Aktorzy w społecznym świecie publicznego teatru dramatycznego w Polsce w okresie PRL i w XXI wieku. Analiza porównawcza

Autor

  • Emilia Zimnica-Kuzioła Advanced research degree (dr hab.), Department of the Sociology of Arts and Education, Institute of Sociology, The Faculty of Economics and Sociology, University of Lodz, ul. Rewolucji 1905 r. 41 https://orcid.org/0000-0003-1827-0802

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.73.07

Słowa kluczowe:

aktor, okres PRL, teatr współczesny

Abstrakt

Celem artykułu jest analiza porównawcza kondycji społecznej aktorów w okresie PRL-u i po transformacji ustrojowej 1989 roku. Materiałem empirycznym, jaki wykorzystuje Autorka, są publikacje popularnonaukowe poświęcone aktorom polskich publicznych teatrów dramatycznych i przeprowadzone przez nią – w latach 2015–2017 – wywiady swobodne z twórcami teatralnymi, reprezentującymi sześć polskich ośrodków teatralnych.

Aktorzy, którzy dobrze pamiętają okres PRL-u, z nostalgią wspominają miniony czas w życiu teatralnym, pamiętają familiarne stosunki w zespołach, antyrankizm, włączanie pracowników technicznych i administracyjnych do wspólnoty twórców, bez podkreślania jakiejkolwiek hierarchii. Współcześnie podziały społeczne, ideologiczne i polityczne w zespołach są bardziej widoczne. Młodzi aktorzy częściej kwestionują autorytety, w minionej epoce zasłużeni aktorzy darzeni byli wielkim szacunkiem. Współcześnie multiaktywni aktorzy demitologizują profesję aktorską, zwracają uwagę na upadek zawodowego etosu.

Bibliografia

Badora B. (ed.) (2014), Czy warto było zmieniać ustrój? Ocena zmian ustrojowych po 25 latach, komunikat z Badań CBOS, maj, no. 67.
Google Scholar

Braun K. (2003), Kieszonkowa historia teatru polskiego, Norbertinum, Lublin.
Google Scholar

Castells M. (2008), Społeczeństwo sieci, transl. M. Marody, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Golka M. (2012), Socjologia artysty nowożytnego, PDF file, Poznań, http://docplayer.pl/10558497-Marian-golka-socjologia-artysty-nowozytnego.html (accessed 13.01.2018).
Google Scholar

Gontarz B. (2017), Krytyka kultury w PRL-u. Na podstawie “Dziennika” Jana Józefa Szczepańskiego, [in:] A. Kisielewska, M. Kostaszuk-Romanowska, A. Kisielewski (eds.), PRL-owskie resentymenty, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk.
Google Scholar

Groys B. (2013), Art power, The MIT Press, Cambridge–London.
Google Scholar

Guczalska B. (2014), Aktorstwo polskie: generacje, Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna im. Ludwika Solskiego, Kraków.
Google Scholar

Hera J. (1993), Losy niespokojnych, Semper, Warszawa.
Google Scholar

Ilczuk D. (1990), Aktor a rzeczywistość: szanse, zagrożenia, mechanizmy obronne, Instytut Kultury, Warszawa.
Google Scholar

Kociuba J. (1996), Tożsamość aktora, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Google Scholar

Kosiński D. (2003), Sztuka aktorska w polskim piśmiennictwie teatralnym XIX wieku: główne problemy, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Google Scholar

Kosiński D. (2010), Teatra polskie. Historie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Warszawa.
Google Scholar

Kozek W., Kubisa J. (2011), Polaktor. Aktorzy na rynku pracy, Związek Zawodowy Aktorów Polskich, Warszawa.
Google Scholar

Krakowska J., (2011), Mikołajska. Teatr i PRL, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
Google Scholar

Krakowska J. (2016), PRL. Przedstawienia, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Państwowy Instytut Wydawniczy, Instytut Sztuki PAN, Warszawa.
Google Scholar

Lubczyński K. (2007), Rapsodia życia i teatru, Książka i Wiedza, Warszawa.
Google Scholar

Mikołejko A. (1991), Poza autorytetem? Społeczeństwo polskie w sytuacji anomii, Key Tex, Warszawa.
Google Scholar

Mróz B. (2008), Osobowość wybitnych aktorów polskich. Studium różnic międzygeneracyjnych, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar

