Małe miasta w Polsce w systemie dojazdów do pracy
DOI:
https://doi.org/10.18778/1733-3180.33.06Słowa kluczowe:
małe miasta, dojazdy do pracy, powiązania funkcjonalne, funkcje miasta, baza ekonomiczna miasta, PolskaAbstrakt
Małe miasta stanowią w Polsce ważne ogniwo w systemie osadniczym, pełniąc funkcje ośrodków lokalnych głównie dla otaczających je obszarów wiejskich. W tym kontekście zasadne wydają się następujące pytania: (1) Czy pełnienie funkcji lokalnych przekłada się na strukturę dojazdów do pracy w małych miastach? (2) Jakie jest znaczenie małych miast w systemie dojazdów do pracy? (3) Jakie czynniki mają wpływ na kształtowanie struktury dojazdów do pracy w małych miastach? Głównymi celami artykułu było określenie pozycji małych miast w krajowym systemie dojazdów do pracy oraz ich typologia w kontekście struktury tych dojazdów. Do określenia struktury miejsc pracy i miejsc zamieszkania w małych miastach wykorzystano dane dotyczące przepływów ludności związanych z zatrudnieniem z lat 2006, 2011 i 2016. Na podstawie liczby osób przyjeżdżających i wyjeżdżających do pracy określono typy małych miast, wyróżniając trzy zasadnicze rodzaje relacji: (1) zrównoważony układ miejsc pracy i miejsc zamieszkania, (2) przewagę miejsc pracy i (3) przewagę miejsc zamieszkania. Użycie danych z trzech przekrojów czasowych umożliwiło z kolei prześledzenie trendów zmian w zakresie struktury miejsc pracy i miejsc zamieszkania w małych miastach. Dodatkowo małe miasta podzielono z uwagi na ich wielkość i rangę w systemie osadniczym (wyróżniając małe miasta powiatowe). Podjęto także próbę identyfikacji różnic regionalnych oraz wpływu innych ośrodków miejskich (zwłaszcza dużych miast) na strukturę dojazdów do pracy w małych miastach. Przeprowadzone badania pozwoliły wysunąć następujące wnioski: (1) w ostatnich latach nastąpił wzrost liczby małych miast pełniących funkcję miejsca zamieszkania i spadek liczby miast o funkcji miejsca pracy, (2) specyfika sieci osadniczej w danym regionie wpływa na występowanie różnic w zakresie struktury dojazdów do pracy w małych miastach, (3) na funkcję małego miasta w systemie dojazdów do pracy ma wpływ jego liczba mieszkańców i ranga w systemie osadniczym, przyczyniając się do wzrostu znaczenia funkcji miejsca pracy, (4) małe miasta położone w miejskich obszarach funkcjonalnych są zwykle wyspecjalizowane w zakresie struktury dojazdów do pracy.
Pobrania
Bibliografia
Biderman E., 1967, Sieć osiedli miejskich województwa koszalińskiego oraz ich strefy wpływów, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań.
Google Scholar
Bul R., 2013, Migracje wahadłowe mieszkańców aglomeracji poznańskiej w okresie intensywnej suburbanizacji (praca doktorska).
Google Scholar
Bul R., 2015, Dojazdy do pracy w aglomeracji poznańskiej w 2011 r., „Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna”, 32: 149–172.
Google Scholar
Bul R., 2020, Dojazdy do pracy w aglomeracji poznańskiej i województwie wielkopolskim w 2016 roku, „Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG”, 22(4): 75–94.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4467/2543859XPKG.19.022.11543
Dzieciuchowicz J.Z., 1979, Rozkłady przestrzenne dojazdów do pracy ludności wielkiego miasta (na przykładzie Łodzi), „Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk”, 66.
Google Scholar
Dziewoński K., 1977, Rozmieszczenie i migracje ludności a system osadniczy Polski Ludowej, „Prace Geograficzne Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk”, 117: 191–225.
Google Scholar
Gawryszewski A., 1974, Związki przestrzenne między migracjami stałymi i dojazdami do pracy oraz czynniki przemieszczeń ludności, „Prace Geograficzne Instytutu Geografii Polskiej Akademii Nauk”, 109.
Google Scholar
Guzik R., 2015, Dojazdy do pracy w województwie małopolskim 2006–2011, Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie–Małopolskie Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji, Kraków.
