Doznawanie klasy w perspektywie mikrosocjologicznej. Przypadek pracowników naukowych

Kamil Łuczaj

doi:10.18778/1733-8069.17.2.01

Autor

Kamil Łuczaj University of Cambridge https://orcid.org/0000-0002-1603-3259

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.17.2.01

Słowa kluczowe:

klasizm, nerwica klasowa, opodatkowanie kulturowe, piętno klasowe, syndrom oszusta

Abstrakt

Artykuł skupia się na analizie pojęć uwrażliwiających, które pozwalają uchwycić indywidualny wymiar doświadczenia klasowego, ze szczególnym uwzględnieniem losów akademików pochodzących z klas ludowych. Opracowanie opiera się na analizie wtórnej jakościowych badań empirycznych oraz koncepcji teoretycznych poświęconych procesowi awansu społecznego. Ze względu na nieporównywalność źródeł, z których korzystałem, praca nie jest klasyczną metaanalizą, lecz ma charakter hermeneutyczny. Wiele z analizowanych prac oparto o źródła autobiograficzne, co powoduje, że uwidacznia się w nich terapeutyczny wymiar pisania, który pozwala autorkom i autorom przepracować przeszłe doświadczenia związane z szybkim awansem społecznym. Choć poddane analizie prace nie mają charakteru stricte teoretycznego, nie brakuje w nich autoteoretyzowania charakterystycznego dla każdej pracy biograficznej. W toku analizy zidentyfikowano i poddano szczegółowemu badaniu koncepcje wstydu klasowego, syndromu oszusta, piętna klasowego, opodatkowania kulturowego oraz nerwicy klasowej. Celem artykułu jest przedstawienie polskiemu czytelnikowi pojęć uwrażliwiających, które mogą okazać się przydatne przy interpretacji nowych danych empirycznych.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Kamil Łuczaj - University of Cambridge

Kamil Łuczaj, dr, adiunkt w Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, badacz wizytujący na Uniwersytecie Cambridge, członek Komitetu Badań nad Migracjami PAN. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół problematyki szkolnictwa wyższego, migracji międzynarodowych oraz zagadnień związanych z klasą społeczną. Kierowany przez niego projekt badawczy, „Naukowcy mobilni kulturowo? Doświadczenie awansu społecznego w perspektywie narracyjnej” ( https://mobilnikulturowo.wordpress.com/blog/projekt/ ), dotyczy kulturowych konsekwencji awansu społecznego pracowników akademickich.

Bibliografia

Adair Vivyan i in. (2007) Poverty and Storytelling in Higher Education. „Storytelling, Self, Society”, vol. 3, s. 135−155.
Google Scholar

Anthias Floya (2005) Social stratification and social inequality: models of intersectionality and identity [w:] Devine Fiona i in., eds., Rethinking Class. Culture, Identities & Lifestyle. Houndmills: Palgrave Macmillan, s. 24−45.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-0-230-21454-5_2

Anthias Floya (2008) Thinking through the lens of translocational positionality: An intersectionality frame for understanding identity and belonging. „Translocations: Migration and Social Change”, vol. 4, s. 5−20.
Google Scholar

Bauman, Zygmunt (2007) Tożsamość: Rozmowy z Benedetto Vecchim. Przełożył Jacek Łaszcz. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Bennett Tony i in. (2009) Culture, Class, Distinction. London, New York: Routledge.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203930571

Bertaux Daniel (1977) Destins personnels et structure de classe. Pour une critique de l’anthroponomie politique. Paris: Presses Universitaires de France.
Google Scholar

Bielecka-Prus Joanna (2014) Po co nam autoetnografia? Krytyczna analiza autoetnografii jako metody badawczej. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 10, nr 3, s. 76–95.
Google Scholar

Blumer Herbert (2007) Interakcjonizm symboliczny. Perspektywa i metoda. Przełożyła Grażyna Woroniecka. Kraków: Nomos.
Google Scholar

Bourdieu Pierre (1993) L’espace des points de vue [w:] tegoż, éd., La misère du monde. Paris: Seuil, s. 9−11.
Google Scholar

Bourdieu Pierre (1999) The Contradictions of Inheritance [w:] tegoż, ed., The Weight of the World. Stanford: Stanford University Press, s. 507−513.
Google Scholar

Bourdieu Pierre (2005) Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia. Przełożył Piotr Biłos. Warszawa: Scholar.
Google Scholar

Bourdieu Pierre (2008) Sketch for a Self-Analysis. Chicago, London: The University of Chicago Press.
Google Scholar

Brook Heather, Michell Dee (2010) Working-Class Intellectuals. „Administration & Society”, vol. 42, s. 368–372.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0095399710371641

