Polska współczesna powieść historyczna i kultura popularna (prolegomena)
DOI:
https://doi.org/10.18778/2299-7458.05.02Słowa kluczowe:
literatura polska, literatura popularna, powieść historyczna, pamięćAbstrakt
Popularnej powieści historycznej przypadła współcześnie – niezależnie od promowanych form „polityki pamięci” i ustaleń historyków – rola medium podtrzymującego i powtarzającego mity narodowe. Nawet jeśli bowiem obraz minionych czasów zostaje rozbity, w miejsce dotychczasowego mitu powstaje nowy. Ma on niekiedy – wobec chronologicznie wcześniejszego – charakter „anty-mitu”, tj. ukazuje „kulturowy rewers” dotychczasowej wizji. Jednakże jego funkcja pozostaje niezmienna – ma utrwalać dotychczasowe postrzeganie przeszłości, choćby expressis verbis deklarowana była konieczność rewindykacji. „Czytanie historii” przez twórców popularnej powieści historycznej pozostaje w niej zapisem o charakterze „kulturowego palimpsestu”, podporządkowanego funkcjonującym w wyobraźni społecznej „fantomom” przeszłości.
Pobrania
Bibliografia
Abramowska J., Topos i niektóre miejsca wspólne badań literackich, „Pamiętnik Literacki” 1982, z. 1–2, s. 3–23.
Google Scholar
Ankersmit F. R., Od postmodernistycznej narracji do po-postmodernistycznego doświadczenia. (Ewy Domańskiej rozmowa z Frankiem R. Ankersmitem), „Teksty Drugie” 1996, nr 2–3, s. 190–209.
Google Scholar
Appleby J., Hunt L., Jacob M., Powiedzieć prawdę o historii, przeł. S. Amsterdamski, Poznań 2000.
Google Scholar
Arystoteles, Topiki. O dowodach sofistycznych, przeł. K. Leśniak, Warszawa 1978.
Google Scholar
Assmann J., Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, przeł. A. Kryczyńska-Pham, Warszawa 2008.
Google Scholar
Barthes R., Dyskurs historii, przeł. A. Rysiewicz, Z. Kloch, „Pamiętnik Literacki” 1984, z. 3, s. 225–236.
Google Scholar
Bartoszyński K., Konwencje gatunkowe powieści historycznej, „Pamiętnik Literacki” 1984, z. 2, s. 3–44.
Google Scholar
Bukowski T., Obiekt R/W0036, Warszawa 2009.
Google Scholar
Czapliński P., Świat podrobiony. Krytyka i literatura wobec nowej rzeczywistości, Kraków 2003.
Google Scholar
Ćwirlej R., Tam ci będzie lepiej, Poznań 2015.
Google Scholar
Dąbrowska A., Na zielonej Ukrainie [rec. J. Komuda, Wilcze gniazdo], „Nowa Fantastyka” 2003, nr 10, s. 72.
Google Scholar
Domańska E., Filozoficzne rozdroża historii, [w:] E. Domańska, J. Topolski, W. Wrzosek, Między modernizmem a postmodernizmem. Historiografia wobec zmian w filozofii dziejów, Poznań 1994, s. 17–30.
Google Scholar
Domańska E., Historie niekonwencjonalne. Refleksja o przeszłości w nowej humanistyce, Poznań 2006.
Google Scholar
Dukaj J., Lód, Kraków 2007.
Google Scholar
Erll A., Literatura jako medium pamięci zbiorowej, przeł. M. Saryusz-Wolska, [w:] Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. M. Saryusz-Wolska, Kraków 2009, s. 211–248.
Google Scholar
Fugiel-Kuźmińska M., Kuźmiński M., Sekret Kroke, Warszawa 2009.
Google Scholar
Gąsowska L., Fantasy – gra z czytelnikiem o historię, „Śląskie Studia Polonistyczne” 2011, nr 1, s. 45–52.
