Reportaż jako gatunek wypowiedzi w glottodydaktyce (na przykładzie reportaży Ryszarda Kapuścińskiego)

Anna Dunin-Dudkowska

doi:10.18778/0860-6587.29.08

Autor

Anna Dunin-Dudkowska Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Centrum Języka i Kultury Polskiej dla Polonii i Cudzoziemców, 20-038 Lublin, ul. Weteranów 18 https://orcid.org/0000-0003-2102-7117

DOI:

https://doi.org/10.18778/0860-6587.29.08

Słowa kluczowe:

reportaż, glottodydaktyka polonistyczna, gatunek wypowiedzi, wzorzec gatunkowy, aspekty wzorca

Abstrakt

Celem artykułu jest pokazanie reportażu jako gatunku wypowiedzi stosowanego w glottodydaktyce polonistycznej w celu kształtowania kompetencji genologicznej. Autorka przyjmuje, że gatunek ten dla celów nauczania języka polskiego jako obcego, obok zrealizowania głównych intencji pragmatycznych, służy także kształceniu lub ewaluacji umiejętności językowych oraz nabywaniu kompetencji interkulturowych. Do opisu gatunku wykorzystana zostanie koncepcja wzorca gatunkowego Marii Wojtak, obejmującego aspekty: strukturalny, pragmatyczny, poznawczy i stylistyczny, realizowanego w postaci kanonicznej, wariantów alternacyjnych lub adaptacyjnych. Reportaż jawi się jako gatunek o strukturze wykazującej osłabioną szablonowość i bardzo różnorodnej tematyce. Intencją reportażystów jest wszechstronne i sugestywne przedstawienia faktów, których tematyka obejmuje szerokie spektrum wydarzeń z życia społecznego, politycznego, kulturalnego. Wypowiedzi reportażowe cechuje obiektywizm, obrazowość, emocjonalność i wielostylowość. Przedstawione są różne punkty widzenia; wyraźna jest także osobowość autora. W artykule zostały także przedstawione przykłady wypowiedzi reportażowych, pochodzące ze zbiorów reportaży Ryszarda Kapuścińskiego, a także praktyczne wskazówki do wykorzystania na zajęciach języka polskiego jako obcego.

Bibliografia

Bańko M. (red.), 2000, Inny słownik języka polskiego, Warszawa.
Google Scholar

Bartmiński J., 1990, Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata, w: Językowy obraz świata, Lublin.
Google Scholar

Będkowska G., 2014, Bękart literatury po polsku, https://web.archive.org/web/20171021164008/ http://educover.pl/czasopismo/bekart-literatury-polsku/2/ [10.05.2022].
Google Scholar

Cieślak I., Cieślak L., 2005, Egzamin gimnazjalny. Jak to napisać?, Toruń.
Google Scholar

Dunaj B. (red.), 1996, Słownik współczesnego języka polskiego, Warszawa.
Google Scholar

Dunin-Dudkowska A., 2018, Gatunki wypowiedzi w aspekcie glottodydaktycznym, w: „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, 24, Łódź.
Google Scholar

Dunin-Dudkowska A.,2019, The Cover Letter as a Genre of Speech in Teaching Polish as a Foreign Language, w: „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, 25, Łódź.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0860-6587.25.10

Dunin-Dudkowska A., 2020, Recenzja jako gatunek wypowiedzi w glottodydaktyce polonistycznej, w: M. Samborska, A. Piotrowicz (red.) Kultura komunikacji w dydaktyce. Kultura Komunikacji Językowej 6, Poznań.
Google Scholar

Dunin-Dudkowska A., 2021a, Akademickie gatunki wypowiedzi w glottodydaktyce (na przykładzie artykułu naukowego), w: „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, 27, Łódź 2021.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0860-6587.27.10

Dunin-Dudkowska A., 2021b, Gratulacje jako gatunek wypowiedzi, „PHILOLOGICA” LXXVIII, s. 35–46, Bratysława 2021.
Google Scholar

Dunin-Dudkowska A., 2021c, Życzenia jako gatunek wypowiedzi w ujęciu glottodydaktycznym, w: A. Roter-Bourkane, I. Wieczorek (red.), Glottodydaktyka polonistyczna: strategie – wartości – wyzwania, Poznań.
Google Scholar

Frukacz K. (oprac.), 2016, Czytaj po polsku. Materiały pomocnicze do nauki języka polskiego jako obcego. Poziom zaawansowany C1/C2. Jacek Hugo-Bader „Maską w stronę wiatru”. Włodzimierz Nowak „Radiobudzik pani Mohs”, T. 12, Katowice.
Google Scholar

Frukacz K., 2018, Reportaż literacki w glottodydaktyce polonistycznej – prolegomena, „Kwartalnik Polonicum”, 28/29.
Google Scholar

Gajda S., 2001, Gatunkowe wzorce wypowiedzi, w: J. Bartmiński (red.), Encyklopedia języka polskiego, Lublin, s. 255–256.
Google Scholar