Burski Jacek (2016) Klasa średnia a perspektywa biograficzna. Empiryczne studium przypadku. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 12, nr 2, s. 78−93.
Google Scholar

Butler Rose (2019) Class, Culture and Belonging in Rural Childhoods. Singapore: Springer.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-981-13-1102-4

Case Kim (2017) Insider Without: Journey across the Working-Class Academic Arc. „Journal of Working-Class Studies”, vol. 2, s. 16−35.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.13001/jwcs.v2i2.6081

Cavan Sherri (2013) When Erving Goffman Was a Boy: The Formative Years of a Sociological Giant „Symbolic Interaction”, vol. 37, s. 41−70.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1002/symb.83

Chałasiński Józef (1979) Drogi awansu społecznego robotnika: studium oparte na autobiografiach robotników. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Google Scholar

Christopher Renny (2005) New Working-Class Studies in Higher Education [w:] John Russo, Sherry Lee Linkon, eds., New Working-Class Studies. Ithaca: Cornell, s. 209−220.
Google Scholar

Clance Pauline, Imes Suzanne (1978) The Imposter Phenomenon in High Achieving Women: Dynamics and Therapeutic Intervention. „Psychotherapy: Theory, Research & Practice”, vol. 15(3), s. 241–247.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/h0086006

Dębska Katarzyna (2020) Doświadczenie awansu klasowego jako kontekst kształtowania się relacji między braćmi i siostrami. „Studia BAS”, z. 2, s. 11−128.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31268/StudiaBAS.2020.16

Dickson Victoria, Hall-Lew Lauren (2017) Class, Gender, and Rhoticity: The Social Stratification of Non-Prevocalic /r/ in Edinburgh Speech. „Journal of English Linguistics”, vol. 45, s. 229−259.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0075424217718024

Ditton Harmut, Bayer Michael, Wohlkinger Florian (2019) Structural and Motivational Mechanisms of Academic Achievement: A Mediation Model of Social-Background Effects on Academic Achievement. „British Journal of Sociology” vol. 70, s. 1276−1296.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/1468-4446.12506

Domański Henryk (2015) Czy są w Polsce klasy społeczne? Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar

Eribon Didier (2019) Powrót do Reims. Przełożyła Maryna Ochab. Kraków: Karakter.
Google Scholar

Eriksson Göran (2016) Humour, Ridicule and the De-Legitimization of the Working Class in Swedish Reality Television. „Journal of Language and Politics”, vol. 15, s. 304–321.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1075/jlp.15.3.05eri

Freud Zygmunt (1909/1997) Romans rodzinny neurotyków. Przełożył Robert Reszke [w:] tegoż, Pisma psychologiczne. Warszawa: KR, s. 214−217.
Google Scholar

Friedman Sam (2016) Habitus Clivé and the Emotional Imprint of Social Mobility. „The Sociological Review”, vol. 64, s. 129−147.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/1467-954X.12280

Fuller Robert (2006) All Rise: Somebodies, Nobodies, and the Politics of Dignity. San Francisco: Berrett-Koehler.
Google Scholar

Gaulejac Vincent de (2016) La névrose de classe. Nouvelle édition actualisée. Paris: Éditions Payot & Rivages.
Google Scholar

Gdula Maciej, Lewicki Mikołaj, Sadura Przemysław (2014) Praktyki kulturowe klasy ludowej. Warszawa: Instyt Studiów Zaawansowanych.
Google Scholar

Goban-Klas Tomasz (2008) Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Goffman Erving (2007) Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości. Przełożyły Aleksandra Dzierżyńska, Joanna Tokarska-Bakir. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Goor Dafna i in. (2020) The Impostor Syndrome from Luxury Consumption. „Journal of Consumer Research”, vol. 46, s. 1031–1051.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/jcr/ucz044

Gottlieb Michael i in. (2020) Impostor Syndrome among Physicians and Physicians in Training: A Scoping Review. „Medical Education”, vol. 54, s. 116–124.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/medu.13956

Guhlich Anna (2017) Migration and Social Pathways: Biographies of Highly Educated People Moving East-West-East in Europe. Opladen, Belin, Toronto: Barbara Budrich.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctvdf0ddg

Heller Jennifer (2011) The Enduring Problem of Social Class Stigma Experienced by Upwardly Mobile White Academics. „McGill Sociological Review”, vol. 2, s. 19−38.
Google Scholar

Hoggart Richard (1976) Spojrzenie na kulturę robotniczą w Anglii. Przełożyła Aleksnadra Ambros. Warszawa: PIW.
Google Scholar

