(Re)conceptualizing Difference in the Context of the Acting Subject’s Identity

Anna Walczak

doi:10.18778/2450-4491.13.07

Autor

Anna Walczak University of Lodz, Poland https://orcid.org/0000-0002-1439-4771

DOI:

https://doi.org/10.18778/2450-4491.13.07

Słowa kluczowe:

inność, różnica, tożsamość, podmiot działający, etyka responsywna

Abstrakt

Co stanowi źródło, ale i efekt tożsamości podmiotu działającego? Pytanie to odsyła do różnicy, lecz nie w jej zwyczajowych ujęciach bliskoznacznych z granicą i koniecznością jej utrzymania lub przekroczenia. Poprzez (re)konceptualizację różnicy, którą ujmuję jako „od-tworzenie” znaczenia i powiązanie go ze znaczeniami „dodanymi”, w artykule przywraca się jej źródłową nośność (ważność) w byciu podmiotem działającym, zapośredniczonym w inności. W tym celu przywołana zostaje différance Jacquesa Derridy i – w dalszej kolejności połączenie jego wypowiedzi o niej z innymi filozofami, u których odnalazłam to, co pokrewne i/lub uzupełniające i rozszerzające nie tyle samą myśl Derridy, ile to, co stanowi główny wątek niniejszego artykułu. Inność z jednej strony jest impulsem do „pracy” różnicy, z drugiej zaś jej efektem. Jaka jest rola „pracy” różnicy w tworzeniu się tożsamości podmiotu działającego? Czy w związku z „przemieszczeniem” efektu jej pracy – inności, w obszar tożsamości podmiotu działającego, podmiot ten może o sobie powiedzieć: oto wciąż Ja? Czym w tym kontekście jest etyka responsywna, którą – zdaniem autorki artykułu – należy wpisać we współczesny dyskurs humanistyczno-społeczny na temat podmiotu?

Biogram autora

Anna Walczak - University of Lodz, Poland

Walczak Anna, doktor habilitowany, profesor Uniwersytetu Łódzkiego. Pracuje w Katedrze Pedagogiki Społecznej i Resocjalizacyjnej na Wydziale Nauk o Wychowaniu UŁ. Jej zainteresowania naukowe dotyczą antropologii filozoficznej, filozofii wychowania i etyki z perspektywy fenomenologiczno-hermeneutycznej i dialogicznej. W swoich pracach dokonuje (re)konstrukcji pedagogiki egzystencjalnej, odwołując się także do narratologii i powiązanych z nią ujęć biograficznych (tożsamość narracyjna), heterologii oraz psychologii kultury inspirowanej głównie myślą C. G. Junga.

Bibliografia

Bachelard G. (2000) Filozofia, która mówi nie. Esej o filozofii nowego ducha w nauce, trans. J. Budryk, Gdańsk, Słowo/obraz/terytoria.
Google Scholar

Barbaras R. (2017) Trzy znaczenia pojęcia „żywe ciało”, trans. J. Migasiński in: Główne problemy współczesnej fenomenologii, J. Migasiński, M. Pokropski (eds.), Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego: 80–96, https://doi.org/10.31338/uw.9788323524397
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323524397.pp.80-96

Buber M. (1992) Ja i Ty. Wybór pism filozoficznych, trans. A. Doktór, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Burzyńska A. (2013) Dekonstrukcja, polityka i performatyka, Kraków, Universitas.
Google Scholar

Cichowicz S. (1975) Bez złudzeń, „Teksty: Teoria Literatury, Krytyka, Interpretacja”, no. 3 (21): 68–74.
Google Scholar

Choińska B. (2014) Podmiot i dyskurs w świetle myśli wybranych przedstawicieli poststrukturalizmu francuskiego, Kraków, Universitas.
Google Scholar

Dąbrowski K. (1979) Dezintegracja pozytywna, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Derrida J. (1978) Różnia, trans. J. Skoczylas, J. Cichowicz in: Drogi współczesnej filozofii, M. J. Siemek (ed.), Warszawa, Czytelnik: 374–411.
Google Scholar

Derrida J. (1996) Psyche. Odkrywanie Innego, trans. M. P. Markowski in: Postmodernizm. Antologia przekładów, R. Nycz (ed.), Kraków, Wydawnictwo Baran i Suszyński: 81–107.
Google Scholar

Derrida J. (1998) Jednojęzyczność innego, czyli proteza oryginalna, trans. A. Siemek, “Literatura na Świecie”, no. 11–12: 24–111.
Google Scholar

Derrida J. (1999) O gramatologii, trans. B. Banasiak, Warszawa, Wydawnictwo KR.
Google Scholar

Derrida J. (2004) Pismo i różnica, trans. K. Kłosiński, Warszawa, Aletheia.
Google Scholar

Derrida J. (2007) Pozycje. Rozmowy z Henri Ronsem, Julią Kristevą, Jean-Louis Houdebinem i Guy Scarpettą, trans. A. Dziadek, Katowice, Fa-art.
Google Scholar