Google Scholar
Gemra A., Eberhard Mock na tropie: Breslau/Wrocław w powieściach Marka Krajewskiego, [w:] Śląskie pogranicza kultur, red. M. Ursel, O. Taranek-Wolańska, t. 2, Wrocław 2013, s. 119–143.
Google Scholar
Gemra A., Reinmara z Bielawy dolnośląskie i czeskie przypadki: „Trylogia husycka” Andrzeja Sapkowskiego, [w:] Śląskie pogranicza kultur, red. M. Ursel, O. Taranek-Wolańska, Wrocław 2012, t. 1, s. 205–221.
Google Scholar
Génnette G., Palimpsesty, przeł. A. Milecki, [w:] Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, red. H. Markiewicz, Kraków 1992, t. 4, cz. 2, s. 316–366.
Google Scholar
Gluza Z., Powinności polityki historycznej, [online] http://historiaimedia.org/wp-content/uploads/2008/09/powinnosci_polityki_historycznej.pdf (dostęp: 10.09.2016).
Google Scholar
Głowiński M., Czarne sezony, Kraków 2002.
Google Scholar
Głowiński M., Gatunek literacki i problemy poetyki historycznej, [w:] Problemy teorii literatury, oprac. H. Markiewicz, Wrocław 1987, seria 2, s. 109–129.
Google Scholar
Gorliński-Kucik P., Pamięć przeszłości versus Historia. O „Lodzie” Jacka Dukaja, „Tematy i Konteksty” 2015, nr 5, s. 142–153.
Google Scholar
Gosk H., Zamiast końca historii. Rozumienie oraz prezentacja procesu historycznego w polskiej prozie XX i XXI wieku podejmującej tematy współczesne, Warszawa 2005.
Google Scholar
Hirsch M., The Generation of Postmemory, „Poetic Today” 2008, nr 1, s. 103–128.
Google Scholar
Hutcheon L., Historiograficzna metapowiesć: parodia i Intertekstualność historii, przeł. J. Margański, [w:] Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz, Kraków 1998, s. 378–398.
Google Scholar
Immo, [komentarz do szkicu Michała Cetnarowskiego Maszyneria wyzwolonej wyobraźni], „lubimyczytać.pl”, [online] http://lubimyczytac.pl/aktualnosci/publicystyka/7696/maszyneria-wyzwolonej-wyobrazni, (wpis z dn. 25.09.2016; dostęp: 3.10.2016).
Google Scholar
Janicki K., Epoka hipokryzji. Seks i erotyka w przedwojennej Polsce, Kraków 2015.
Google Scholar
Janion M., Kres paradygmatu, „Rzeczpospolita” 1992, nr 63, s. 8–9.
Google Scholar
Jarowiecki J., O powieści historycznej Józefa Ignacego Kraszewskiego, Kraków 1991.
Google Scholar
Jasłowski Z., Koń a sprawa polska: dwór, pałac i stadnina, „RODAKpress. Magazyn Politycznie Niepoprawny”, [online] http://www.rodaknet.com/rp_jaslowski_8.htm (dostęp: 15.09.2016).
Google Scholar
Jaszczuk P., Akuszer śmierci, Warszawa 2013.
Google Scholar
Jaszczuk P., Foresta Umbra, Poznań 2004.
Google Scholar
Jaszczuk P., Marionetki, Poznań 2012.
Google Scholar
Jaszczuk P., Plan Sary, Warszawa 2011.
Google Scholar
Kaniewska B., Doświadczenie historyczne w zapisie literackim, „Kultura Współczesna” 2007, nr 3, s. 119–128.
Google Scholar
Kaniewska B., Wielka historia w małym świecie. Doświadczenie historyczne w twórczości Wiesława Myśliwskiego, [w:] Zapisywanie historii. Literaturoznawstwo i historiografia, red. W. Bolecki, J. Madejski, Warszawa 2010, s. 248–260.
