Torty z piasku, parafinowe kremy i owoce z plastiku – czyli futuryzm w dyskursie polskiej prasy kobiecej z lat 1970–1979
DOI:
https://doi.org/10.18778/1733-8069.20.1.08Słowa kluczowe:
futuryzm, wysoki modernizm, dyskurs, porada żywieniowaAbstrakt
Celem artykułu jest zaprezentowanie futuryzmu jako ideologii kryjącej się w dyskursie porad żywieniowych publikowanych na łamach polskiej prasy kobiecej w latach siedemdziesiątych dwudziestego wieku. Futuryzm jest jedną z cech ideologii tzw. wysokiego modernizmu, a jego najbardziej charakterystyczne przejawy to: umiłowanie przyszłości wraz ze snuciem utopijnych wizji o jej kształcie, chęć podboju technologicznego świata natury, a także historycyzm – wiara w liniowy rozwój ludzkości, który zmierza do „nowoczesności”. Badanie empiryczne polegało na odnalezieniu cech futuryzmu w tekstach porad żywieniowych z dwóch najpopularniejszych polskich czasopism lat siedemdziesiątych: „Przyjaciółki” oraz „Kobiety i Życia”. Wybraną metodą była zorientowana socjologicznie analiza dyskursu. Analiza zgromadzonego materiału pozwala twierdzić, że futuryzm był istotnym czynnikiem ideologicznym kształtującym porady żywieniowe publikowane na łamach prasy w PRL w tym okresie. Obserwacja ta rzuca nowe światło na kulturę kulinarną PRL i otwiera nowe możliwości interpretacyjne.
Pobrania
Bibliografia
Berger Stanisław (1977), Kuchnia Polska, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne.
Google Scholar
Błyskawiczne zupy, „Przyjaciółka”, nr 2(1347), 13.01.1974.
Google Scholar
BoBo-Vita potaniały, „Przyjaciółka”, nr 48(1236), 28.11.1971.
Google Scholar
Czosnek bez zapachu, „Przyjaciółka”, nr 15(1255), 9.04.1972.
Google Scholar
DDT na nowo, „Przyjaciółka”, nr 28(1216), 11.07.1971.
Google Scholar
Dlaczego nie pijemy soków?, „Kobieta i Życie”, nr 7(1045), 14.02.1971.
Google Scholar
Gospodarować łatwiej, lepiej, nowocześniej, „Kobieta i Życie”, nr 30(1173), 29.07.1973.
Google Scholar
Gumowska Irena, Dla każdego coś dobrego, „Przyjaciółka”, nr 12(1305), 25.03.1973.
Google Scholar
Gumowska Irena, Odżywianie dla zdrowia, „Przyjaciółka”, nr 27(1476), 4.07.1976.
Google Scholar
Gumowska Irena, Pić pić!, „Przyjaciółka”, nr 24(1264), 11.06.1972.
Google Scholar
Gumowska Irena, Przepisy: Zielono mi…, „Przyjaciółka”, nr 20(1313), 20.05.1973.
Google Scholar
Jak schudnąć na słodko?, „Kobieta i Życie”, nr 29(1119), 16.07.1972.
Google Scholar
Jaworski Wacław, Szynka... z nafty, „Przyjaciółka”, nr 15(1360), 14.04.1974.
Google Scholar
Jędrych Elżbieta, Wczoraj na targach – jutro na półkach, „Przyjaciółka”, nr 45(1338), 11.11.1973.
Google Scholar
Kariera kurczaka, „Przyjaciółka”, nr 35(1328), 2.09.1973.
Google Scholar
Kłossowska Jadwiga, Łyżka dziennie, „Kobieta i Życie”, nr 8(1203), 24.02.1974.
Google Scholar
Kłossowska Jadwiga, Mankiewicz Maria, Coś szybkiego dla małego, „Kobieta i Życie”, nr 36(1179), 9.09.1973.
Google Scholar
Korsak Andrzej, Dlaczego należy myć owoce?, „Przyjaciółka”, nr 31(1167), 2.08.1970.
Google Scholar
Mankiewicz Maria, Chleba nam nie brak, „Kobieta i Życie”, nr 26(1273), 29.06.1975.
Google Scholar
Mankiewicz Maria, Wielkie żarcie, „Kobieta i Życie”, nr 15(1210), 14.04.1974.