Farred G. (2016) ‘Nostalgieria’: Derrida przed i po Frantzu Fanonie,“Ethics in Progress”, Vol. 1, Issue 7 Polish Supplement, Vol. 1, no. 1, Art. #19: 299–318, https://doi.org/10.14746/eip.2016.1.19
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/eip.2016.1.19

Friesen N. (2014) Waldenfels’ Responsive Phenomenology of the Alien: An Introduction, “Phenomenology & Practice”: 1–11, https://doi.org/10.29173/pandpr20640
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.29173/pandpr20640

Fromm E. (1994) Niech się stanie człowiek. Z psychologii etyki, trans. R. Saciuk, Warszawa–Wrocław, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Glinkowski W. (2011) Człowiek – istota spoza kultury. Dialogika Martina Bubera jako podstawa antropologii filozoficznej, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7525-537-9

Heidegger M. (2001) Zasada racji, trans. J. Mizera, Kraków, Wydawnictwo Baran i Suszyński.
Google Scholar

Kopaliński W. (1989) Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa, Wiedza Powszechna.
Google Scholar

Kruszelnicki M. (2008) Drogi francuskiej heterologii, Wrocław, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Google Scholar

Lacan J. (2004) Le séminaire, Livre X, L’angoisse, Paris, Seuil.
Google Scholar

Lévinas E. (2000) Inaczej niż być lub ponad istotą, trans. P. Mrówczyński, Warszawa, Fundacja Aletheia.
Google Scholar

Marzec A. (2011) Différance Derridy. Czy błąd daje się (wy)tłumaczyć?, „Przekładaniec”, no. 24: 263–280.
Google Scholar

Męczkowska A. (2006) Podmiot i pedagogika: od oświeceniowej utopii ku pokrytycznej dekonsktrukcji, Wrocław, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP we Wrocławiu.
Google Scholar

Nycz R. (2017) Kultura jako czasownik. Sondowanie nowej humanistyki, Warszawa, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN.
Google Scholar

Otto R. (1999) Świętość. Elementy irracjonalne w pojęciu bóstwa i ich stosunek do elementów racjonalnych, trans. B. Kupis, Warszawa, Wydawnictwo KR.
Google Scholar

Piłat R. (2016) Podmiotowość jako relacja osoby do jej własnej przyszłości in: Spór o podmiotowość. Perspektywa interdyscyplinarna, A. Warmbier (ed.), Kraków, Księgarnia Veldemicka: 37–60.
Google Scholar

Potępa M. (2004) Fenomenologia faktycznego życia. Martin Heidegger, Warszawa, Genessis.
Google Scholar

Reut M. (2010), Narracja i tożsamość: pytanie o “ja” jako problem etyczny i pedagogiczny, Wrocław, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Google Scholar

Ricoeur P. (2005) O sobie samym jako innym, trans. B. Chełstowski, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Surma-Gawłowska M., Zawadzki A. (ed.) (2015) Myśl mocna, myśl słaba. Hermeneutyka włoska od połowy XX wieku. Antologia tekstów, Kraków, Księgarnia Veldemicka.
Google Scholar

Szkudlarek T. (2008) Dyskursywna konstrukcja podmiotowości („puste znaczące” a pedagogika kultury), “Forum Oświatowe”, special issue: 125–140.
Google Scholar

Szkudlarek T. (2012a) Ryzyko tożsamości in: W. Łukaszewski, D. Doliński, A. Fila-Jankowska, T. Maruszewski, A. Niedźwieńska, P. Oleś, T. Szkudlarek, Tożsamość: trudne pytanie kim jestem, Sopot, Smak Słowa: 127–143.
Google Scholar

Szkudlarek T. (2012b) Tożsamość in: M. Cackowska, L. Kopciewicz, M. Patalon, P. Stańczyk, K. Starego, T. Szkudlarek, Dyskursywna konstrukcja podmiotu: przyczynek do rekonstrukcji pedagogiki kultury, Ars Educandi – Monografie, no. 3, Gdańsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego: 303–356.
Google Scholar

Szkudlarek T. (2017) Polityczność, tożsamość i humanistyczna produkcja znaczeń, “Chowanna”, no. 1 (48): 57–70.
Google Scholar

Tischner J. (2006) O człowieku. Wybór pism filozoficznych, Wrocław–Warszawa–Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Google Scholar

Walczak A. (2011) Spotkanie z wychowankiem. Ku tożsamości ipse pedagoga, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Walczak A. (2012) Tworzenie wiedzy pedagogicznej z perspektywy archetypowych wymiarów kobiecości i męskości, „Ars Educandi”, no. IX: 152–174, https://doi.org/10.26881/ae.2012.09.10
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.26881/ae.2012.09.10

Waldenfels B. (2009) Podstawowe motywy fenomenologii obcego, trans. J. Sidorek, Warszawa, Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Warmbier A. (2019) Tożsamość, narracja i hermeneutyka siebie. Paula Ricoeura filozofia człowieka, Kraków, Universitas.
Google Scholar