Google Scholar
Kaniowska K., »Memoria« i »postpamięć« a antropologiczne badanie wspólnoty, „Łódzkie Studia Etnograficzne”: Codzienne i niecodzienne. O wspólnotowości w realiach dzisiejszej Łodzi, Łódź 2004, t. 43.
Google Scholar
Klein K. L., O pojawieniu się pamięci w dyskursie historycznym, przeł. M. Bańkowski, „Konteksty” 2003, nr 3–4, s. 42–56.
Google Scholar
Komuda J., Bohun, Lublin 2006.
Google Scholar
Komuda J., Hubal, Lublin 2016.
Google Scholar
Komuda J., Warchoły i pijanice, czyli poczet hultajów z czasów Rzeczypospolitej szlacheckiej, Lublin 2004.
Google Scholar
Krajewski M., Widma w mieście Breslau, Warszawa 2005.
Google Scholar
Legeżyńska A., Literatura polska po 1989 roku wobec uniwersum tradycji, [w:] Transformacja w kulturze i literaturze polskiej 1989–2004, red. B. Bakuła, Poznań 2007, s. 11–51.
Google Scholar
Lemann N., Epicka historiografia we współczesnej prozie polskiej, Łódź 2008.
Google Scholar
Lemann N., PODobni – NiePODobni. „Muza dalekich podróży” Teodora Parnickiego i „Lód” Jacka Dukaja jako przykład dwóch sposobów alternatywizacji historii, „Porównania” 2012, nr 10, s. 173–188.
Google Scholar
Lemann N., Polski steampunk – zaadaptować historię, adaptując konwencję, „Biblioteka Postscriptum Polonistycznego” 2015, nr 5, s. 133–147.
Google Scholar
Lemann N., Steampunk [hasło do: Materiały do „Słownika rodzajów literackich”], „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2014, nr 57, z. 1, s. 344–349.
Google Scholar
Lewandowski K. T., Bogini z Labradoru, Wrocław 2007.
Google Scholar
Lewandowski K. T., Czarna wierzba, Warszawa 2011.
Google Scholar
Lewandowski K. T., Elektryczne perły, Wrocław 2008.
Google Scholar
Lewandowski K. T., Kolumna Zygmunta, Warszawa 2012.
Google Scholar
Lewandowski K. T., Królowa Joanna D`Arc, Warszawa 2000.
Google Scholar
Lewandowski K. T., Magnetyzer, Wrocław 2007.
Google Scholar
Lewandowski K. T., Orzeł bielszy niż gołębica, Warszawa 2013.
Google Scholar
Lewandowski K. T., Ostatni hołd, Warszawa 2013.
Google Scholar
Lewandowski K. T., Perkalowy dybuk, Wrocław 2009.
Google Scholar
Lewandowski K. T., Rumuńskie kawony, Warszawa 2015.
Google Scholar
Lewandowski K. T., Śląskie dziękczynienie, Wrocław 2010.
Google Scholar
Ligocka R., Dziewczynka w czerwonym płaszczyku, Kraków 2001.
Google Scholar
Lukács G., Klasyczna postać powieści historycznej, przeł. C. Przymusiński, [w:] tenże, Od Goethego do Balzaka. Studia z historii literatury XVIII i XIX wieku, Warszawa 1958, s. 237–318.
Google Scholar
Lyszczyna J., Romantycy – nasi współcześni?, „Postscriptum” 2002, nr 4, s. 6–14.
Google Scholar
Łoboz M., My, Europejczycy… Romantyków krajowych przekraczanie bliższych i dalszych granic, [w:] Romantyzm krajowy – profil lokalny i oswajanie Europy, red. M. Łoboz, A. Kuniczuk-Trzcinowska, Wrocław 2016, s. 7–13.
Google Scholar
Mach A., Świadkowie świadectw. Postpamięć Zagłady w polskiej literaturze najnowszej, Warszawa–Toruń 2016.
Google Scholar
Malik J. A., Przyczajony templariusz, ukryty Graal. Co zostało z powieści historycznej (we współczesnej powieści popularnej). Notatki do eseju, [w:] Powieść historyczna dawniej i dziś, red. R. Stachura, T. Budrewicz, B. Faron, K. Gajda, Kraków 2007, s. 601–609.
