(Re)konceptualizacja różnicy w kontekście tożsamości podmiotu działającego
DOI:
https://doi.org/10.18778/2450-4491.13.07Słowa kluczowe:
inność, różnica, tożsamość, podmiot działający, etyka responsywnaAbstrakt
Co stanowi źródło, ale i efekt tożsamości podmiotu działającego? Pytanie to odsyła do różnicy, lecz nie w jej zwyczajowych ujęciach bliskoznacznych z granicą i koniecznością jej utrzymania lub przekroczenia. Poprzez (re)konceptualizację różnicy, którą ujmuję jako „od-tworzenie” znaczenia i powiązanie go ze znaczeniami „dodanymi”, w artykule przywraca się jej źródłową nośność (ważność) w byciu podmiotem działającym, zapośredniczonym w inności. W tym celu przywołana zostaje différance Jacquesa Derridy i – w dalszej kolejności połączenie jego wypowiedzi o niej z innymi filozofami, u których odnalazłam to, co pokrewne i/lub uzupełniające i rozszerzające nie tyle samą myśl Derridy, ile to, co stanowi główny wątek niniejszego artykułu. Inność z jednej strony jest impulsem do „pracy” różnicy, z drugiej zaś jej efektem. Jaka jest rola „pracy” różnicy w tworzeniu się tożsamości podmiotu działającego? Czy w związku z „przemieszczeniem” efektu jej pracy – inności, w obszar tożsamości podmiotu działającego, podmiot ten może o sobie powiedzieć: oto wciąż Ja? Czym w tym kontekście jest etyka responsywna, którą – zdaniem autorki artykułu – należy wpisać we współczesny dyskurs humanistyczno-społeczny na temat podmiotu?
Bibliografia
Bachelard G. (2000) Filozofia, która mówi nie. Esej o filozofii nowego ducha w nauce, trans. J. Budryk, Gdańsk, Słowo/obraz/terytoria.
Google Scholar
Barbaras R. (2017) Trzy znaczenia pojęcia „żywe ciało”, trans. J. Migasiński in: Główne problemy współczesnej fenomenologii, J. Migasiński, M. Pokropski (eds.), Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego: 80–96, https://doi.org/10.31338/uw.9788323524397
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323524397.pp.80-96
Buber M. (1992) Ja i Ty. Wybór pism filozoficznych, trans. A. Doktór, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Burzyńska A. (2013) Dekonstrukcja, polityka i performatyka, Kraków, Universitas.
Google Scholar
Cichowicz S. (1975) Bez złudzeń, „Teksty: Teoria Literatury, Krytyka, Interpretacja”, no. 3 (21): 68–74.
Google Scholar
Choińska B. (2014) Podmiot i dyskurs w świetle myśli wybranych przedstawicieli poststrukturalizmu francuskiego, Kraków, Universitas.
Google Scholar
Dąbrowski K. (1979) Dezintegracja pozytywna, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar
Derrida J. (1978) Różnia, trans. J. Skoczylas, J. Cichowicz in: Drogi współczesnej filozofii, M. J. Siemek (ed.), Warszawa, Czytelnik: 374–411.
Google Scholar
Derrida J. (1996) Psyche. Odkrywanie Innego, trans. M. P. Markowski in: Postmodernizm. Antologia przekładów, R. Nycz (ed.), Kraków, Wydawnictwo Baran i Suszyński: 81–107.
Google Scholar
Derrida J. (1998) Jednojęzyczność innego, czyli proteza oryginalna, trans. A. Siemek, “Literatura na Świecie”, no. 11–12: 24–111.
Google Scholar
Derrida J. (1999) O gramatologii, trans. B. Banasiak, Warszawa, Wydawnictwo KR.
Google Scholar
Derrida J. (2004) Pismo i różnica, trans. K. Kłosiński, Warszawa, Aletheia.
Google Scholar
Derrida J. (2007) Pozycje. Rozmowy z Henri Ronsem, Julią Kristevą, Jean-Louis Houdebinem i Guy Scarpettą, trans. A. Dziadek, Katowice, Fa-art.
