Quasi-terapeutyczna funkcja wywiadu częściowo ustrukturyzowanego w odniesieniu do badań własnych. Rola i znaczenie dobrej relacji w wywiadzie socjologicznym

Marcin Choczyński

doi:10.18778/1733-8069.14.4.08

Autor

Marcin Choczyński Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Wydział Nauk Historycznych i Społecznych, Instytut Socjologii, ul. Wóycickiego 1/3, 01-938 Warszawa https://orcid.org/0000-0002-6636-9025

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.14.4.08

Słowa kluczowe:

quasi-terapia, wywiad częściowo ustrukturyzowany

Abstrakt

Tematem przewodnim niniejszego opracowania jest sytuacja społeczna jakościowego badania socjologicznego (wywiadu o typie częściowo ustrukturyzowanym z pytaniami otwartymi), podczas której można wyodrębnić pewne elementy terapii w znaczeniu ogólnym. Inspiracją do postawienia tezy o mimowolnej – w dużej mierze nieuświadomionej – terapii (która może być nazwana quasi-terapią) osób poddanych wywiadom socjologicznym były badania własne. Odbyłem je w lipcu 2015 r., uczestnikami były osoby starsze, mieszkańcy Warszawy. Dotyczyły one stereotypizacji i kategoryzacji językowej mniejszości żydowskiej. W niniejszym artykule przedstawiono założenia wywiadów jakościowych, odniesiono się do definicji terapii, jej podobieństw i różnic z wywiadem socjologicznym. Wnioski i porównania obu form zostały przedstawione w odniesieniu do wspominanych badań własnych. Zaakcentowano w nich przede wszystkim rzeczywiste wypowiedzi rozmówców, w których podnoszono rolę rozmowy i konwersacji oraz ich funkcję terapeutyczną. W konkluzji dokonano podsumowania zebranych argumentów i nawiązano do form logoterapii i rezyliencji jako przykładowych rodzajów terapeutycznego znaczenia rozmowy. Tym samym, potwierdzeniu uległ zasadniczy cel artykułu, jakim jest wskazanie roli i znaczenia dobrej relacji w badaniach socjologicznych.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Marcin Choczyński - Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Wydział Nauk Historycznych i Społecznych, Instytut Socjologii, ul. Wóycickiego 1/3, 01-938 Warszawa

Marcin Choczyński, doktor nauk społecznych w dyscyplinie socjologia, pracownik naukowo-dydaktyczny (adiunkt) Instytutu Socjologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Studia podyplomowe z zakresu pedagogiki na Politechnice Warszawskiej oraz ochrony własności intelektualnej na Uniwersytecie Warszawskim. Zainteresowania naukowo-badawcze koncentrują się na obszarach zmiany społecznej, kategoryzacji poznawczej oraz socjologii muzyki.

Bibliografia

Angrosino Michael (2010) Badania etnograficzne i obserwacyjne. Przełożyła Anna Brzozowska-Brywczyńska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Beverly John (2009) Narracja świadka, podrzędność i autorytet narracyjny. Przełożyła Maria Świąkiewicz-Mośny [w:] Norman K. Denzin, Yvonna S. Lincoln, red., Metody badań jakościowych, t. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 761−774.
Google Scholar

Boje David M., Tourani Nazanin (2012) Storytelling, czyli o materialności praktyk opowiadania. Przełożyła Marta Höffner [w:] Dariusz Jemielniak, red., Badania jakościowe. Podejścia i teorie, t. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 215-241.
Google Scholar

Borucka Anna (2011) Koncepcja resilience. Podstawowe założenia i nurty badań [w:] Wioletta Junik, red., Resilience. Teoria – badania – praktyka. Warszawa: Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, s. 11−28.
Google Scholar

Borucka Katarzyna M. (1992) Specyfika wywiadów kwestionariuszowych z chorymi na raka [w:] Zygmunt Gostkowski, red., Analizy i próby technik badawczych w socjologii. Tom 9. Problemy humanizacji procesu badawczego. Warszawa: IFiS PAN, s. 142−159.
Google Scholar

Charmaz Kathy (2009) Teoria ugruntowana. Praktyczny przewodnik po analizie jakościowej. Przełożyła Barbara Komorowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Chase Susan E. (2009) Wywiad narracyjny. Wielość perspektyw, podejść, głosów. Przełożył Filip Schmidt [w:] Norman K. Denzin, Yvonna S. Lincoln, red., Metody badań jakościowych t. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 15−55.
Google Scholar

Chmielarczyk Wiktor (2016) Słowo – substytut leku? [w:] Ewa Lewandowska-Tarasiuk, Jakub Z. Lichański, Bibiana Mossakowska, red., Terapia słowem. Warszawa: Pani Twardowska, s. 25−33.
Google Scholar

Edwards Rosalind, Holland Janet (2013) What is qualitative interviewing? London – New Delhi – New York – Sydney: Bloomsbury.
Google Scholar

Flick Uwe (2010) Projektowanie badania jakościowego. Przełożył Paweł Tomanek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Flick Uwe (2011) Jakość w badaniach jakościowych. Przełożył Paweł Tomanek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Fontana Andrea, Frey James H. (2009) Wywiad. Od neutralności do politycznego zaangażowania. Przełożyła Marta Skowrońska [w:] Norman K. Denzin, Yvonna S. Lincoln, red., Metody badań jakościowych t. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 81−127.
Google Scholar

Frankl Viktor E. (2010) Wola sensu. Założenia i zastosowanie logo terapii. Przełożyła Aleksandra Wolnicka. Warszawa: Czarna Owca.
Google Scholar

Frederickson Jon (2014) Współtworzenie zmiany. Skuteczne techniki terapii dynamicznej. Przełożyła Agnieszka Pałynyczko-Ćwiklińska. Gdańsk: Harmonia Universalis.
Google Scholar

Gale Jerry (1992) When interviews are more therapeutic than therapy interviews. „The Qualitative Report” 1, No. 4 [dostęp: 12 grudnia 2017]. Dostępny w Internecie: http://nsuworks.nova.edu/tqr/vol1/iss4/3/
Google Scholar

Gibbs Graham (2011) Analizowanie danych jakościowych. Przełożyła Maja Brzozowska-Brywczyńska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Glaser Barney G., Strauss Anselm L. (2009) Odkrywanie teorii ugruntowanej. Strategie badania jakościowego. Przełożył Marek Gorzko. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Google Scholar

Gudkova Svetlana (2012) Wywiad w badaniach jakościowych [w:] Dariusz Jemielniak, red., Badania jakościowe. Metody i narzędzia t. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 111−129.
Google Scholar

Hutchinson Sally A., Wilson Margaret E., Wilson Holly Skodol (1994) Benefits of participating in research interviews. „Journal of Nursing Scholarship”, vol. 26(2), s. 161−164.
Google Scholar

Janus Edyta (2016) Terapia zajęciowa – podstawowe pojęcia [w:] Aneta Bac, red., Terapia zajęciowa. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, s. 15−26.
Google Scholar

Junik Wioletta (2011) Zjawisko rezyliencji – wybrane problemy metodologiczne [w:] Wioletta Junik, red., Resilience. Teoria – badania – praktyka. Warszawa: Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, s. 47−65.
Google Scholar

Juszczyk Stanisław (2013) Badania jakościowe w naukach społecznych. Szkice metodologiczne. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Kaczmarek Mirosława, Olejnik Iwona, Springer Agnieszka (2013) Badania jakościowe – metody i zastosowania. Warszawa: CeDeWu.
Google Scholar

Kaufmann Jean-Claude (2010) Wywiad rozumiejący. Przełożyła Alina Kapciak. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Kaźmierska Kaja (2016) Wywiad narracyjny – technika i pojęcia analityczne, [w:] Renata Dopierała, Katarzyna Waniek, red., Biografia i wojna. Metoda biograficzna w badaniu procesów społecznych. Wybór tekstów. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 61−72.
Google Scholar

Konecki Krzysztof T. (2000) Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Kowalewicz Kazimierz (2016) Narracje autobiograficzne – zagrożenie – zaradność, [w:] Renata Dopierała, Katarzyna Waniek, red., Biografia i wojna. Metoda biograficzna w badaniu procesów społecznych. Wybór tekstów. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 155−175.
Google Scholar