Google Scholar
Małochleb P., Przepisywanie historii. Powstanie styczniowe w powieści polskiej w perspektywie pamięci kulturowej, Warszawa–Toruń 2014.
Google Scholar
Martuszewska A., Czym „ta trzecia” kusi badacza literatury?, [w:] taż, „Ta trzecia”. Problemy literatury popularnej, Gdańsk 1997, s. 7–25.
Google Scholar
Maszczyszyn J., Światy solarne, Stawiguda 2015.
Google Scholar
Napiórkowski M., Powstanie umarłych. Historia pamięci 1944–2014, Warszawa 2016.
Google Scholar
Nawrocka E., Powieść jako apokryf historii. Pisarstwo historyczne Władysława Terleckiego, [w:] Zapisywanie historii. Literaturoznawstwo i historiografia, red. W. Bolecki, J. Madejski, Warszawa 2010, s. 234–247.
Google Scholar
Nora P., Entre Mémoire et Histoire, [w:] Les lieux de mémoire, t. 1: La république, red. P. Nora, Paris 1984, s. XVII–XLII.
Google Scholar
Nowak M., Przeciw literackości na korzyść prawdy. Powieść historyczna i źródła, [w:] Zapisywanie historii. Literaturoznawstwo i historiografia, red. W. Bolecki, J. Madejski, Warszawa 2010, s. 172–186.
Google Scholar
Opacki I., Krzyżowanie się postaci gatunkowych jako wyznacznik ewolucji poezji, „Pamiętnik Literacki” 1963, z. 4, s. 349–389.
Google Scholar
Pakier M., Pogranicza pamięci i postpamięci. O Zagładzie i kulturze masowej raz jeszcze, [w:] Peryferie i pogranicza: o potrzebie różnorodności, red. B. Jałowiecki, S. Kapralski, Warszawa 2011, s. 265–282.
Google Scholar
Parnicki T., Współczesna polska powieść historyczna, [w:] tenże, Szkice literackie, Warszawa 1978, s. 103–114.
Google Scholar
Parowski M., Fantastyka alternatywna i jej wrogowie, „FRONDA LUX” 2014, nr 73, s. 156–165.
Google Scholar
Pawelec D., Paradoksy zamierania gatunku, [w:] Zamieranie gatunku, red. M. Ładoń, G. Olszański, Katowice 2015, s. 11–22.
Google Scholar
Piechota D., W otchłani Alki. Dalsze losy Wokulskiego w świetle steampunku, [w:] tenże, Między utopią a melancholią. W kręgu nowoczesnej i ponowoczesnej literatury fantastycznej, Lublin 2015, s. 85–102.
Google Scholar
Pietrasik Z., Widok z Wieży Błaznów, „Polityka” 2002 z dn. 26.10, nr 43, s. 68.
Google Scholar
Pisać historię z którą można żyć. Z Haydenem Whitem rozmawia Sławomir Sierakowski, „Krytyka Polityczna” 2005, nr 7–8, s. 227–230.
Google Scholar
Piskorski K., Zadra, Warszawa 2008–2009.
Google Scholar
Roszczynialska M., Popularna metapowieść historiozoficzna? Casus: cykl wiedźmiński Andrzeja Sapkowskiego, [w:] Powieść historyczna dawniej i dziś, red. R. Stachura, T. Budrewicz, B. Faron, K. Gajda, Kraków 2007, s. 585–600.
Google Scholar
Sapkowski A., Bereś S., Historia i fantastyka, Warszawa 2005.
Google Scholar
Sapkowski A., Narrenturm, Warszawa 2002.
Google Scholar
Sikora A., Dzieje Polski w obrazach fabularnych Józefa Ignacego Kraszewskiego jako przykład beletrystyki popularnej, [w:] Powieść historyczna dawniej i dziś, red. R. Stachura, T. Budrewicz, B. Faron, K. Gajda, Kraków 2007, s. 162–174.