Honneth Axel (2012) Walka o uznanie. Moralna gramatyka konfliktów społecznych. Kraków: Nomos.
Google Scholar

hooks bell (2000) Where We Stand: Class Matters. New York: Routledge.
Google Scholar

Jensen Barbara (2012) Reading Classes: On Culture and Classism in America. Ithaca: Cornell University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7591/9780801464058

Jones Gavin (2010) The Embarrassment of Naturalism: Feeling Structure in Frank Norris’s McTeague. „American Studies”, vol. 1, s. 34−61.
Google Scholar

Kallschmidt Anna, Eaton Asia (2019) Are lower social class origins stigmatized at work? A qualitative study of social class concealment and disclosure among White men employees who experienced upward mobility. „Journal of Vocational Behavior”, vol. 113, s. 115−128.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.jvb.2018.08.010

Kanger Laur (2016) From General Patterns to Middle-Range. „Sociology”, vol. 50, s. 502–521.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0038038515587640

Klapper Joseph (1960) The Effects of Mass Communication. Glencoe: Free Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/006189

Koh Sin Yee, Sin I Lin (2020) Academic and Teacher Expatriates: Mobilities, Positionalities, and Subjectivities. „Geography Compass”, vol. 14:e12487.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/gec3.12487

Konecki Krzysztof (2014) Socjologia emocji według Thomasa Scheffa [w:] Krzysztof Konecki, Beata Pawłowska, red., Emocje w życiu codziennym. Łódź: WUŁ, s. 11−38.
Google Scholar

Konopka Piotr (2017) Polaki cebulaki rządzą w internecie [dostęp: 31 sierpnia 2020 r.]. Dostępny w Internecie: https://torun.wyborcza.pl/torun/7,35579,21411704,polaki-cebulaki-rzadza-w-internecie.html
Google Scholar

Kuleta Małgorzata, Wasilewska Monika (2014) Konsekwencje zdrowotne zjawiska parentyfikacji [w:] Andrzej Borzęcki, red., Higiena i środowisko a zdrowie człowieka. Lublin: Norbertinum, s.29−37.
Google Scholar

Kwiek Marek (2015) Międzypokoleniowa ruchliwość społeczna. Szkolnictwo wyższe a drabina edukacyjna i zawodowa w Polsce. „Nauka i Szkolnictwo Wyższe”, z. 2, s. 171−201.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/nsw.2015.2.7

Lareau Annette (2002) Inequality: Social Class and Childrearing in Black Families and White Families. „American Sociological Review”, vol. 67, s. 747−776.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/3088916

Lee Elisabeth (2017) Where People Like Me Don’t Belong. „Sociology of Education”, vol. 90, s. 197–212.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0038040717710495

Levy René (1991) Structure-Blindness: A Non-Ideological Component of False Consciousness. „International Journal of Sociology and Social Policy”, vol. 11, s. 61−74.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1108/eb013146

Lott Bernice (2012) The Social Psychology of Class and Classism. „American Psychologist”, vol. 67, s. 650–658.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/a0029369

Lubrano Alfred (2005) Limbo: Blue-Collar Roots, White-Collar Dreams. Hoboken: Wiley.
Google Scholar

Łuczaj Kamil (2018) Ku biograficznemu badaniu doświadczenia klasy ludowej. Krytyka metodologicznego podejścia Pierre’a Bourdieu. „Studia Socjologiczne”, t. 2, s. 93–114.
Google Scholar

Łuczaj Kamil (2020) Overworked and Underpaid: Why Foreign-Born Academics in Central Europe Cannot Focus on Innovative Research and Quality Teaching. „Higher Education Policy”, https://doi.org/10.1057/s41307-020-00191-0
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/s41307-020-00191-0

Matuszewski Józef (1982) Geneza chama polskiego. Studium semazjologiczne. Łódź: Uniwersytet Łódzki.
Google Scholar

Mills Charles Wright (2007) Wyobraźnia socjologiczna. Przełożyła Marta Bucholc. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Narojek Winicjusz (1982) Struktura społeczna w doświadczeniu jednostki. Warszawa: PIW.
Google Scholar

Naudet Jules (2011) L’expérience de la mobilité sociale- Plaidoyer pour une approche par le discours. „Bulletin of Sociological Methodology/Bulletin de Méthodologie Sociologique” , vol. 112, s. 43–62.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0759106311417538

Naudet Jules (2012) Entrer dans l’élite. Parcours de réussite en France, aux États Unis et en Inde. Paris: Presses Universitaires de France.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3917/socio.031.0039

Nowicka Magalena (2013) Positioning Strategies of Polish Entrepreneurs in Germany. „International Sociology”, vol. 28, s. 29−47.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0268580912468919