Google Scholar
Farred G. (2016) ‘Nostalgieria’: Derrida przed i po Frantzu Fanonie,“Ethics in Progress”, Vol. 1, Issue 7 Polish Supplement, Vol. 1, no. 1, Art. #19: 299–318, https://doi.org/10.14746/eip.2016.1.19
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.14746/eip.2016.1.19
Friesen N. (2014) Waldenfels’ Responsive Phenomenology of the Alien: An Introduction, “Phenomenology & Practice”: 1–11, https://doi.org/10.29173/pandpr20640
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.29173/pandpr20640
Fromm E. (1994) Niech się stanie człowiek. Z psychologii etyki, trans. R. Saciuk, Warszawa–Wrocław, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Glinkowski W. (2011) Człowiek – istota spoza kultury. Dialogika Martina Bubera jako podstawa antropologii filozoficznej, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/7525-537-9
Heidegger M. (2001) Zasada racji, trans. J. Mizera, Kraków, Wydawnictwo Baran i Suszyński.
Google Scholar
Kopaliński W. (1989) Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa, Wiedza Powszechna.
Google Scholar
Kruszelnicki M. (2008) Drogi francuskiej heterologii, Wrocław, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Google Scholar
Lacan J. (2004) Le séminaire, Livre X, L’angoisse, Paris, Seuil.
Google Scholar
Lévinas E. (2000) Inaczej niż być lub ponad istotą, trans. P. Mrówczyński, Warszawa, Fundacja Aletheia.
Google Scholar
Marzec A. (2011) Différance Derridy. Czy błąd daje się (wy)tłumaczyć?, „Przekładaniec”, no. 24: 263–280.
Google Scholar
Męczkowska A. (2006) Podmiot i pedagogika: od oświeceniowej utopii ku pokrytycznej dekonsktrukcji, Wrocław, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP we Wrocławiu.
Google Scholar
Nycz R. (2017) Kultura jako czasownik. Sondowanie nowej humanistyki, Warszawa, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN.
Google Scholar
Otto R. (1999) Świętość. Elementy irracjonalne w pojęciu bóstwa i ich stosunek do elementów racjonalnych, trans. B. Kupis, Warszawa, Wydawnictwo KR.
Google Scholar
Piłat R. (2016) Podmiotowość jako relacja osoby do jej własnej przyszłości in: Spór o podmiotowość. Perspektywa interdyscyplinarna, A. Warmbier (ed.), Kraków, Księgarnia Veldemicka: 37–60.
Google Scholar
Potępa M. (2004) Fenomenologia faktycznego życia. Martin Heidegger, Warszawa, Genessis.
Google Scholar
Reut M. (2010), Narracja i tożsamość: pytanie o “ja” jako problem etyczny i pedagogiczny, Wrocław, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Google Scholar
Ricoeur P. (2005) O sobie samym jako innym, trans. B. Chełstowski, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Surma-Gawłowska M., Zawadzki A. (ed.) (2015) Myśl mocna, myśl słaba. Hermeneutyka włoska od połowy XX wieku. Antologia tekstów, Kraków, Księgarnia Veldemicka.
Google Scholar
Szkudlarek T. (2008) Dyskursywna konstrukcja podmiotowości („puste znaczące” a pedagogika kultury), “Forum Oświatowe”, special issue: 125–140.
Google Scholar
Szkudlarek T. (2012a) Ryzyko tożsamości in: W. Łukaszewski, D. Doliński, A. Fila-Jankowska, T. Maruszewski, A. Niedźwieńska, P. Oleś, T. Szkudlarek, Tożsamość: trudne pytanie kim jestem, Sopot, Smak Słowa: 127–143.
Google Scholar
Szkudlarek T. (2012b) Tożsamość in: M. Cackowska, L. Kopciewicz, M. Patalon, P. Stańczyk, K. Starego, T. Szkudlarek, Dyskursywna konstrukcja podmiotu: przyczynek do rekonstrukcji pedagogiki kultury, Ars Educandi – Monografie, no. 3, Gdańsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego: 303–356.
Google Scholar
Szkudlarek T. (2017) Polityczność, tożsamość i humanistyczna produkcja znaczeń, “Chowanna”, no. 1 (48): 57–70.
Google Scholar
Tischner J. (2006) O człowieku. Wybór pism filozoficznych, Wrocław–Warszawa–Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Google Scholar
Walczak A. (2011) Spotkanie z wychowankiem. Ku tożsamości ipse pedagoga, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Walczak A. (2012) Tworzenie wiedzy pedagogicznej z perspektywy archetypowych wymiarów kobiecości i męskości, „Ars Educandi”, no. IX: 152–174, https://doi.org/10.26881/ae.2012.09.10
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.26881/ae.2012.09.10
Waldenfels B. (2009) Podstawowe motywy fenomenologii obcego, trans. J. Sidorek, Warszawa, Oficyna Naukowa.
Google Scholar
Warmbier A. (2019) Tożsamość, narracja i hermeneutyka siebie. Paula Ricoeura filozofia człowieka, Kraków, Universitas.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
