Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica

Anatomia pasożytnictwa w stadium kapitalizmu sfinansjalizowanego: roszczeniowość i destrukcyjny charakter permisywnego neoliberalizmu

Jeremy Leaman — 2022-12-30

Artykuł niniejszy jest przyczynkiem do debaty o negatywnych konsekwencjach współczesnych nierówności ekonomicznych oraz mechanizmach służących ich legitymizowaniu. Analizuje on, w jaki sposób zdyskredytowane i szkodliwe neoliberalne podejścia podażowe w ekonomii są nadal traktowane jako prawomocne doktryny ekonomiczne, przyczyniając się tym samym do podtrzymywania hegemonii sprawowanej przez sektor finansowy, zwłaszcza w Zjednoczonym Królestwie. Artykuł ten wprowadza pojęcie „permisywnego neoliberalizmu”, przez które rozumie zarówno legalne praktyki wykorzystywania aktywów finansowych w celu realizacji krótkoterminowych zysków, jak i polityczną ochronę rozpiętą nad kryminalną i kryminogenną działalnością na rynkach finansowych. Opisuje najbardziej bulwersujące przypadki drapieżczej finansjalizacji jako przykłady usankcjonowania przez neoliberalne państwo bezwzględnego procesu ekonomicznego wyzysku i tolerowania w coraz większej mierze systemowego uzależnienia ekonomii politycznej Zjednoczonego Królestwa od londyńskiego City z towarzyszącym mu archipelagiem tajnych zamorskich jurysdykcji.

W drugiej, krótszej części niniejszego artykułu zaprezentowano proces formowania się postawy roszczeniowej wśród reprezentantów gospodarczych i politycznych elit oraz roli, jaką psychopatyczny narcyzm odgrywa w procesie uprawomocnienia ich hegemonicznej pozycji społecznej. Systemowa niezdolność do takiego inwestowania zasobów materialnych i finansowych ludzkości, które uchroniłoby ją od skutków nadciągających zmian klimatycznych, skłaniają do sformułowania wniosku, że kapitalizm w swoim obecnym stadium jest nie tylko pasożytem uniemożliwiającym osiągnięcie zrównoważonego wzrostu gospodarczego, ale że wręcz stanowi on zagrożenie dla samych ekologicznych warunków przetrwania ludzkości jako gatunku.

Problematyzacja i instrumentalizacja edukacji w UE. Przykład idei uczenia się przez całe życie i europejskiego obszaru edukacji

Karolina Messyasz — 2022-12-30

Przedmiotem rozważań w artykule jest idea uczenia się przez całe życie (lifelong learning) oraz tworzony w ramach UE europejski obszar edukacji. Oba przedmioty badań są „wytwarzane” w ramach UE za pomocą odpowiednich dokumentów strategicznych (traktowanych w sensie analitycznym jako teksty preskryptywne), które stanowić mają wytyczne dla krajów członkowskich w zakresie wdrażania konkretnych rozwiązań edukacyjnych w postaci legislacji, programów, projektów itd. Dokumenty wybrane w drodze selekcji badawczej stanowią podstawę badania empirycznego, prowadzonego w duchu refleksji postfoucaultowskiej z zastosowaniem wybranych narzędzi typowych dla analizy ramowania oraz jakościowej analizy treści. W szerszym ujęciu artykuł służy ukazaniu sposobów problematyzowania i instrumentalizowania edukacji w polityce UE, która z kolei jest efektem przyjęcia określonego modelu gospodarczego.

Kontrola życia poprzez jedzenie na przykładzie dobrowolnej prostoty

Renata Dopierała — 2022-12-30

Celem artykułu jest zaprezentowanie postaw wobec jedzenia osób określających się jako zwolennicy dobrowolnej prostoty, a także dyskursów uzasadniających te postawy. W pierwszej części rozważam rolę i status jedzenia w intencjonalnym upraszczaniu życia, w drugiej analizuję konkretne praktyki świadomego jedzenia, w trzeciej natomiast omawiam strategie przeciwdziałania marnowaniu żywności. Kontekstem wywodu jest chęć odzyskania poczucia sprawstwa i kontroli nad własnym życiem, szczególnie doświadczana w sytuacji obecnej niepewności i braku stabilizacji. Materiałem analitycznym są publikacje książkowe i blogi, których twórcami są osoby upraszczające życie.

