Czy polszczyzna odziedziczona jest językiem zagrożonym?

Ewa Lipińska

doi:10.18778/0860-6587.29.21

Authors

Ewa Lipińska Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki, Instytut Glottodydaktyki Polonistycznej, ul. Grodzka 64, 31-044 Kraków https://orcid.org/0000-0002-9260-4885

DOI:

https://doi.org/10.18778/0860-6587.29.21

Keywords:

endangered languages, language vitality, power of the Polish language, transmission of polishness

Abstract

Languages can be categorized in different ways. In the article, I refer to their vitality, bearing in mind, above all, Polish as a heritage language. I am trying to answer the question whether it is an endangered language. I explain the causes of various threats to languages, among which globalization, migrations and mixed relationships (marriages) come to the fore. They result in cultural and linguistic destabilization of emigrating families, in which adults – usually not having an adequate knowledge of the consequences of abandoning native values – tend to assimilate or switch to the „Polonia system” communicating in a language that is a mixture of several variants (including: country of residence). Their children, refraining from communicating in Polish, i.e. using Polish only in the oral version limited to the home and family situation, constitute a weak link in its transmission. The remedy for activation, sometimes even for revitalization of the language, is mastering the standard Polish language, which could take place in Polish / Polish diaspora schools. Unfortunately, many parents do not understand this and decide not to educate their children in Polish. Research on this issue is discussed at the end of the article.

References

„Atlas języków zagrożonych”, 1996, 2001, http://www.unesco.org/languages-atlas/ [30.01.2020].
Google Scholar

Deprez Ch., 1994, Les enfants bilingues: langues et familles, Paris.
Google Scholar

Dubisz S., 2013, Rozwój słownictwa polszczyzny ogólnej w jej najnowszych dziejach, w: A. Dunin-Dudkowska, A. Małyska (red.), 70 lat współczesnej polszczyzny: zjawiska – procesy – tendencje.
Google Scholar

Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Janowi Mazurowi, s. 666–680.
Google Scholar

EJO – Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, 1999, wyd. II popr. i uzup., Wrocław.
Google Scholar

Hornsby M., 2016, Zagrożenie języków, w: Języki w niebezpieczeństwie. Księga wiedzy, T. Wicherkiewicz (tłum.), Poznań, s. 91–104.
Google Scholar

„Język żyje w nas”. Rozmowa z Profesorem Andrzejem Markowskim, „Biuletyn Polonistyczny” (21 II 2019), https://biuletynpolonistyczny.pl/pl/articles/jezyk-zyje-w-nas-rozmowa-z-profesorem-andrzejem-markowskim,36/details [1.09.2021].
Google Scholar

Języki zagrożone wymarciem w wybranych krajach Europy, Federacji Rosyjskiej i w Kanadzie. Opracowania tematyczne OT–670, oprac. A. Krasnowolski, Kancelaria Senatu, Biuro Analiz, Dokumentacji i Korespondencji, Warszawa, 2018.
Google Scholar

Laskowski R., 2009, Język w zagrożeniu. Przyswajanie języka polskiego w warunkach polsko-szwedzkiego bilingwizmu, Kraków.
Google Scholar

Lipińska E., 2014, Dwujęzyczność pokolenia polonijnego – jak ją zdobyć i zachować, „Polski w Niemczech. Pismo Federalnego Związku Nauczycieli Języka Polskiego”, nr 2, s. 5–8.
Google Scholar

Lipińska E., 2015, Postawy młodzieży polonijnej wobec języka ojczystego i tożsamości etnicznej, „Poradnik Językowy” nr 8, s. 73–89.
Google Scholar

Lipińska E., 2019, Język polonijny czy języki polonijne? „Postscriptum Polonistyczne”, nr 2 (24), s. 191–206.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31261/PS_P.2019.24.11

Lipińska E., 2020, Niczyje czy wspólne? O naturalnych i sztucznych językach mieszanych, „Acta Universitatis Lodziensis 27 – Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, Łódź, s. 41–59.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0860-6587.27.01

Lipińska E., Seretny A., 2019, E| I| Ree|migracyjny język polski, „Języki Obce w Szkole”, nr 4, s. 5–10.
Google Scholar

Lipińska E., Dudek I., Tokarz D., 2022, Raport z projektu badawczego pt.: „Polszczyzna odziedziczona jako język potencjalnie zagrożony” zrealizowanego przez Pracownię Badań Języka i Kultury Polonii (Instytut Glottodydaktyki Polonistycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego) przy współpracy Stowarzyszenia Oświaty i Kultury Polskiej, http://okp.krakow.pl/2022/04/raport-z-projektu-badawczego-polszczyzna-odziedziczona-jako-jezyk-potencjalnie-zagrozony/ [20.04.2022].
Google Scholar

Matthews S., Polinsky M.,1999, Śmierć i odradzanie się języków, ZaKORZENIEnie, nr 4, http://zakorzenianie.most.org.pl/za6/01.htm [28.01.2020].
Google Scholar

Miodunka W., 1990, Moc języka i jej znaczenie w kontaktach językowych i kulturowych, w: Język polski w świecie. Zbiór studiów, W. Miodunka (red.), Warszawa, s. 39–49.
Google Scholar

Miodunka W., 2003, Bilingwizm polsko-portugalski w Brazylii. W stronę lingwistyki humanistycznej, Kraków.
Google Scholar

Nowak T., 2011, Język w świetle odkryć nauki, Kraków.
Google Scholar

Pawłowski A., 2005, Język polski w Unii Europejskiej, „Poradnik Językowy” nr 10, s. 3–27.
Google Scholar

Piekarski P., 2014, Języki, które giną, języki, których nie ma, „Fragile”, nr 2, https://fragile.net.pl/jezyki-ktore-gina-jezyki-ktorych-nie-ma/ [29.01.2020].
Google Scholar

Smolicz J., 1999, Współkultury Australii, Warszawa.
Google Scholar

Widła H., 2016, Znajomość języków a znajomość kultur, „Języki Obce w Szkole”, nr 1, s. 86–91.
Google Scholar

Wurm S., 2001, Atlas of world’s languages in danger of disappearing, UNESCO.
Google Scholar

http://pl.languagesindanger.eu/book-of-knowledge/list-of-languages/ [30.01.2020].
Google Scholar

https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C4%99zyk_zagro%C5%BCony_wymarciem [30.01.2020].
Google Scholar