Metafory w praktyce dydaktycznej (i badawczej). Jak obrazowo uczyć badań jakościowych?

Łukasz Marciniak

doi:10.18778/1733-8069.18.4.07

Autor

Łukasz Marciniak Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0002-4897-6868

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.18.4.07

Słowa kluczowe:

metafora, badania jakościowe, modelowanie symboliczne, nauczanie metod jakościowych

Abstrakt

Celem artykułu jest przedstawienie potencjału metafor i możliwości ich stosowania w nauczaniu metodologii badań jakościowych. Rozpoczynając od przeglądu najważniejszych dokonań w zakresie wykorzystywania metafor jako przedmiotu poznania i narzędzia poznawczego, autor przechodzi do opisania genezy zainteresowania się metaforami w dydaktyce. Przedstawia proces eksperymentowania ze stosowaniem metafor podczas zajęć metodologicznych oraz wypracowane rezultaty, tak na poziomie treściowym – odkrywania metafor dla badania jakościowego, jak i na poziomie proceduralnym – rekonstruowania sposobów pracy z metaforą na zajęciach, a pośrednio także podczas badań. Jednocześnie w artykule dokonuje definicyjnego wyodrębnienia dwóch generalnych typów badań jakościowych wyłonionych podczas pracy z metaforami.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Łukasz Marciniak - Uniwersytet Łódzki

Dr socjologii, wykładowca na Uniwersytecie Łódzkim w Katedrze Socjologii Organizacji i Zarządzania. Były przewodniczący oraz wiceprzewodniczący Sieci Badawczej Metod Jakościowych w ramach Europejskiego Stowarzyszenia Socjologicznego (ESA). Redaktor i recenzent podręczników metodologii SAGE Handbook of Grounded Theory i Handbook of the Qualitative Research. Jego obecne zainteresowania naukowe obejmują jakościowe badania nad odmiennymi stanami świadomości, transformacje tożsamości i zastosowanie metafor w praktyce badawczej.

Bibliografia

Antonovsky Aaron (1979) Health, Stress, and Coping. San Francisco, CA: Jossey-Bass Inc.
Google Scholar

Books of the XX Century (1998) https://www.isa-sociology.org/en/about-isa/history-of-isa/books-of-the-xx-century [dostęp: 1.08.2022].
Google Scholar

Brown Richard (1976) Social theory as metaphor: On the logic of discovery for the sciences of conduct. „Theory and Society”, vol. 3(2), s. 169–187.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/BF00161676

Brown Richard (1977) Metaphor [w:] Richard Brown, A poetic for sociology. Cambridge: Cambridge University Press, s. 77–171.
Google Scholar

Bryant Antony (2017) Grounded theory and grounded theorizing: Pragmatism in research practice. New York, NY: Oxford University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199922604.001.0001

Burzyński Robert (2013) Metafory jako narzędzie poznania polityki i oddziaływania politycznego. Nieopublikowana rozprawa doktorska, Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Croft William, Cruse Alan (2004) Cognitive Linguistics. Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511803864

Denzin Norman (1976) The Significant Others of a College Population [w:] Jerome G. Manis, Bernard N. Meltzer, red., Symbolic Interaction a Reader in Social Psychology. Boston, MA: Allyn & Bacon, s. 298–310.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1533-8525.1966.tb01695.x

Dryll Ewa (2014) Rozumienie metafor charakteryzujących ludzi – perspektywa rozwojowa. Nieopublikowana rozprawa doktorska, Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Fatyga Barbara, Zieliński Przemysław (2006) Tempus fugit. Analiza metafor czasu – propozycja metodologiczna. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. II, nr 1, s. 4–30.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.2.1.02

Garfinkel Harold (2007) Studia z etnometodologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Gibbs Raymond (2017) Metaphor Wars: Conceptual Metaphors in Human Life. Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/9781107762350

Glaser Barney (1965) The Constant Comparative Method of Qualitative Analysis. „Social Problems”, no. 12, s. 436–445.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1525/sp.1965.12.4.03a00070

Glaser Barney (1978) Theoretical sensitivity: advances in the methodology of grounded theory. Mill Valley, CA: Sociology Press.
Google Scholar

Glaser Barney (1992) Basics of grounded theory: emergence vs. forcing. Mill Valley, CA: Sociology Press.
Google Scholar

