Streszczenie jako gatunek wypowiedzi w glottodydaktyce polonistycznej

Anna Dunin-Dudkowska

doi:10.18778/0860-6587.30.10

Autor

Anna Dunin-Dudkowska Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Centrum Języka i Kultury Polskiej dla Polonii i Cudzoziemców https://orcid.org/0000-0003-2102-7117

DOI:

https://doi.org/10.18778/0860-6587.30.10

Słowa kluczowe:

glottodydaktyka polonistyczna, działania mediacyjne, streszczenie, gatunek, wzorzec gatunkowy

Abstrakt

Streszczenie to jedno z podstawowych działań mediacyjnych, powszechnie stosowanych w codziennej komunikacji językowej. Jest ważną umiejętnością w procesie nauki języka obcego, gdyż umożliwia doskonalenie innych sprawności językowych i intelektualnych: czytania, rozumienia, analizowania, odróżniania informacji ważnych od mniej istotnych, wnioskowania, logicznego myślenia, zwięzłego wyrażania myśli i budowania spójnych tekstów; pomaga też w zapamiętywaniu treści. Jednocześnie przygotowuje uczących się do pełnienia roli mediatorów językowych i kulturowych. Autorka artykułu zachęca do kształcenia tej ważnej umiejętności w oparciu o koncepcję wzorca gatunkowego, zawierającego opis czterech aspektów: strukturalnego, pragmatycznego, poznawczego i stylistycznego. Ponadto omawia streszczenie naukowe, tj. abstrakt, szczególnie przydatny cudzoziemcom, podejmującym studia w języku polskim. Pokazuje różne sposoby dokonywania streszczenia oraz techniki i typy ćwiczeń/ zadań związanych z pracą z tekstem, poddawanym takiemu działaniu. Na koniec przedstawia propozycje zadań przygotowujących do pisania streszczenia na podstawie przykładowego tekstu na poziomie B2/C1. W konkluzji stwierdza, że nabycie kompetencji streszczania wypowiedzi ustnych i pisemnych będzie przynosić uczącym się wiele długofalowych korzyści, zarówno w dalszej edukacji i/lub pracy zawodowej, jak i innych typach praktyki komunikacyjnej.

Bibliografia

Awdiejew U., Dąmbska E., Lipińska E., 1986, Jak to napisać?, Kraków.
Google Scholar

Bachtin M., 1986, Estetyka twórczości słownej, tłum. D. Ulicka, Warszawa.
Google Scholar

Bartmiński J, 1992, Streszczenie w aspekcie typologii tekstów, w: T. Dobrzyńska (red.), Typy tekstów. Zbiór studiów, Warszawa.
Google Scholar

Bartmiński J., Niebrzegowska-Bartmińska S., 2009, Tekstologia, Warszawa.
Google Scholar

Bazerman Ch., 1984, The Writing of Scientific Non-fiction: contexts, choices, constraints, PRE/TEXT, vol. 5, nr 1, s. 39–74.
Google Scholar

Cieślakowie I. i L., 2005, Egzamin gimnazjalny. Jak to napisać ?, Toruń.
Google Scholar

Common European Framework of Reference for Languages: Learning, teaching, assessment – Companion volume [CEFR-CV], 2020, Strasbourg [online], https://rm.coe.int/common-european-framework-of-reference-for-languages-learning-teaching/16809ea0d4 [04.05.2023].
Google Scholar

Danek D., 1980, Dzieło literackie jako książka: o tytułach i spisach rzeczy w powieści, Warszawa.
Google Scholar

Dąbrowska D., 2014, Jak ćwiczyć umiejętność streszczania?, „Polonistyka” nr 1, s. 30–34.
Google Scholar

De Beaugrande R.A., Dressler W.U., 1990, Wstęp do lingwistyki tekstu, tłum. A. Szwedek, Warszawa.
Google Scholar

Dobrzyńska T., 1992, Gatunki pierwotne i wtórne (Czytając Bachtina), w: T. Dobrzyńska (red.), Typy tekstów. Zbiór studiów, Warszawa.
Google Scholar

