Filozoficzne aspekty „bez-względności” słowa w relacji dorosły – małe dziecko

Autor

  • Anna Walczak Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu, Katedra Teorii Wychowania

DOI:

https://doi.org/10.18778/2450-4491.05.03

Słowa kluczowe:

słowo, M(m)ówienie, milczenie, relacja, fenomenologia

Abstrakt

W artykule podejmuję próbę ukazania obecności słowa – żywego słowa – jako środka języka/mowy w relacji jednego człowieka z Drugim – z kimś bliższym niż ktoś inny, kto swoją obecnością poświadcza obecność tego, który do niego mówi. O obecności słowa można mówić jako o obecności bezwzględnej – zgodnie z myśleniem o języku/mowie przez pryzmat ich konwencjonalnie rozumianych funkcji. Przyjmując za H.-G. Gadamerem, że nasze doświadczenie ma postać językową, piszę o zanurzeniu w języku, w którym, poprzez przyswojenie sobie jego znaczeń, możemy myśleć i komunikować swoje myśli innym oraz komunikować się z nimi – rozmawiać. Obecność słów jako podstawy, możliwości i jakości relacji jednego człowieka z Drugim ma także względny charakter. Za E. Lévinasem przedstawiam prelingwistyczny sposób bycia jednego człowieka z Drugim oraz omawiam milczenie jako pozornie nie-słowny kontakt z sobą samym i z Drugim. Ponieważ koncentruję się na relacji z Drugim, rozwijam także wątek tego, kto mówi do kogo, tym samym wskazując, że mówienie do kogoś mieści się w „projekcie egzystencjalnym” mówiącego. Rozważania skoncentrowane wokół powyższej problematyki stały się także pretekstem do podjęcia refleksji nad wybranymi aspektami słownej i niesłownej relacji między dorosłym a małym dzieckiem. Podjęte w artykule rozważania sytuuję przede wszystkim w perspektywie fenomenologicznej.

Biogram autora

Anna Walczak - Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu, Katedra Teorii Wychowania

Dr hab., profesor w Uniwersytecie Łódzkim, pracownik Katedry Pedagogiki Społecznej. Zainteresowania badawcze dotyczą pieczy zastępczej przede wszystkim w rodzinnych środowiskach zastępczych oraz kształtowania przez wychowawcę małego dziecka swojego warsztatu pracy na rzecz towarzyszenia dziecku w żłobku.

Bibliografia

Andrzejewski B. (2016) Filozofia słowa. Zarys dziejów, Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM.
Google Scholar

Dehnel P. (2016) Myśli a sposoby życia. Eseje o filozofii współczesnej, Warszawa, Universitas.
Google Scholar

Derrida J. (1997) Głos i fenomen. Wprowadzenie do problematyki znaku w fenomenologii Husserla, tłum. B. Baran, Warszawa, Fundacja Aletheia.
Google Scholar

Dudek Z. W. (2005) Psychologiczny język kultury w: W. Z. Dudek, A. Pankalla, Psychologia kultury. Doświadczenia graniczne i transkulturowe, Warszawa, Wydawnictwo Psychologii i Kultury ENETEIA.
Google Scholar

Filek J. (2014) Filozofa wstęp do ciszy, Wydawnictwo Znak, nr 707.
Google Scholar

Gadamer H.-G. (1993) Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, tłum. i wstęp B. Baran, Kraków, inter esse.
Google Scholar

Gadamer H.-G. (2008) Teoria, etyka, edukacja. Eseje wybrane, wstęp i redakcja naukowa P. Dybel, Warszawa, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Gallagher S., Zahavi D. (2015) Fenomenologiczny umysł, tłum. i przedmowa M. Pokropski, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Heidegger M. (1999) Ku rzeczy myślenia, tłum. K. Michalski, J. Mizera, C. Wodziński, Fundacja Aletheia.
Google Scholar

Heidegger M. (2000), W drodze do języka, tłum. J. Mizera, Kraków, Baran i Suszczyński.
Google Scholar

Heidegger M. (2009) Podstawowe problemy fenomenologii, tłum. B. Baran, Warszawa, Fundacja Aletheia.
Google Scholar

Jaspers K. (1990) Język w: Filozofia egzystencji. Wybór pism, tłum. D. Lachowska, A. Wołkowicz, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Jaspers K. (1999) Wiara filozoficzna wobec objawienia, tłum. G. Sowiński, Kraków, Wydawnictwo Znak.
Google Scholar

Lévinas E. (1998) Całość i nieskończoność, tłum. M. Kowalska, Wstęp B. Skarga, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Lévinas E. (2000) Inaczej niż być lub ponad istotą, tłum. P. Mrówczyński, Warszawa, Fundacja Aletheia.
Google Scholar

Lévinas E. (2008) Bóg, śmierć i czas, tłum. J. Margański, Kraków, Wydawnictwo Znak.
Google Scholar

Mech K. (2014) O możliwości poznania Drugiego, „Filozofia religii”, nr 1, s. 1–53.
Google Scholar

Merleau-Ponty (1996) Oko i umysł. Szkice o malarstwie, tłum. E. Bieńkowska, S. Cichowicz, Gdańsk, słowo/obraz terytoria.
Google Scholar

Merleau-Ponty M. (1999) Proza świata. Eseje o mowie, tłum. E. Bieńkowska, S. Cichowicz, Joanna Skoczylas, Warszawa, Czytelnik.
Google Scholar

Merleau-Ponty M. (2001) Fenomenologia percepcji, tłum. M. Kowalska, J. Migasiński, Warszawa, Fundacja Aletheia.
Google Scholar

Michalik J. (2010) Filozofia głosu, Kraków, NOMOS.
Google Scholar

Michalik J. (2011) Głos – transcendencja w języku: o fenomenologii mowy Maurice’a Merleau-Ponty’ego, „Sztuka i Filozofia”, nr 33.
Google Scholar

Opoczyńska M. (2016) Genealogie psychoterapii. Fragmenty dyskursu egzystencjalnego, Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Ricoeur P. (1991) Podług nadziei. Odczyty, szkice, studia, tłum. S. Cichowicz, Warszawa, Instytut Wydawniczy PAX.
Google Scholar

Ricoeur P. (2005) O sobie samym jako innym, tłum. B. Chełstowski, Wstęp M. Kowalska, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Saint-Exupéry de A. (2000) Mały Książę, tłum. E. Łozińska-Małkiewicz, Toruń, Algo.
Google Scholar

Skarga B. (2004) Co zwie się myśleniem w: taż, Ślad i obecność, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Walczak A. (2011) Symbolika Innego jako Drugiego w: taż, Spotkanie z wychowankiem. Ku tożsamości ipse pedagoga, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Walczak A. (2016) Etyka (w) codzienności wychowania – od nieuchronności do możliwości, „Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne”, nr 2.
Google Scholar

Wittgenstein L. (2000) Dociekania filozoficzne, tłum. B. Wolniewicz, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Zając-Jamróz J. (2012) W stronę antropologii słowa. Mieczysław Kotlarczyk, Kristin Linklater, Zygmunt Molik, Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie, nr 4.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2017-12-20

Jak cytować

Walczak, A. (2017). Filozoficzne aspekty „bez-względności” słowa w relacji dorosły – małe dziecko. Nauki O Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne, 5(2), 30–47. https://doi.org/10.18778/2450-4491.05.03