Google Scholar
Słownik literatury popularnej, red. T. Żabski, Wrocław 2006 [wydanie II, poprawione i uzupełnione], hasło: Powieść historyczna, s. 459–464.
Google Scholar
Stanios-Korycka E., Między pamięcią kulturową a kulturą popularną. Wybrane aspekty relacji na przykładzie sposobów kreowania Bizancjum w historiach alternatywnych, „Acta Humana” 2014, nr 1, s. 51–66.
Google Scholar
Szczepan A., Polski dyskurs posttraumatyczny. Literatura polska ostatnich lat wobec Holokaustu i tożsamości żydowskiej, [w:] Kultura po przejściach, osoby z przeszłością. Polski dyskurs postzależnościowy – konteksty i perspektywy badawcze, red. R. Nycz, Kraków 2011, s. 239–256.
Google Scholar
Szwechłowicz J., Ostatnia wola, Warszawa 2015.
Google Scholar
Szwechłowicz J., Tajemnica szkoły dla panien, Warszawa 2014.
Google Scholar
Tazbir J., Powieść historyczna odbiciem współczesności, [w:] tenże, Prace wybrane, red. S. Grzybowski, t. 5: Szkice o literaturze i sztuce, Kraków 2002, s. 301–331.
Google Scholar
Terlecki O., Dwie głowy ptaka, [w:] tenże, Dwie głowy ptaka. Powrót z Carskiego Sioła, Warszawa 1975.
Google Scholar
Tierling-Śledź E., Gra (z) historią. Powstanie styczniowe w prozie polskiej po 1945 roku, Szczecin 2013.
Google Scholar
Todorov T., Les Abus de la Mémoire, Paris 2004.
Google Scholar
Topolski J., Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznych, Warszawa 1996.
Google Scholar
Traba R., Społeczne ramy czytania historii, [w:] Przemiany pamięci społecznej a teoria kultury, red. B. Korzeniewski, Poznań 2007, s. 43–64.
Google Scholar
Trzynadlowski J., Problemy genologiczne powieści historycznej, [w:] Problemy polskiej powieści historycznej po 1939 roku, red. J. Konieczny, Bydgoszcz 1987, s. 5–27.
Google Scholar
Tulli M., Włoskie szpilki, Warszawa 2011.
Google Scholar
Tuszyńska A., Rodzinna historia lęku, Kraków 2005.
Google Scholar
Urbanowski M., „Wieczny Grunwald” Szczepana Twardocha, [w:] tenże, Romans z Polską. O literaturze współczesnej, Kraków 2014, s. 70–75.
Google Scholar
Vattimo G., Ponowoczesność i kres historii, przeł. B. Stelmaszczyk, [w:] Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz, Kraków 1997, s. 128–144.
Google Scholar
Wallis M., Wartości estetyczne łagodne i ostre, [w:] tenże, Przeżycie i wartość. Pisma z estetyki i nauki o sztuce 1931–1949, Kraków 1968, s. 185–209.
Google Scholar
Weinberg J., Aleksander Bronikowski a historia – na przykładzie jednej powieści, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio FF” 2002–2003, t. XX–XXI, s. 289–299.
Google Scholar
White H., Metahistory: The Historical Imagnation in Nineteenth-Century Europe, Baltimore-London 1975.
Google Scholar
Zaleski M., Naprzód w przeszłość, [w:] tenże, Formy pamięci, Gdańsk 2004, s. 176–190.
Google Scholar
Zaleski M., Świat powtórzony, [w:] tenże, Formy pamięci, Gdańsk 2004, s. 11–60.
Google Scholar
Zieliński B., Serbska powieść historyczna, Poznań 1998.
Google Scholar
Żórawska N., Homo holocaustus, czyli holocaustowe doświadczenia autobiograficzne kobiet, „Tematy i Konteksty” 2015, nr 5, s. 126–141.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