Gajda S., 1982, Podstawy badań stylistycznych nad językiem naukowym, Warszawa–Wrocław.
Google Scholar

Grabowska M., 1979, Streszczenie dokumentacyjne (wybrane problemy), Warszawa.
Google Scholar

Graetz N., 1985, Teaching EFL students to extract structural information from abstracts, w: J.M. Ulign and A.K. Pugh (red.), Reading for Professional Purposes: Methods and Materials in Teaching Languages, Leuven, s. 123–135.
Google Scholar

Grzenia J., 1996, Streszczenie jako forma poetycka, w: T. Dobrzyńska (red.), Tekst i jego odmiany, Warszawa, s. 53–62.
Google Scholar

Guziuk-Świca B., Przechodzka G., Roczniak A., Zielińska M., 2018, Język polski bez granic, Lublin.
Google Scholar

James G., 1984, The ESP Classroom, Exeter.
Google Scholar

Janowska I., Plak M., 2021, Działanie mediacyjne w uczeniu się i nauczaniu języków obcych. Od teorii do praktyki, Kraków.
Google Scholar

Janowska i in. (red.), 2016, Programy nauczania języka polskiego jako obcego. Poziomy A1–C2, Kraków.
Google Scholar

Kozłowska K., Stachowicz A., 2014, Jak zachować główną myśl tekstu, czyli krok po kroku o streszczeniu, „Polonistyka” nr 1, s. 35–38.
Google Scholar

Kuziak M., Rzepczyński S., 2003, Jak pisać?, Bielsko-Biała.
Google Scholar

Lipińska E., Dąmbska E.G., 2015, Pisać jak z nut. Podręcznik rozwijający sprawność pisania dla obcokrajowców na poziomie B1+/B2, Kraków.
Google Scholar

Łaszkiewicz M., 2017, Streszczenie, abstrakt, adnotacja i ich funkcja w tekście naukowym, w: U. Sokólska (red.), Socjolekt, idiolekt, idiostyl. Historia i współczesność, Białystok, s. 149–165.
Google Scholar

Marciszewski W., 1970, Sposoby streszczania i odmiany streszczeń, „Studia Semiotyczne”, nr 1, s. 151–167.
Google Scholar

Niebrzegowska-Bartmińska S., 2014, Działania na tekście, „Polonistyka”, nr 1, s. 24–29.
Google Scholar

Omulecka A., 2002, Streszczenie – ważne ćwiczenie w kształtowaniu myślenia analitycznego w procesie uczenia się języka polskiego jako obcego, „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, t. 12, s. 113–118.
Google Scholar

Prążyńska D., 2022, Czarno na białym. Gramatyka i sprawność pisania na B2, Kraków.
Google Scholar

Seretny A., Lipińska E., 2005, ABC metodyki nauczania języka polskiego jako obcego, Kraków.
Google Scholar

Skwarczyńska S., 1975, Pomiędzy historią a teorią literatury, Warszawa.
Google Scholar

Swales J., 2008, Genre Analysis. English in academic and research settings, Cambridge.
Google Scholar

Troskolański A., 1982, O twórczości: piśmiennictwo naukowo‑techniczne, Warszawa.
Google Scholar

Wichrowski T., 2022, Słoneczne łzy, „Przekrój”, nr 4/22, s. 132–134.
Google Scholar

Wojtak M., 2004, Gatunki prasowe, Lublin.
Google Scholar

Wojtak M., 2019, Wprowadzenie do genologii, Lublin.
Google Scholar

Wolański A., 2000, Streszczenie jako ponadgatunkowa forma przetwarzania komunikatu, w: E. Bańkowska, A. Mikołajczuk (red.), Praktyczna stylistyka nie tylko dla polonistów, Warszawa, s. 331–350.
Google Scholar

Zaśko-Zielińska M., Majewska-Tworek A., Piekot T., 2008, Sztuka pisania. Przewodnik po tekstach użytkowych, Warszawa.
Google Scholar

Żmudzki J., 1990, Dynamika tekstu a jego struktura, w: T. Dobrzyńska (red.), Tekst w kontekście, Wrocław–Warszawa–Kraków, s. 145–154.
Google Scholar