Mróz B. (2015), 20 lat później – osobowość i hierarchia wartości wybitnych aktorów polskich. Badania podłużne, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar

Mróz B., Kociuba J., Osterloff B. (2017), Sztuka aktorska w badaniach psychologicznych i refleksji estetycznej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar

Orzechowski K. (2017), Teatr świata – świat teatru. Felietony 2016–2017, Universitas, Kraków.
Google Scholar

Raszewski Z. (1990), Krótka historia teatru polskiego, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar

Riesman D., Glazer N., Denney R. (1996), Samotny tłum, transl. J. Strzelecki, Wydawnictwo Muza, Warszawa.
Google Scholar

Roman A., Sabat M. (eds.) (1989), Komedianci – rzecz o bojkocie, Most, Warszawa.
Google Scholar

Rybak A.M. (2012), Idealizowanie przeszłości – różnica w dystrybucji pozytywnych i negatywnych wspomnień na przestrzeni czasu, “Przegląd Psychologiczny”, vol. 55, no. 1, pp. 29–40.
Google Scholar

Sztompka P. (2012), Socjologia: analiza społeczeństwa, Wydawnictwo Znak, Kraków.
Google Scholar

Szulborska-Łukaszewicz J. (2015), Artysto Scen Polskich, powiedz nam, z czego żyjesz?..., ZASP – Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru, Filmu, Radia i Telewizji, Kraków.
Google Scholar

Teatr w Polsce (2016): dokumentacja sezonu 2014/2015, Instytut Teatralny, Warszawa.
Google Scholar

Wagner I. (2005), Stałość czy zmienność autorytetów. Pedagogiczno-społeczne studium funkcjonowania i degradacji autorytetu w zmieniającym się społeczeństwie, Wydawnictwo Impuls, Kraków.
Google Scholar

Wilski Z. (1982), Wielka tragiczka, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Google Scholar

Wilski Z. (1990), Aktor w społeczeństwie. Szkice o kondycji aktora w Polsce, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar

Zimnica-Kuzioła E. (2003), Światła na widownię. Socjologiczne studium publiczności teatralnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar

Zimnica-Kuzioła E. (2017), Artyści – mity i stereotypy. Polscy aktorzy teatralni wobec mitologizacji zawodowych, [in:] M. Hasiuk, E. Kołdrzak (eds.), Kręgi i płomienie. Szkice o teatrze i socjologii, Wydawnictwo Primum Verbum, Łódź, pp. 115–130.
Google Scholar

Zimnica-Kuzioła E. (2018), Społeczny świat teatru. Areny polskich publicznych teatrów dramatycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/8142-044-0

Zimnica-Kuzioła E., Aktorzy polskich publicznych teatrów dramatycznych. Studium socjologiczne, monografia przygotowana do druku.
Google Scholar

Baniewicz E. (2012), Dziwny czas. Szkice o teatrze z lat 2000–2012, Instytut Książki – “Twórczość”, Kraków–Warszawa.
Google Scholar

Barciś A., Graff M. (2011), Rozmowy bez retuszu, Wydawnictwo M, Kraków.
Google Scholar

Dymna A., Szczawiński W. (2006), Warto mimo wszystko, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków.
Google Scholar

Guczalska B. (2015), Trela, Wydawnictwo Marginesy, Warszawa.
Google Scholar

Maciejewski Ł. (2015), Aktorki. Portrety, Znak Litera Nova, Kraków.
Google Scholar

Stenka D. (2018), Flirtując z życiem. Danuta Stenka w rozmowie z Łukaszem Maciejewskim, Znak Litera Nova, Kraków.
Google Scholar

Fuller W.R., Overcoming Rankism and Creating a Culture of Dignity, https://www.youtube.com/watch?v=gd7gLAD6axQ (accessed 23.04.2019).
Google Scholar

Szczepkowska J., List do kolegów z Teatru Dramatycznego, http://www.encyklopediateatru.pl/artykuly/88987/warszawa-list-joanny-szczepkowskiej-do-kolegow-z-teatru-dramatycznego (accessed 22.04.2016).
Google Scholar

Opublikowane

30-06-2020

Jak cytować

Zimnica-Kuzioła, E. (2020). Aktorzy w społecznym świecie publicznego teatru dramatycznego w Polsce w okresie PRL i w XXI wieku. Analiza porównawcza. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, (73), 111–126. https://doi.org/10.18778/0208-600X.73.07