Glaser Barney (2003) The grounded theory perspective II: Description’s remodeling of grounded theory methodology. Mill Valley, CA: Sociology Press.
Google Scholar

Glaser Barney, Strauss Anselm (2009) Odkrywanie teorii ugruntowanej. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Google Scholar

Goffman Erving (1981) Człowiek w teatrze życia codziennego. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Gorzko Marek (2008) Procedury i emergencja: o metodologii klasycznych odmian teorii ugruntowanej. Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar

Grove David, Panzer Basil (1989) Resolving Traumatic Memories: Metaphors and Symbols in Psychotherapy. New York, NY: Irvington.
Google Scholar

Haack Susan (2019) The Art of Scientific Metaphors. „Revista Portuguesa de Filosofia”, vol. 75(4), s. 2049–2066.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.17990/RPF/2019_75_4_2049

Hadley Gregory (2017) Grounded Theory in Applied Linguistics Research a Practical Guide. London, New York, NY: Routledge.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9781315758671

Hałas Elżbieta (1987) Społeczny kontekst znaczeń w teorii symbolicznego interakcjonizmu. Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Google Scholar

Janesick Valerie (2015) Contemplative Qualitative Inquiry: Practicing the Zen of Research. Walnut Creek, CA: Left Coast Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9781315431697

Kacperczyk Anna (2014) Autoetnografia – technika, metoda, nowy paradygmat? O metodologicznym statusie autoetnografii. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. X, nr 3, s. 32–75.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.10.3.03

Kaźmierska Kaja (2013) Badania biograficzne w naukach społecznych. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. IX, nr 3, s. 6–10.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.9.4.01

Kaźmierska Kaja, Schütze Fritz (2013) Wykorzystanie autobiograficznego wywiadu narracyjnego w badaniach nad konstruowaniem obrazu przeszłości w biografii. Na przykładzie socjologicznego porównania narracji na temat życia w PRL-u i NRD. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. IX, nr 4, s. 122–139.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.9.4.08

Konecki Krzysztof (2000) Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Konecki Krzysztof (2007) Nowi pracownicy a kultura organizacyjna przedsiębiorstwa. Studium folkloru fabrycznego, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. III, nr 1, s. 3–126.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.3.1.02

Konecki Krzysztof (2018) Advances in Contemplative Social Research. Łódź, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Konecki Krzysztof (2021) Przekraczanie granic, zamykanie granic. Perspektywa pierwszoosobowa w badaniach socjologicznych. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk.
Google Scholar

Konecki Krzysztof (2022) The Meaning of Contemplation for Social Qualitative Research: Applications and Examples. New York, NY: Routledge.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9781003179689

Koźmiński Andrzej, Latusek-Jurczak Dorota (2011) Rozwój teorii organizacji. Warszawa: Wydawnictwo Wolters Kluwer.
Google Scholar

Krzemiński Ireneusz (1986) Symboliczny interakcjonizm i socjologia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Kvale Steinar (2007) Doing Interviews. London: Sage.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4135/9781849208963

Kvale Steinar, Brinkmann Svend (2009) Inter Views: Learning the Craft of Qualitative Research Interviewing. Los Angeles, CA: Sage.
Google Scholar

Lakoff George (1996) Moral politics: What Conservatives Know that Liberals Don’t. Chicago, IL: University of Chicago Press.
Google Scholar

Lakoff George, Johnson Mark (1999) Philosophy in the flesh: the embodied mind and its challenge to Western thought. New York, NY: Basic Books.
Google Scholar

Lakoff George, Johnson Mark (2020) Metafory w naszym życiu. Warszawa: Aletheia.
Google Scholar

Lawley John, Tompkins Peter (2000) Metaphors in Mind: Transformation Through Symbolic Modelling. London: Developing Company Press.
Google Scholar

Levinson Stephen (2010) Pragmatyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Low Jacqueline (2008) Researchers sensitivity [w:] The SAGE Encyclopedia of Qualitative Research Methods. London: Sage, s. 779–780.
Google Scholar

Manis Bernard, Meltzer Jerome (red.) (1978) Symbolic Interaction. A Reader in Social Psychology, Boston, MA: Allyn & Bacon.
Google Scholar

Marciniak Łukasz (2008) Stawanie się nauczycielem akademickim. Analiza symboliczno-interakcjonistyczna. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. IV, nr 2, s. 1–131.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.4.2.02