Sposoby „okazywania miłości” w relacji intymnej – podobieństwa i różnice między interakcjami kobiet i mężczyzn

Julita Czernecka — 2022-12-30

Celem artykułu jest przedstawienie wyników badań jakościowych dotyczących sposobów okazywania miłości w heteroseksualnych związkach przez kobiety i mężczyzn oraz wskazanie podobieństw i różnic, jakie występują między płciami. Analiza odnosi się do tradycyjnego i nowoczesnego modelu kobiecości i męskości. Wypowiedzi respondentów zostały podzielone na dwa główne obszary – szeroko definiowaną komunikację (gesty czułości, wsparcie emocjonalne, zachowania podczas nieporozumień) oraz podejmowanie określonych działań (pomaganie w wykonywaniu obowiązków domowych lub innych aktywności na rzecz partnera, kupowanie prezentów, organizowanie czasu wolnego, inicjowanie seksu). Analiza materiału empirycznego pokazała przenikanie się modeli patriarchalnych i nowoczesnych kobiecości i męskości w sposobach zachowań miłosnych kobiet i mężczyzn wobec swoich partnerów. I mężczyźni, i kobiety czerpią inspiracje z repertuaru zachowań zarówno z tradycyjnej męskości, jak i z tradycyjnej kobiecości, ewoluując w kierunku nowoczesnego modelu kobiecości i męskości, które stają się bardziej androgeniczne. Tym samym zdecydowanie poszerzają zakres sposobów okazywania miłości, łącząc te bardziej emocjonalne, sfeminizowane z tymi aktywnymi, tradycyjnie „męskimi”.

Śpiączka i jej społeczne konsekwencje. Przegląd wątków poruszanych w dyskursie naukowym

Karolina Rożniatowska — 2022-12-30

Śpiączka to zjawisko, które dotyka niewielki odsetek członków społeczeństwa. Jej konsekwencje mogą być bardzo poważne, zarówno w aspekcie zdrowotnym, jak i psychologicznym oraz społecznym. O zjawisku tym dużo pisze się w ramach nauk o zdrowiu, natomiast nauki społeczne nieszczególnie interesują się śpiączką. Celem mojego artykułu jest analiza tekstów naukowych, które poruszają temat śpiączki i jej skutków, oraz wyodrębnienie tematów poruszanych w dyskursie naukowym o śpiączce. Stawiam sobie także zadanie wskazania, jak wiele wniosków o psychospołecznym wymiarze śpiączki płynie z nauk o zdrowiu dla nauk społecznych. Aby zmapować wątki obecne w literaturze, buduję bazę publikacji, którą kolejno poddaję analizie treści. Jak wykazała analiza, wśród wyodrębnionych tematów w ramach problematyki śpiączki i jej konsekwencji znajdują się m.in. tożsamość osób wybudzonych, codzienność po wybudzeniu oraz przedstawianie śpiączki w tekstach kultury. Przeprowadzona analiza potwierdza, że śpiączka i jej konsekwencje to obszar wymagający eksploracji przez nauki społeczne, a szczególnie socjologię.

Musimy porozmawiać o macierzyństwie – o przełamywaniu tabu trudnego macierzyństwa we współczesnym kinie

Emilia Garncarek — 2022-12-30

Artykuł jest próbą ukazania „kinowych odzwierciedleń” współczesnego trudnego macierzyństwa, które w ostatnim czasie jest coraz częściej zauważane i przedstawiane przez zachodnią kinematografię. Autorka tekstu poszukuje odpowiedzi na pytanie – jak wybrane obrazy filmowe naruszają i dekonstruują patriarchalny porządek płci w odniesieniu do macierzyństwa? Tekst prezentuje wyniki jakościowej analizy wybranych obrazów filmowych: Musimy porozmawiać o Kevinie (2011), Córka (2021). Podstawę teoretyczną zrealizowanych badań stanowiły: podejście genderowe w badaniach społecznych oraz koncepcja winy i wstydu T. Scheffa.