcje muzyczne. Stratyfikacja społeczna i gusty muzyczne Polaków, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Domański Henryk, Przybysz Dariusz, Wyrzykowska Katarzyna M., Zawadzka Kinga (2023), Seriale telewizyjne a dystanse klasowe w Polsce, „Studia Socjologiczne”, t. 248, nr 1, s. 115–143, https://doi.org/10.24425/sts.2023.144836
Google Scholar

Domański Henryk, Przybysz Dariusz, Wyrzykowska Katarzyna M., Zawadzka Kinga (2024), Oglądanie filmów z perspektywy podziałów klasowych, „Przegląd Socjologiczny”, t. 73, nr 1, s. 75–100, https://doi.org/10.26485/PS/2024/73.1/4
Google Scholar

Dowgiałło Bogna (2015), Ubieranie się jako forma uspołecznienia: o aktualności koncepcji mody Georga Simmla, Gdańsk–Sopot: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Google Scholar

Flemmen Magne Paalgard, Jarness Vegard, Rosenlund Lennart (2018), Class and status: on the misconstrual of the conceptual distinction and a neo-Bourdieusian alternative, „British Journal of Sociology”, vol. 70(3), s. 816–866, https://doi.org/10.1111/1468-4446.12508
Google Scholar

Friedman Sam (2014), Comedy and Distinction. The Cultural Currency of a ‘Good’ Sense of Humour, London: Routledge, https://doi.org/10.4324/9780203740279
Google Scholar

Friedman Sam, Laurisson Daniel (2019), The Class Ceiling. Why it Pays to be Privileged, Bristol: Policy Press, https://doi.org/10.46692/9781447336075
Google Scholar

Gdula Maciej, Sadura Przemysław (2011), Style życia i porządek klasowy w Polsce, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Goldthorpe John H., Lockwood David, Bechhofer Frank, Platt Jennifer (1967), The Affluent Worker and the Thesis of Embourgeoisement: Some Preliminary Research Findings, „Sociology”, vol. 1(1), s. 11–31, https://doi.org/10.1177/003803856700100102
Google Scholar

Haak Marcel van den (2018), High culture unravelled: A historical and empirical analysis of contrasting logics of cultural hierarchy, „Human Figurations: Long-term Perspectives on the Human Condition”, vol. 7(1), https://quod.lib.umich.edu/h/humfig/11217607.0007.108/--high-culture-unravelled-a-historical-and-empirical-analysis?rgn=main;view=fulltext [dostęp: 15.12.2024].
Google Scholar

Hoggart Richard (1976), Spojrzenie na kulturę robotniczą w Anglii, Warszawa: PIW.
Google Scholar

Jakobsson Peter, Stiernstedt Frederik (2018), Naturalizing Social Class as a Moral Category on Swedish Mainstream Television, „Nordicom Review”, vol. 39(1), s. 81–94, https://doi.org/10.2478/nor-2018-0003
Google Scholar

Jarness Vegard (2013), Class, Status, Closure: The Petropolis and Cultural Life, Bergen: University of Bergen.
Google Scholar

Jarness Vegard, Friedman Sam (2016), ‘I’m not a snob, but...’: Class boundaries and the downplaying of difference, „Poetics”, vol. 61, s. 14–25, https://doi.org/10.1016/j.poetic.2016.11.001
Google Scholar

Lamont Michèle (1992), Money, Morals and Manners. The Culture of the French and American Upper-Middle Class, Chicago– London: University of Chicago Press, https://doi.org/10.7208/chicago/9780226922591.001.0001
Google Scholar

Lenartowicz Michał (2012), Klasowe uwarunkowania sportu i rekreacji ruchowej z perspektywy teorii Pierre’a Bourdieu, Warszawa: Wydawnictwo AWF J. Piłsudskiego w Warszawie.
Google Scholar

Lenartowicz Michał (2023), Sport nasz powszedni. Praktyki konsumpcji sportowej Polaków, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Lindblom Taru (2022), Growing openness or creeping intolerance? Cultural taste orientations and tolerant social attitudes in Finland, 2007–2018, „Poetics”, vol. 93, s. 1–14, https://doi.org/10.1016/j.poetic.2022.101663
Google Scholar

Niesporek Andrzej, Trembaczowski Łukasz, Warczok Tomasz (2013), Granice symboliczne. Studium praktyk kulturowych na przykładzie działań zawodowych pracowników socjalnych, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Google Scholar

Prieur Annick, Savage Mike (2013), Emerging Forms of Cultural Capital, „European Societies”, vol. 15(2), s. 246–267, https://doi.org/10.1080/14616696.2012.748930
Google Scholar

Purhonen Semi, Verboord Marc, Sirkka Ossi, Nørgaard Kristensen Nete, Janssen Susanne (2023), Definitely (not) belonging to culture: Europeans’ evaluations of the contents and limits of culture, „Poetics”, vol. 101, 101840, https://doi.org/10.1016/j.poetic.2023.101840
Google Scholar

Raisborough Jayne, Adams Matt (2008), Mockery and Morality in Popular Cultural Representations of the White, Working Class University of Brighton, „Sociological Research Online”, vol. 13(6), s. 1–13, https://doi.org/10.5153/sro.1814
Google Scholar

Skeggs Beverley (2015), Introduction: Stratification or Exploitation, Domination, Dispossession and Devaluation?, „The Sociological Review”, vol. 63(2), s. 205–222, https://doi.org/10.1111/1467-954x.12297
Google Scholar

Szarejko Marta (2015), Zaduch. Reportaże o obcości, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Treiman Donald J. (1977), Occupational prestige in comparative perspective, New York: Academic Press.
Google Scholar

Veblen Thorstein (1971), Teoria klasy próżniaczej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Warde Alan, Wright David, Gayo-Cal Modesto (2008), The omnivorous orientation in the UK, „Poetics”, vol. 36(2–3), s. 148–165, https://doi.org/10.1016/j.poetic.2008.02.004
Google Scholar

Warner W. Lloyd, Lunt Paul S. (1941), The social life of a modern community, New Heaven: Yale University Press.
Google Scholar

Weber Max (2002), Gospodarka i społeczeństwo, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Weingartner Sebastian, Rössel Jörg (2019), Changing dimensions of cultural consumption? The space of lifestyles in Switzerland from 1976 to 2013, „Poetics”, vol. 74, 101345, https://doi.org/10.1016/j.poetic.2019.01.001
Google Scholar

Williams Raymond (1981), Culture, London: Fontana.
Google Scholar

Wyrzykowska Katarzyna M. (2025), „Wszyscy ludzie są równi, a ja nie jestem snobem…”. O strategiach różnicowania i oceny w obszarze muzyki, „Kultura i Społeczeństwo” (w druku).
Google Scholar

Zawadzka Kinga (2023), Roczniki siedemdziesiąte. Styl życia i wartości inteligencji średniego pokolenia, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar