To Exist Is to Create: On the Life-Creative Attitude of Old Professors Based on Selected Examples

Authors

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.21.2.02

Keywords:

old age, old professor, philosopher, film director

Abstract

The subject of qualitative research presented in the article is (scientific and artistic) creativity in the context of individual experience of old age. The figure – social and professional role – that is of interest to the author is the old professor, the master. In the European culture, it is a symbol of wisdom, experience, special abilities, but also of unfulfillment, of the split that Johann Wolfgang Goethe’s Faust deals with. The author conducted qualitative analyses of the content of selected texts and materials. She used concepts from the sociology of art and the artist (M. Gołaszewska). The author was also inspired by philosophical reflections (E. Sourieu, B. Jasinski, V. Frankl). The first stage of the research involved an analysis of the contents of three texts about the old professor: a poem by W. Szymborska, a book-interview by K. Zanussi, and the notes by W. Stróżewski. The second stage of comparative analyses concerned the attitudes of other eminent professors; their selected publications, achievements, sometimes biographies, memoirs, and interviews. On this basis, the author wanted to reconstruct the experience of old age and late activity of the authorities (philosophers), their values, motives, senses, and fears. Based on various criteria, she identified six types of the attitudes of old professors with regard to creativity in late life.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Ewelina Wejbert-Wąsiewicz, Uniwersytet Łódzki

Socjolożka, profesorka w Katedrze Socjologii Sztuki, w Instytucie Socjologii, na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego. Jej zainteresowania naukowe dotyczą socjologii sztuki i kultury, socjologii filmu, socjologii artystów i artystek, tabu społeczno-kulturowego, w tym tematyki starości i aborcji. Autorka książki Bez retuszu czy po liftingu: obrazy starości i aborcji w filmie (2017). Jej ostatnia publikacja książkowa z 2023 roku (Teatr bliskiego kontaktu. Studia przypadków grup teatralnych), napisana we współautorstwie (z Katarzyną Kalinowską, Katarzyną Kułakowską i Emilią Zimnicą-Kuziołą), dotyczy polskich teatrów alternatywnych.

References

Banduła Kamila, Chorobik Monika (2011), Międzygeneracyjne różnice w postrzeganiu starości, [w:] Jowita Skrzypaszek, Monika Chorobik (red.), Przestrzenie seniorów. Codzienne oblicza i medialne kreacje starości, Kraków: Wydawnictwa AGH, s. 19–30.
Google Scholar

Buber Martin (1992), Ja i Ty. Wybór pism filozoficznych, przełożył Jan Doktór, Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Google Scholar

Buber Martin (1993), Problem człowieka, przełożył Jan Doktór, Warszawa: Fundacja Aletheia – Wydawnictwo SPACJA.
Google Scholar

Czekanowski Piotr (2012), Społeczne aspekty starzenia się ludności w Polsce. Perspektywa socjologii starości, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Google Scholar

Czerniawska Olga (red.) (1998), Style życia w starości, Łódź: Wydawnictwo WSHE.
Google Scholar

Dąbrowska Justyna (2018), Wszystko, co nie istnieje, „Tygodnik Powszechny”, nr 31, https://www.tygodnikpowszechny.pl/wszystko-co-nie-istnieje-154268 (dostęp: 3.06.2024).
Google Scholar

Fałtynowicz Wiesław (2021), To nie są uczelnie dla starych ludzi, „Gazeta Wyborcza”, 15.07.2021, https://wyborcza.pl/7,162657,27333194,to-nie-sa-uczelnie-dla-starych-ludzi.html (dostęp: 5.06.2024).
Google Scholar

Finogenow Maria (2013), Rozwój w okresie późnej dorosłości – szanse i zagrożenia, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica”, vol. 297, s. 93–103.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6018.297.08

Frankl Viktor (2009), Człowiek w poszukiwaniu sensu, przełożyła Aleksandra Wolnicka, Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
Google Scholar

Gibbs Graham (2015), Analizowanie danych jakościowych, przełożyła Maja Brzozowska-Brywczyńska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Golka Marian (1996), Socjologiczny obraz sztuki, Poznań: Wydawnictwo Ars Nova.
Google Scholar

Golka Marian (2008), Socjologia sztuki, Warszawa: Wydawnictwo Difin,
Google Scholar

Golka Marian (2021), Sekrety ludzkiego czasu, Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
Google Scholar

Gołaszewska Maria (1977), Człowiek w zwierciadle sztuki, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Gołaszewska Maria (1986), Zarys estetyki, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Grabowska Mirosława, Gwiazda Magdalena, Roguska Beata (red.) (2022), Młodzież 2021, Warszawa: CBOS.
Google Scholar

Gromek-Illg Joanna (2024), Szymborska. Znaki szczególne. Biografia wewnętrzna, Kraków: Wydawnictwo Znak.
Google Scholar

Halicka Małgorzata (2004), Satysfakcja życiowa ludzi starych. Studium teoretyczno-empiryczne, Białystok: Akademia Medyczna.
Google Scholar

Halicki Jerzy (2010), Obrazy starości rysowane przeżyciami seniorów, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Google Scholar

Hartman Jan (2015), Gorzkie życie polskich akademików, „Polityka”, 25.04.2015, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/1616201,1,gorzkie-zycie-polskich-akademikow.read (dostęp: 5.06.2024).
Google Scholar

Heinich Nathalie (2010), Socjologia sztuki, przełożyła Agnieszka Karpowicz, Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Heinich Nathalie (2023), Sztuka jako wyzwanie dla socjologii. Rozmowy z Julienem Ténédosem, przełożył Jan Maria Kłoczowski, Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.
Google Scholar

Instytut SW Research (2024), Aktualny ranking najbardziej poważanych zawodów (2024), https://swresearch.pl/ranking-zawodow (dostęp: 3.06.2024).
Google Scholar

Jan XXIII (2014), Dziennik duszy. Rekolekcja i notatki duchowe 1895–1963, przełożyła Józefa Ledóchowska, Kraków: Wydawnictwo Znak.
Google Scholar

Jasiński Bogusław (1986), Istnieć znaczy tworzyć, Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza.
Google Scholar

Jasiński Bogusław (1992), Tezy o ethosofii, Kraków: Wydawnictwo Ethos.
Google Scholar

Jasiński Bogusław (2009), Sztuka? – tylko wtedy, kiedy jestem. Szkice o tajemnicy istnienia, twórczości i kulturze czynnej, Kraków: Wydawnictwo Ethos.
Google Scholar

Jasiński Bogusław (2010), Po drugiej stronie wiersza, Kraków: Wydawnictwo Ethos.
Google Scholar

Jasiński Bogusław (2012), Sztuka zamiast filozofii, „Sztuka i Dokumentacja”, nr 6, s. 97–107.
Google Scholar

Karwowska Aneta Agnieszka (2016), Człowiek wobec starości: wątki bioetyczne i filozoficzne, https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/11903/1/A_A_Karwowska_Czlowiek_wobec_starosci.pdf (dostęp: 4.06.2024).
Google Scholar

Kołakowski Leszek (2009), Czy Pan Bóg jest szczęśliwy i inne pytania, Kraków: Wydawnictwo Znak.
Google Scholar

Kotarbiński Tadeusz (1967), Medytacje o życiu godziwym, Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna.
Google Scholar

Kotlarska-Michalska Anna (2000), Starość w aspekcie socjologicznym, „Roczniki Socjologii Rodziny”, t. XII, s. 147–159, https://repozytorium.amu.edu.pl/server/api/core/bitstreams/73e8bd61-e397-4b78-abde-bf0a48548146/content (dostęp: 23.02.2025).
Google Scholar

Kowalik Wojciech, Pawlina Anna (red.) (2015), Nowe zjawiska i procesy w badaniach nad polskimi kulturami starości, Kraków: AGH.
Google Scholar

Kubiak Michał (2016), Polityka społeczna wobec ludzi starych w Polsce na tle współczesnych przemian społeczno-gospodarczych, Gdańsk: Uniwersytet Gdański.
Google Scholar

Leszczyński Adam (2018), Prekariusze na uczelniach, „Krytyka Polityczna”, 5.02.2018, https://krytykapolityczna.pl/kraj/prekariusze-na-uczelniach/ (dostęp: 4.06.2024).
Google Scholar

Łącki Piotr (2021), O tym, co w życiu najważniejsze. Drogowskazy Leszka Kołakowskiego, https://psychologdlaseniora.pl/artykuly/o-tym-co-w-zyciu-najwazniejsze-drogowskazy-leszka-kolakowskiego/ (dostęp: 5.06.2024).
Google Scholar

Moskwa Jacek (2023), Samotność Fausta, Kraków: Wydawnictwo Znak.
Google Scholar

Mucha Janusz, Krzyżowski Łukasz (red.) (2011), Ku socjologii starości. Starzenie się w biegu życia jednostki, Kraków: AGH.
Google Scholar

Omyła-Rudzka Małgorzata (oprac.) (2019), Które zawody poważamy?, Komunikat z badań nr 157, Warszawa: CBOS, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2019/K_157_19.PDF (dostęp: 3.06.2024).
Google Scholar

Ossowski Stanisław (1966), U podstaw estetyki, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Pękala Teresa (1988), Od estetyki twórczości do estetyki moralności, „Akcent”, nr 3, s. 154–163.
Google Scholar

Piotrowski Jerzy (1973), Miejsce człowieka starego w rodzinie i społeczeństwie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Rosińska Zofia (1985), Psychoanalityczne myślenie o sztuce, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Rosińska Zofia (2017), I Kongres Zdrowia Psychicznego, https://www.youtube.com/watch?v=cw9Umj8ZZK0 (dostęp: 4.06.2024).
Google Scholar

Rosińska Zofia (2023), Po śladach. Doświadczenie modlitewne w ujęciu filozofii kultury, Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Rudnik Anna (2014), Relacje międzypokoleniowe w rodzinie, [w:] Piotr Szukalski (red.), Relacje międzypokoleniowe we współczesnych rodzinach polskich, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 41–56.
Google Scholar