Google Scholar
Mini książka kucharska RYBY: „Błyskawiczne” makrele, „Przyjaciółka”, nr 16(1256), 16.04.1972.
Google Scholar
Mrożone witaminy, „Kobieta i Życie”, nr 7(1097), 13.02.1972.
Google Scholar
Nasza codzienność w 2000 roku, „Przyjaciółka”, nr 29(1426), 20.07.1975.
Google Scholar
Nietucząca nowość, „Przyjaciółka”, nr 25(1422), 22.06.1975.
Google Scholar
Nowinki, „Przyjaciółka”, nr 34(1170), 23.08.1970.
Google Scholar
Nowinki, „Przyjaciółka”, nr 28(1268), 9.07.1972.
Google Scholar
Nowinki: sztuczne jajka, „Przyjaciółka”, nr 28(1321), 15.07.1973.
Google Scholar
Nowoczesne zupy, „Przyjaciółka”, nr 13(1253), 26.03.1972.
Google Scholar
Nowy produkt, „Przyjaciółka”, nr 41(1281), 8.10.1972.
Google Scholar
Pietroń Janina, Jabłka jak chleb, „Przyjaciółka”, nr 46(1391), 17.11.1974.
Google Scholar
Pijmy soki, „Przyjaciółka”, nr 21(1157), 24.05.1970.
Google Scholar
Przepisy: smakołyki z papryki, „Przyjaciółka”, nr 36(1276), 3.09.1972.
Google Scholar
Rady i porady, „Kobieta i Życie”, nr 4(1147), 28.01.1973.
Google Scholar
Rady i porady: Dietetyka, „Kobieta i Życie”, nr 34(1124), 20.08.1972.
Google Scholar
Rady i porady: Dietetyk, „Kobieta i Życie”, nr 25(1220), 23.06.1974.
Google Scholar
Rady i porady: Dietetyk, „Kobieta i Życie”, nr 15(1314), 11.04.1976.
Google Scholar
Rady i porady: lekarz, „Kobieta i Życie”, nr 29(1276), 22.07.1975.
Google Scholar
Smaczne jaja, „Przyjaciółka”, nr 44(1232), 31.10.1971.
Google Scholar
Szotowa Wanda, Zdaniem lekarza: Karmić piersią, „Przyjaciółka”, nr 26(1319), 1.07.1973.
Google Scholar
Tak jak świeże, „Kobieta i Życie”, nr 4(1147), 28.01.1973.
Google Scholar
Vita – to długie życie, „Przyjaciółka”, nr 34(1379), 25.08.1974.
Google Scholar
Wierzbicka Elżbieta, Nowości z przemysłowej kuchni, „Kobieta i Życie”, nr 31(1174), 5.08.1973.
Google Scholar
Wróblewska Agnieszka, Do sklepu naszych marzeń, „Kobieta i Życie”, nr 47(1294), 23.11.1975.
Google Scholar
Wróblewska Agnieszka, Gdyby nam się chciało chcieć, „Kobieta i Życie”, nr 43(1342), 24.10.1976.
Google Scholar
Wróblewska Agnieszka, Mleko bez kożuszka, „Kobieta i Życie”, nr 21(1320), 23.05.1976.
Google Scholar
Wróblewska Agnieszka, Popiół i chleb, „Kobieta i Życie”, nr 12(1415), 19.03.1978.
Google Scholar
Wróblewska Agnieszka, Tam gdzie pieprz pachnie, „Kobieta i Życie”, nr 37(1232), 15.09.1974.
Google Scholar
Wygoda Henryka, Świat walczy o żywność, „Przyjaciółka”, nr 19(1468), 9.05.1976.
Google Scholar
Zalewska Felicja, Koncentraty w lecie, „Przyjaciółka”, nr 27(1424), 6.07.1975.
Google Scholar
Ziemniaki uszlachetnione, „Kobieta i Życie”, nr 14(1261), 6.04.1975.
Google Scholar
Bauman Zygmunt (1991), Living Without an Alternative, „The Political Quarterly”, vol. 62(1), s. 35–44, https://doi.org/10.1111/j.1467-923X.1991.tb00842.x
Google Scholar
Belasco Warren (2010), Future notes: The meal-in-a-pill, „Food and Foodways: Explorations in the History and Culture of Human Nourishment”, vol. 8(4), s. 253–271, https://doi.org/10.1080/07409710.2000.9962093
Google Scholar
Brzostek Błażej (2010), PRL na widelcu, Warszawa: Baobab.
Google Scholar
Cesaretti Enrico (2009), Recipes for the Future: Traces of Past Utopias in the Futurist Cookbook, „The European Legacy”, vol. 14(7), s. 841–856.
Google Scholar
Cubash Alwin (2019), Space Food: Food in Mobile Technological Environments of Late High-Modernity, [w:] Jean‐Pierre Williot,
Google Scholar
Isabelle Bianquis (red.), Nomadic Food – Anthropological and Historical Studies around the World, Lanham: Rowman & Littlefield, s. 77–92.
Google Scholar
Czekalski Tadeusz (2011), Przedsiębiorstwa żywienia zbiorowego w realiach PRL: model żywienia zbiorowego w warunkach przyspieszonej modernizacji i jego realizacja, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Politologica”, vol. 5, s. 78–90.
Google Scholar
Dijk Teun A. van (1997), Discourse as Structure and Process, vol. 1: Discourse Studies: A Multidisciplinary Introduction, London–Thousand Oaks–New Delhi: Sage.
Google Scholar
Dijk Teun A. van (2000), Ideology: A multidisciplinary approach, London–Thousand Oaks–New Delhi: Sage.
Google Scholar
Geist Edward (2012), Cooking Bolshevik: Anastas Mikoian and the Making of the “Book about Delicious and Healthy Food”, „The Russian Review”, vol. 71(2), s. 295–313, https://doi.org/10.1111/j.1467-9434.2012.00654.x
Google Scholar
Giddens Anthony (2008), The Consequences of Modernity, Cambridge: Polity Press.
Google Scholar
Herbert Ulrich (2007), Europe in High Modernity. Reflections on a Theory of the 20th Century, „Journal of Modern European History”, vol. 5(1), s. 5–21, https://doi.org/10.17104/1611-8944_2007_1_5
Google Scholar
Horolets Anna (red.) (2008), Analiza dyskursu w socjologii i dla socjologii, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar
Kochanowski Jerzy (2010), Tylnymi drzwiami. Czarny rynek w Polsce 1944–1989, Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
Google Scholar
Kot Wiesław (2000), Polskie dekady: lata 70. Od propagandy sukcesu do narodzin „Solidarności”, Poznań: Podsiedlik-Raniowski i Spółka.
Google Scholar
Kurczewski Jacek (red.) (2004), Umowa o kartki, Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Google Scholar
Marcuse Herbert (2007), One-Dimensional Man: Studies in the Ideology of Advanced Industrial Society, London: Routledge.
Google Scholar
Mazurek Małgorzata (2010), Społeczeństwo kolejki: o doświadczeniach niedoboru 1945–1989, Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Google Scholar
Milewska Monika (2021), Ślepa kuchnia. Jedzenie i ideologia w PRL, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar
Sasińska-Klas Teresa (2014), Analiza dyskursywna i jej zastosowanie w naukach społecznych, [w:] Piotr Borowiec, Robert Kłosowicz, Paweł Ścigaj (red.), Odmiany współczesnej nauki o polityce, t. 1, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 423–435.
Google Scholar
Scott James C. (1998), Seeing Like a State: How Certain Schemes to Improve the Human Condition Have Failed, New Haven–London: Yale University Press.
Google Scholar
Shkodrova Albena (2018), From duty to pleasure in the cookbooks of communist Bulgaria: attitudes to food in the culinary literature for domestic cooking released by the state-run publishers between 1949 and 1989, „Food, Culture & Society” vol. 21(4), s. 468–487, https://doi.org/10.1080/15528014.2018.1480647
Google Scholar
Sokół Zofia 1998, Prasa kobieca w Polsce w latach 1945–1995, Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Google Scholar
Stańczak-Wiślicz Katarzyna (2020), Eating healthy, eating modern. The “urbanization” of food tastes in communist Poland (1945–1989), „Ethnologia Polona”, vol. 41, s, 141–162, https://doi.org/10.23858/ethp.2020.41.2303
Google Scholar
Zawistowski Andrzej (2017), Bilety do sklepu: handel reglamentowany w PRL, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Zysiak Agata (2017), Socjalizm jako modernizacja – powojenna historia Polski w perspektywie rewizjonistycznej, „Przegląd Humanistyczny”, nr 2, s. 135–145.
Google Scholar
Opublikowane
Wersje
- 2024-03-14 - (2)
- 2024-02-28 - (1)
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.