Małe miasta w Polsce w systemie dojazdów do pracy

Robert Szmytkie; Dominik Sikorski

doi:10.18778/1733-3180.33.06

Authors

Robert Szmytkie Uniwersytet Wrocławski, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Zakład Geografii Społeczno-Ekonomicznej, Plac Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław https://orcid.org/0000-0001-6415-9342
Dominik Sikorski Uniwersytet Wrocławski, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Zakład Geografii Społeczno-Ekonomicznej, Plac Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław https://orcid.org/0000-0003-2612-3490

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-3180.33.06

Keywords:

small towns, commuting to work, functional relations, urban functions, economic base of the city, Poland

Abstract

In Poland, small towns are important elements in the settlement system, serving as local centres mainly for the surrounding rural areas. In this context, the following questions seem relevant: (1) Does the local functions determine the commuting structure of small towns?; (2) What is the importance of small towns in the national commuting system?; and (3) What factors influence the structure of commuting in small towns? The main objectives of the article were to determine the position of small towns in the national commuting system and their typology in the context of commuting structure. In order to determine the structure of job and residence place in small towns, data on employment-related population flows obtained from the years 2006, 2011, and 2016 was used. Based on the number of people commuting to work, the typology of small towns was decided, distinguishing three main types of relationships: (1) a balanced mix of job and residence places; (2) a preponderance of job places; and (3) a preponderance of residence places. In turn, the use of data from three cross-sections of time made it possible to trace trends in changes in the structure of job and residence places in small towns. In addition, small towns were divided according to their size and rank in the settlement system (distinguishing small county towns). An attempt was also made to identify regional differences and the influence of other urban centres (especially large cities) on the commuting structure of small towns. The study led to the following conclusions: (1) in recent years, there has been an increase in the number of small towns with a preponderance of residence places, as well as a decrease in the number of towns with a preponderance of job places; (2) the specifics of the settlement network in a given region influence the occurrence of regional differences in the commuting structure of small towns; (3) the function of a small town in the commuting system is influenced by its population and rank in the settlement system, contributing to an increase in the importance of the workplace function; and (4) small towns located in the functional urban areas tend to be specialised in terms of the commuting structure.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Biderman E., 1967, Sieć osiedli miejskich województwa koszalińskiego oraz ich strefy wpływów, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań.
Google Scholar

Bul R., 2013, Migracje wahadłowe mieszkańców aglomeracji poznańskiej w okresie intensywnej suburbanizacji (praca doktorska).
Google Scholar

Bul R., 2015, Dojazdy do pracy w aglomeracji poznańskiej w 2011 r., „Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna”, 32: 149–172.
Google Scholar

Bul R., 2020, Dojazdy do pracy w aglomeracji poznańskiej i województwie wielkopolskim w 2016 roku, „Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG”, 22(4): 75–94.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4467/2543859XPKG.19.022.11543

Dzieciuchowicz J.Z., 1979, Rozkłady przestrzenne dojazdów do pracy ludności wielkiego miasta (na przykładzie Łodzi), „Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk”, 66.
Google Scholar

Dziewoński K., 1977, Rozmieszczenie i migracje ludności a system osadniczy Polski Ludowej, „Prace Geograficzne Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk”, 117: 191–225.
Google Scholar

Gawryszewski A., 1974, Związki przestrzenne między migracjami stałymi i dojazdami do pracy oraz czynniki przemieszczeń ludności, „Prace Geograficzne Instytutu Geografii Polskiej Akademii Nauk”, 109.
Google Scholar

Guzik R., 2015, Dojazdy do pracy w województwie małopolskim 2006–2011, Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie–Małopolskie Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji, Kraków.
Google Scholar

Guzik R., Biernacki W., Działek J., Gwosdz K., Kocaj A., Kołoś A., Panecka M., Wiedermann K., 2014, Relacje przestrzenne komunikacji zbiorowej i indywidualnej Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Olsztyna w kontekście mobilności miejskiej, Urząd Miasta Olsztyna, Olsztyn.
Google Scholar

Guzik R., Wiederman K., 2012, Powiązania w zakresie dojazdów do pracy, [w:] R. Guzik (red.), Czynniki i ograniczenia rozwoju miast województwa pomorskiego w świetle relacji przestrzennych i dostępności komunikacyjnej, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Gdańsk: 67–100.
Google Scholar

Heffner K., 2016, Obszary wiejskie i małe miasta: czy lokalne centra są potrzebne współczesnej wsi?, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach”, 279: 11–24.
Google Scholar

Hoyt H., 1944, The economic status of the New York Metropolitan Region in 1944, New York.
Google Scholar

Ilnicki D., Janc K., 2021, Obszary intensywnych powiązań funkcjonalnych miast na prawach powiatu w Polsce – autorska metoda delimitacji, „Przegląd Geograficzny”, 93(2): 141–160.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.2.1

Ilnicki D., Michalski P., 2015, Powiązania funkcjonalno-przestrzenne w świetle dojazdów do pracy, „Studia Miejskie”, 18: 55–70.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.25167/sm.2434

Jaroszewska R., Maik W., 1994, Studia nad strukturą funkcjonalną miast, [w:] S. Liszewski (red.), Geografia osadnictwa i ludności w niepodległej Polsce. Lata 1918–1993, t. 2, Polskie Towarzystwo Geograficzne, Komisja Geografii Osadnictwa i Ludności, Łódź.
Google Scholar

Jerczyński M., 1977, Funkcje i typy funkcjonalne miast (zagadnienie dominacji funkcjonalnej), [w:] Statystyczna charakterystyka miast. Funkcje dominujące, „Statystyka Polski”, 85.
Google Scholar