Gajda S. (red.), 1995, Przewodnik po stylistyce polskiej, Opole.
Google Scholar

Janowska I., Lipińska E., Rabiej A., Seretny A., Turek P., 2016, Programy nauczania języka polskiego jako obcego. Poziomy A1–C2, Kraków.
Google Scholar

Jedliński R., 1984, Gatunki publicystyczne w szkole średniej, Warszawa.
Google Scholar

Kapuściński R., 2002, Imperium, Warszawa.
Google Scholar

Kapuściński R., 2003a, Autoportret reportera, wybór i wstęp K. Strączek, Kraków.
Google Scholar

Kapuściński R., 2003b, Cesarz, Warszawa.
Google Scholar

Kapuściński R., 2003c, Heban, Warszawa.
Google Scholar

Kapuściński R., 2004, Podróże z Herodotem, Kraków.
Google Scholar

Kapuściński R., 2007a, Jeszcze dzień życia, Warszawa.
Google Scholar

Kapuściński R., 2007b, Rwący nurt historii. Zapiski o XX i XXI wieku, wybór i wstęp K. Strączek, Kraków.
Google Scholar

Kuziak M., Rzepczyński S., 2005, Jak pisać?, Bielsko-Biała.
Google Scholar

Litwin J., 1995, Potoczność w reportażu, w: T. Ampel (red.), O stylu poezji i prozy. Funkcje, kategorie, struktury, Rzeszów.
Google Scholar

Łotman J., 2004 [oryg. 1070], Rama jako element kompozycyjny tekstu, w: J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska (red.), Tekstologia. Część druga, Lublin, s. 7–16.
Google Scholar

Mayenowa R., 1979, Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka, Wrocław.
Google Scholar

Rejter A., 2000, Kształtowanie się gatunku reportażu podróżniczego w perspektywie stylistycznej i pragmatycznej, Katowice.
Google Scholar

Sajenczuk M. E., 2004, Po polsku o sprawach świata. Teksty Ryszarda Kapuścińskiego w nauczaniu cudzoziemców, w: A. Dąbrowska (red.), Wrocławska dyskusja o języku polskim jako obcym. Materiały z międzynarodowej konferencji Stowarzyszenia „Bristol”, Wrocław.
Google Scholar

Seretny A., 2006, Nauka o literaturze i teksty literackie w dydaktyce języka polskiego jako obcego/ drugiego, w: E. Lipińska, A. Seretny (red.), Z zagadnień dydaktyki języka polskiego jako obcego, Kraków.
Google Scholar

Seretny A., 2007, Kto czyta – nie błądzi. Podręcznik do nauki języka polskiego. Ćwiczenia rozwijające sprawność czytania (B2, C1), Kraków.
Google Scholar

Skwarczyńska S., 1975, Pomiędzy historią a teorią literatury, Warszawa.
Google Scholar

Smereczniak M. (oprac.), 2006, Ryszard Kapuściński „Wewnątrz góry lodowej”, w: M. Czempka-Wewióra, M. Smereczniak (oprac.), Czytaj po polsku. Materiały pomocnicze do nauki języka polskiego jako obcego. Poziom zaawansowany C1. Natasza Goerke „Paralele”, Ryszard Kapuściński „Wewnątrz góry lodowej”, T. 6, Katowice.
Google Scholar

Strączek K., 2007, Wstęp, w: Ryszard Kapuściński. Rwący nurt historii. Zapiski o XX i XXI wieku, wybór i wstęp K. Strączek, Kraków.
Google Scholar

Surdej B., Surdej A., 2008, Język polski. Ćwiczenia redakcyjne. Gimnazjum 1–3, Warszawa.
Google Scholar

Szymczak M. (red.), 1986, Słownik języka polskiego PWN, Warszawa.
Google Scholar

Świstowska M., 2010, Obecność tekstów prozy polskiej po 1989 r. w nauczaniu języka polskiego jako obcego – realia, potrzeby, problem wyboru, w: „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie polonistyczne cudzoziemców” 17, Łódź.
Google Scholar

Węgrzyniakowa A, Reportaż, w: Leksykon szkolny. Gatunki paraliterackie, publicystyczne i użytkowe, M. Pytosz (red.), Gorzów Wielkopolski.
Google Scholar

Wojtak M., 2004, Gatunki prasowe, Lublin.
Google Scholar

Wojtak M., 2019, Wprowadzenie do genologii, Lublin.
Google Scholar

Wolny K., 1991, O poetyce współczesnego reportażu polskiego 1945–1985, Rzeszów.
Google Scholar

Żmigrodzki P. (red.), 2012, Wielki słownik języka polskiego, Warszawa.
Google Scholar

Żmudzki J., 1990, Dynamika tekstu a jego struktura, w: T. Dobrzyńska (red.), Tekst w kontekście, Wrocław – Warszawa – Kraków, s. 145–154.
Google Scholar