Russell Bertrand (1959), Jak się zestarzeć i umrzeć bez lęku, „Racje”, nr 10, https://humanizm.net.pl/jakumrzecbezleku.html (dostęp: 12.08.2024).
Google Scholar

Silverman David (2008), Prowadzenie badań jakościowych, przełożyła Joanna Ostrowska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Silverman David (red.) (2012), Interpretacja danych jakościowych, przełożyły Małgorzata Głowacka-Grajper, Joanna Ostrowska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Słabek Jakub (reż.) (2023), Niemiecki ksiądz u progu Auschwitz, https://www.youtube.com/watch?v=FTHt_de3hT0 (dostęp: 24.05.2024).
Google Scholar

Souriau Étienne (1990), Sztuka i Filozofia, przełożyła Irena Wojnar, „Sztuka i Filozofia”, nr 3, s. 25–41.
Google Scholar

Stróżewski Władysław (2023), Stary profesor, „Znak”, czerwiec, https://www.miesiecznik.znak.com.pl/strozewski-staryprofesor/ (dostęp: 15.08.2024).
Google Scholar

Susułowska Maria (1989), Psychologia starzenia się i starości, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Szczepaniak Karolina (2012), Zastosowanie analizy treści w badaniach artykułów prasowych – refleksje metodologiczne, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, vol. 42, s. 83–112.
Google Scholar

Szczepański Jan (1974), Korzeniami wrosłem w ziemię, Katowice: Wydawnictwo Śląsk.
Google Scholar

Szczepański Jan (1983), Zapytaj samego siebie, Warszawa: Wydawnictwo Nasza Księgarnia.
Google Scholar

Szczepański Jan (1984), Sprawy ludzkie, Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik.
Google Scholar

Szczepański Jan (1999), Fantazje na temat czasu, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Google Scholar

Szczepański Jan (2013), Dzienniki z lat 1945−1968, Ustroń: Galeria na Gojach.
Google Scholar

Szkaradnik Katarzyna (2015), Socjolog „kreślący znaki wieczne”. Jana Szczepańskiego autoportret rozproszony, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, nr 58, z. 1, s. 43–55.
Google Scholar

Szopska Halina (1986), Władysław Tatarkiewicz. „Nie znoszę organicznie rzeczy niejasnych i mętnych”, https://www.youtube.com/watch?v=hSppJHFLFcM (dostęp: 4.06.2024).
Google Scholar

Szukalski Piotr (red.) (2009), Przygotowanie do starości. Polacy wobec starzenia się, Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
Google Scholar

Szymborska Wisława (2005), Dwukropek, Kraków: Wydawnictwo A5.
Google Scholar

Szyszkowska Małgorzata (2019), Uwagi na temat wartości, wartościowania i doświadczenia estetycznego w kontekście współczesnej estetyki, „Sztuka i Filozofia”, nr 55, s. 101–121, https://artandphilosophy.pl/wp-content/uploads/2020/11/SziF_55.pdf (dostęp: 6.06.2024).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14394/sztfil.2019.0015

Tatarkiewicz Władysław (1967), O szczęściu, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Tatarkiewicz Władysław (1978), Parerga, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Tatarkiewicz Władysław (2022), Dzienniki: lata 1969–1977, t. III, Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
Google Scholar

Trafiałek Elżbieta (2006), Wykluczenie społeczne ludzi starych. Źródła, skutki, perspektywy na przyszłość, [w:] Jerzy T. Kowaleski,
Google Scholar

Piotr Szukalski (red.), Starość i starzenie się jako doświadczenie jednostek i zbiorowości ludzkich, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 171–176.
Google Scholar

Troczyński Konstanty (1936), Elementy form literackich, Poznań: Jan Jachowski Księgarnia Uniwersytecka.
Google Scholar

Wejbert-Wąsiewicz Ewelina (2017), Bez retuszu czy po liftingu? Obrazy starości i aborcji w filmie, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Zanussi Krzysztof (reż.) (2022), Liczba doskonała.
Google Scholar

Zanussi Krzysztof (2023), Samotny Faust – wywiad z reżyserem, https://www.youtube.com/watch?v=p0igMXG8w2w (dostęp: 24.05.2024).
Google Scholar

Znaniecki Florian (1984), Społeczne role uczonych, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Żmigrodzki Zbigniew (1999), Czy profesor jest potrzebny?, „Forum Akademickie”, nr 3, https://forumakademickie.pl/media/archiwum/99/3/artykuly/09-przeglad.htm (dostęp: 6.06.2024).
Google Scholar

Published

2025-05-30

How to Cite

Wejbert-Wąsiewicz, E. (2025). To Exist Is to Create: On the Life-Creative Attitude of Old Professors Based on Selected Examples. Przegląd Socjologii Jakościowej, 21(2), 22–45. https://doi.org/10.18778/1733-8069.21.2.02

Issue

Section

Articles