Kaczmarek U., Mikuła Ł., 2010, Mobilność siły roboczej na rynku pracy aglomeracji poznańskiej, [w:] P. Churski (red.), Rynek pracy i mobilność siły roboczej w aglomeracji poznańskiej, Biblioteka Aglomeracji Poznańskiej, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań: 131–150.
Google Scholar

Kitowski J., 1988, Rola dojazdów do pracy w gospodarce narodowej, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Google Scholar

Komornicki T., Wiśniewski R., Stępniak M., Siłka P., Rosik P., 2013, Rynek pracy w województwie mazowieckim, „Mazowsze Studia Regionalne”, 12: 11–37.
Google Scholar

Korcelli P., 1981, Regiony miejskie w systemie osadniczym Polski, [w:] K. Dziewoński, P. Korcelli (red.), Studia nad migracjami i przemianami systemu osadniczego w Polsce, „Prace Geograficzne Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk”, 140: 189–212.
Google Scholar

Kostrowicki J., 1952, O funkcjach miastotwórczych i typach funkcjonalnych miast, „Przegląd Geograficzny”, 24(1–2): 7–64.
Google Scholar

Kruszka K. (red.), 2010, Dojazdy do pracy w Polsce. Terytorialna identyfikacja przepływów ludności związanych z zatrudnieniem, Urząd Statystyczny w Poznaniu, Poznań.
Google Scholar

Kurek S., Wójtowicz B., Gałka J., 2015, Powiązania funkcjonalno-przestrzenne w Krakowskim Obszarze Metropolitalnym w świetle dojazdów do pracy, „Studia Miejskie”, 18: 71–84.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.25167/sm.2435

Lewiński S., 1965, Zmiany struktur zawodowych ludności na przykładzie dużych i średnich miast polskich, Instytut Urbanistyki i Architektury, Warszawa.
Google Scholar

Lijewski T., 1967, Dojazdy do pracy w Polsce, „Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk”, 15.
Google Scholar

Liszewski S., Maik W., 2000, Wielka encyklopedia geografii świata, t. 19, Osadnictwo, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań.
Google Scholar

Matczak A., 1992, Zmiany w strukturze funkcjonalnej miast Polski w latach 1973–1983, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica”, 17: 9–25.
Google Scholar

Muster R., 2018, Dojazdy do pracy mieszkańców Górnośląsko‑Zagłębiowskiej Metropolii – próba analizy zjawiska, „Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa”, 9(2): 81–99.
Google Scholar

Palak M., 2013, O współczesnych dojazdach do pracy, „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy”, 33: 161–168.
Google Scholar

Panecka-Niepsuj M., 2015, Przestrzenne zróżnicowanie miast średniej wielkości w Polsce wg dojazdów do pracy, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Geographica”, 9: 83–95.
Google Scholar

Rosik P., Stępniak M., Wiśniewski R., 2010, Dojazdy do pracy do Warszawy i Białegostoku – alternatywne podejścia metodologiczne, „Studia Regionalne i Lokalne”, 2(40): 77–98.
Google Scholar

Smętkowski M., 2007, Delimitacja obszarów metropolitalnych – nowe spojrzenie, [w:] G. Gorzelak, A. Tucholska (red.), Rozwój, region, przestrzeń, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa: 215–233.
Google Scholar

Sokołowski D., 2008, Baza ekonomiczna większych miast w Polsce w okresie transformacji systemowej, „Przegląd Geograficzny”, 80: 245–266.
Google Scholar

Suliborski A., 2001, Funkcje i struktura funkcjonalna miast. Studia empiryczno-teoretyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar

Szmytkie R., 2016, Wybrane ośrodki turystyczne w Sudetach jako lokalne rynki pracy, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej we Wrocławiu”, 16(2): 65–75.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.29015/cerem.183

Szmytkie R., 2018, Kryteria morfologiczne w procedurze administracyjnej nadawania statusu miasta, „Wiadomości Statystyczne”, 12(691): 40–56.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.0728

Szmytkie R., Sikorski D., 2020, Zmiany ludnościowe małych miast w strefach zaplecza głównych aglomeracji miejskich w Polsce, „Space – Society – Economy”, 31: 7–24.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-3180.31.01

Szmytkie R., Tomczak P., 2021, Wiejska sieć osadnicza, „Studia Obszarów Wiejskich”, 57: 89–113.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7163/SOW.57.6

Szymańska D., Grzelak-Kostulska E., 2005, Problematyka małych miast w Polsce w świetle literatury, „Biuletyn Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk”, 220: 21–36.
Google Scholar

Śleszyński P., 2012, Struktura przestrzenna dojazdów pracowniczych w Polsce w 2006 r., [w:] R. Rosik, R. Wiśniewski (red.), Dostępność i mobilność w przestrzeni, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk–Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa: 23–34.
Google Scholar

Śleszyński P., 2013, Warszawa jako ośrodek dojazdów pracowniczych, „Studia Regionalne i Lokalne”, 1(51): 5–25.
Google Scholar

Śleszyński P., 2015, Problemy delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych w Polsce, „Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna”, 29: 37–53.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/rrpr.2015.29.04

Śleszyński P., Nowak M.J., Legutko-Kobus P., Hołuj A., Lityński P., Jadach-Sepioło A., Blaszke M., 2021, Suburbanizacja w Polsce jako wyzwanie dla polityki regionalnej, Polska Akademia Nauk–Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, Warszawa.
Google Scholar

Wiśniewski R., 2012, Codzienne dojazdy do pracy – metodyczne aspekty badania wielkości i struktury dojazdów na przykładzie Białegostoku, „Studia Regionalne i Lokalne”, 3(49): 50–64.
Google Scholar

Wiśniewski R., 2013, Społeczno-demograficzne uwarunkowania dojazdów do pracy do Białegostoku, „Prace Geograficzne Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk”, 244.
Google Scholar