Marciniak Łukasz (2012a) Deskryptywna teoria ugruntowana [w:] Krzysztof T. Konecki, Piotr Chomczyński, red., Słownik socjologii jakościowej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 53–56.
Google Scholar

Marciniak Łukasz (2012b) Klasyczna teoria ugruntowana [w:] Krzysztof T. Konecki, Piotr Chomczyński, red., Słownik socjologii jakościowej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 127–131.
Google Scholar

Marciniak Łukasz (2015) Teorie pracujące. Pragmatyzm w ujęciu badaczy z grupy Chicago School Irregulars. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. XI, nr 1, s. 40‒53.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.11.1.03

Miller Steven, Fredericks Marcel (1988) Uses of metaphor: a qualitative case study. „International Journal of Qualitative Studies in Education”, vol. I(3), s. 263–272.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/0951839900030104c

Morgan Gareth (1997) Obrazy organizacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Muszyński Zbysław (2000) Granice metafory. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Sectio I Philosophia – Sociologia”, vol. 25, s. 303–310.
Google Scholar

Niedbalski Jakub (2019) Dom pomocy społecznej jako miejsce pracy. Analiza procesu stawania się opiekunem osób niepełnosprawnych intelektualnie. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. XV, nr 3, s. 162–177.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.15.3.09

Nisbet Robert (1969) Social Change and History: Aspects of the Western Theory of Development. New York, NY: Oxford University Press.
Google Scholar

Nisbet Robert (1970) Genealogy, growth and other metaphors. „New Literary History”, vol. 1(3), s. 351–363.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/468261

Rancew-Sikora Dorota (2007) Analiza konwersacyjna jako metoda badania rozmów codziennych. Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Google Scholar

Ricoeur Paul (1989) Język, tekst, interpretacja. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Robinson Peter (2008) Handbook of Cognitive Linguistics and Second Language Acquisition. New York, NY, London: Routledge.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203938560

Rorty Richard (2009) Przygodność, ironia i solidarność. Warszawa: Wydawnictwo WAB.
Google Scholar

Schegloff Emanuel (2007) Sequence organization in interaction: a primer in conversation analysis. Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511791208

Schütz Alfred (2008) O wielości światów. Szkice z socjologii fenomenologicznej. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Google Scholar

Schütze Fritz (2012) Analiza biograficzna ugruntowana empirycznie w autobiograficznym wywiadzie narracyjnym. Jak analizować autobiograficzne wywiady narracyjne [w:] Kaja Kaźmierska, red., Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos, s. 141–278.
Google Scholar

Soskice Janet (1985) Metaphor and Religious Language. Oxford: Clarendon Press.
Google Scholar

Stake Robert (1997) Studium przypadku [w:] Leszek Korporowicz, red., Ewaluacja w edukacji. Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 120–147.
Google Scholar

Stein Maurice (1963) The poetic metaphors of sociology [w:] Maurice Steen, Arthur Vidich, red., Sociology on trial. Englewood: Prentice-Hall, s. 173–181.
Google Scholar

Sułek Antoni (2002) Ogród metodologii socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Swedberg Richard (2020) Using Metaphors in Sociology: Pitfalls and Potentials. „The American Sociologist”, no. 51, s. 240–257.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s12108-020-09443-3

Szenajch Piotr (2015) Trudne umieranie. Narracyjne przedstawienia choroby i śmierci a doświadczenie osób terminalnie chorych. Warszawa: Instytut Slawistyki PAN.
Google Scholar

Szymańska Marta (2012) Metafory w wypowiedziach pisemnych uczniów. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.
Google Scholar

Ślęzak Izabela (2009) Stawanie się poetą. Analiza interakcjonistyczno-symboliczna. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. V, nr 1, s. 1–175.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.5.1.02

Wicenty Daniel (2013) Wokół projektu biografii Adama Podgóreckiego: wyzwania koncepcyjne, metodologiczne i społeczne. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. IX, nr 4, s. 82–102.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.9.4.06

Woźny Jacek (2021) Archeology as a Metaphor in Contemporary Culture. „Qualitative Sociology Review”, vol. 17(1), s. 28–38.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8077.17.1.3

Zahavi David (2012) Fenomenologia Husserla. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Google Scholar