Oldfield Kenneth (2007) Humble and Hopeful: Welcoming First-Generation Poor and Working-Class Students. „About Campus”, vol. 11, s. 2−12.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1002/abc.188

Padilla Amado (1994) Ethnic Minority Scholars, Research, and Mentoring: Current and Future Issues. „Educational Researcher”, vol. 23, no. 4, s. 24–27.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3102/0013189X023004024

Reay Diane (2005) Beyond Consciousness?: The Psychic Landscape of Social Class. „Sociology”, vol. 39, no. 5, s. 911–928.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0038038505058372

Reddin Galen (2012) Struggles and Achievements: Experiences of Working-Class White Male Academics who Attain Tenure [PhD thesis]. University of Iowa [dostęp 5 lutego 2021 r.]. Dostępny w Internecie: https://doi.org/10.17077/etd.0fomhpi0
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.17077/etd.0fomhpi0

Rek-Woźniak Magdalena (2016) Młodzi dorośli. Wzory ruchliwości społecznej w okresie transformacji systemowej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7969-984-1

Ryan Jake, Sackrey Charles (1984) Strangers in Paradise: Academics from the Working Class. Boston: South End Press.
Google Scholar

Rye Johan (2019) Transnational spaces of class: International migrants’ multilocal, inconsistent and instable class positions. „Current Sociology”, vol. 67, s. 27−46.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0011392118793676

Scheff Thomas (1990) Microsociology: Discourse, Emotion, and Social Structure. Chicago, London: The University of Chicago Press.
Google Scholar

Scheff Thomas (2003) Shame in Self and Society. „Symbolic Interaction”, vol. 26, s. 239−262.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1525/si.2003.26.2.239

Siemieńska Renata (2006) Polish Universities as a Place of Study and Academic Careers: Class and Gender Considerations [w:] Walter Allen, Margerite Bonous-Hammarth, Robert Teranishi, eds., Higher Education in a Global Society: Achieving Diversity, Equity and Excellence. Amsterdam, Boston, Heidelberg, London, New York, Oxford, Paris, San Diego, San Francisco, Singapore, Sydney, Tokyo: Elsevier, s. 51−90.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/S1479-358X(05)05003-5

Streib Jessi (2011) Class Reproduction by Four Year Olds. „Qualitative Sociology”, vol. 34, s. 337−352.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s11133-011-9193-1

Streib Jessi (2015) Marrying across Class Lines. „Contexts”, vol. 14, s. 40−45.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1536504215585774

Tyler Imogen (2020) Stigma. The Machinery of Inequality. London: ZED Books.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5040/9781350222809

Walkerdine Valerie (1994) Working class women: Psychological and social aspects of survival. „Cahiers du GEDISST”, vol. 9−10, s. 57−80.
Google Scholar

Walkerdine Valerie, Lucey Helen, Melody June (2001) Growing Up Girl: Psychosocial Explorations of Gender and Class. London: Palgrave.
Google Scholar

Walley Christine (2013) Exit Zero: Family and Class in Postindustrial Chicago. Chicago, London: University of Chicago Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226871813.001.0001

Warner W. Lloyd, Lunt Paul (1941) The Social Life of a Modern Community. New Haven: Yale Univeristy Press.
Google Scholar

Weiss Anja (2005) The Transnationalization of Social Inequality: Conceptualizing Social Positions on a World Scale. „Current Sociology”, vol. 53, s. 707–728.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0011392105052722

Wilson Jacqueline (2002) Invisible Racism: The Language and Ontology of White Trash. „Critique of Anthropology”, vol. 22, s. 387−401.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0308275X020220040101

World Economic Forum (2020) The Global Social Mobility Report 2020. Equality, Opportunity and a New Economic Imperative [dostęp 5 lutego 2021 r.]. Dostępny w Internecie: http://www3.weforum.org/docs/Global_Social_Mobility_Report.pdf
Google Scholar

Woroniecka Grażyna (2016) Co znaczy rozumieć w perspektywie i metodzie interakcjonizmu symbolicznego Herberta Blumera? „Roczniki nauk społecznych”, z. 8, s. 51−66.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18290/rns.2016.44.4-3

Woźniak Wojciech (2012) Nierówności społeczne w polskim dyskursie politycznym. Warszawa: Scholar.
Google Scholar

Zarycki Tomasz (2008) Kapitał kulturowy. Inteligencja w Polsce i w Rosji. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323517016

Zweig Michael (2000) The Working Class Majority: America’s Best Kept Secret. Ithaca: ILR Press.
Google Scholar

Zysiak Agata (2016) Punkty za pochodzenie. Powojenna modernizacja i uniwersytet w robotniczym mieście. Kraków: Nomos.
Google Scholar