Kulis Aleksandra (2017) Wprowadzenie do terapii zajęciowej osób starszych, [w:] Edyta Janus, Aneta Bac, Aleksandra Kulis, Agnieszka Smrokowska-Reichmann, red., Terapia zajęciowa w geriatrii. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, s. 37−52.
Google Scholar

Kvale Steinar (2004) InterViews. Wprowadzenie do jakościowego wywiadu badawczego. Przełożył Stanisław Zabielski. Białystok: Trans Humana.
Google Scholar

Kvale Steinar (2010) Prowadzenie wywiadów. Przełożyła Agata Dziuban. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Leźnicka-Łoś Agnieszka (2012) Podstawy terapii psychoanalitycznej. Teoria i praktyka. Gdańsk: Wydawnictwo Imago.
Google Scholar

Łodej-Sobańska Wiesława (2011) Analityczna psychoterapia grupowa [w:] Lidia Grzesiuk, Hubert Suszek, red., Psychoterapia. Szkoły i metody. Podręcznik akademicki. Warszawa: Wydawnictwo Psychologii i Kultury ENETEIA, s. 125−147.
Google Scholar

Mossakowska Bibiana (2016), Terapia słowem [w:] Ewa Lewandowska-Tarasiuk, Jakub Z. Lichański, Bibiana Mossakowska, red., Terapia słowem. Warszawa: Pani Twardowska, s. 22−24.
Google Scholar

Mrozowicki Adam, Li-chuan Liuhuang (2012) Biograficzno-narracyjna metoda interpretacyjna (The Biographic-Narrative Interpretive Method, BNIM) [w:] Krzysztof T. Konecki, Piotr Chomczyński, red., Słownik socjologii jakościowej. Warszawa: Difin, s. 43−45.
Google Scholar

Niedbalski Jakub (2012) Wywiad narracyjny (Narrative interviews) [w:] Krzysztof T. Konecki, Piotr Chomczyński, red., Słownik socjologii jakościowej. Warszawa: Difin, s. 329−331.
Google Scholar

Nowak Stefan (2007) Metodologia badań społecznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Parker Ian (2005) Qualitative psychology: introducing radical research. New York: McGraw-Hill Education.
Google Scholar

Prawda Marek (1989) Biograficzne odtwarzanie rzeczywistości (O koncepcji badań biograficznych Fritza Schütze). „Studia Socjologiczne”, nr 4, s. 81−98.
Google Scholar

Rapley Tim (2010) Analiza konwersacji, dyskursu i dokumentów. Przełożyła Anna Gąsior-Niemiec. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Sawiński Zbigniew (1992) Zasady doboru osób w badaniu, [w:] Paweł Daniłowicz i in., red., Podręcznik socjologicznych badań ankietowych. Ankieter w procesie badawczym. Warszawa: IFiS PAN, s. 27−42.
Google Scholar

Soroko Emilia (2015) Wkład psychoanalitycznego myślenia do rozwoju rozmowy psychologicznej jako jakościowej metody badawczej i diagnostycznej. „Polskie Forum Psychologiczne”, t. 20, nr 4, s. 514−535.
Google Scholar

Silverman David (2007) Interpretacja danych jakościowych. Metody analizy rozmowy, tekstu i interakcji. Przełożyły Małgorzata Głowacka-Grajper i Joanna Ostrowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Uniwersalny słownik języka polskiego (2003) Stanisław Dubisz, red., t. 3, 4. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Rogers Carl R. (1991) Terapia nastawiona na klienta. Grupy spotkaniowe. Przełożyły Anna Dodziuk i Elżbieta Knoll. Wrocław: Thesaurus Press.
Google Scholar

Rubin Herbert J., Rubin Irene S. (1997) Jak zmierzać do celu nie wiążąc sobie rąk. Projektowanie wywiadów jakościowych. Przełożył Marcin Ciechomski [w:] Leszek Korporowicz, red., Ewaluacja w edukacji. Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 201−222.
Google Scholar

Wachowiak Anna (2008) Wstęp [w:] Anna Wachowiak, red., Socjologia jako społeczna terapia. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, s. 5−7.
Google Scholar

Williams J. Allen, Jr. (1964) Interviewer – respondent interaction. A study of bias in the information interview. „Sociometry”, vol. 27, no. 3, s. 338−352.
Google Scholar