Google Scholar
Guzik R., Biernacki W., Działek J., Gwosdz K., Kocaj A., Kołoś A., Panecka M., Wiedermann K., 2014, Relacje przestrzenne komunikacji zbiorowej i indywidualnej Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Olsztyna w kontekście mobilności miejskiej, Urząd Miasta Olsztyna, Olsztyn.
Google Scholar
Guzik R., Wiederman K., 2012, Powiązania w zakresie dojazdów do pracy, [w:] R. Guzik (red.), Czynniki i ograniczenia rozwoju miast województwa pomorskiego w świetle relacji przestrzennych i dostępności komunikacyjnej, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Gdańsk: 67–100.
Google Scholar
Heffner K., 2016, Obszary wiejskie i małe miasta: czy lokalne centra są potrzebne współczesnej wsi?, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach”, 279: 11–24.
Google Scholar
Hoyt H., 1944, The economic status of the New York Metropolitan Region in 1944, New York.
Google Scholar
Ilnicki D., Janc K., 2021, Obszary intensywnych powiązań funkcjonalnych miast na prawach powiatu w Polsce – autorska metoda delimitacji, „Przegląd Geograficzny”, 93(2): 141–160.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.2.1
Ilnicki D., Michalski P., 2015, Powiązania funkcjonalno-przestrzenne w świetle dojazdów do pracy, „Studia Miejskie”, 18: 55–70.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.25167/sm.2434
Jaroszewska R., Maik W., 1994, Studia nad strukturą funkcjonalną miast, [w:] S. Liszewski (red.), Geografia osadnictwa i ludności w niepodległej Polsce. Lata 1918–1993, t. 2, Polskie Towarzystwo Geograficzne, Komisja Geografii Osadnictwa i Ludności, Łódź.
Google Scholar
Jerczyński M., 1977, Funkcje i typy funkcjonalne miast (zagadnienie dominacji funkcjonalnej), [w:] Statystyczna charakterystyka miast. Funkcje dominujące, „Statystyka Polski”, 85.
Google Scholar
Kaczmarek U., Mikuła Ł., 2010, Mobilność siły roboczej na rynku pracy aglomeracji poznańskiej, [w:] P. Churski (red.), Rynek pracy i mobilność siły roboczej w aglomeracji poznańskiej, Biblioteka Aglomeracji Poznańskiej, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań: 131–150.
Google Scholar
Kitowski J., 1988, Rola dojazdów do pracy w gospodarce narodowej, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Google Scholar
Komornicki T., Wiśniewski R., Stępniak M., Siłka P., Rosik P., 2013, Rynek pracy w województwie mazowieckim, „Mazowsze Studia Regionalne”, 12: 11–37.
Google Scholar
Korcelli P., 1981, Regiony miejskie w systemie osadniczym Polski, [w:] K. Dziewoński, P. Korcelli (red.), Studia nad migracjami i przemianami systemu osadniczego w Polsce, „Prace Geograficzne Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk”, 140: 189–212.
Google Scholar
Kostrowicki J., 1952, O funkcjach miastotwórczych i typach funkcjonalnych miast, „Przegląd Geograficzny”, 24(1–2): 7–64.
Google Scholar
Kruszka K. (red.), 2010, Dojazdy do pracy w Polsce. Terytorialna identyfikacja przepływów ludności związanych z zatrudnieniem, Urząd Statystyczny w Poznaniu, Poznań.
Google Scholar
Kurek S., Wójtowicz B., Gałka J., 2015, Powiązania funkcjonalno-przestrzenne w Krakowskim Obszarze Metropolitalnym w świetle dojazdów do pracy, „Studia Miejskie”, 18: 71–84.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.25167/sm.2435
Lewiński S., 1965, Zmiany struktur zawodowych ludności na przykładzie dużych i średnich miast polskich, Instytut Urbanistyki i Architektury, Warszawa.
Google Scholar
Lijewski T., 1967, Dojazdy do pracy w Polsce, „Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk”, 15.
Google Scholar
Liszewski S., Maik W., 2000, Wielka encyklopedia geografii świata, t. 19, Osadnictwo, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań.
Google Scholar
Matczak A., 1992, Zmiany w strukturze funkcjonalnej miast Polski w latach 1973–1983, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica”, 17: 9–25.
Google Scholar
Muster R., 2018, Dojazdy do pracy mieszkańców Górnośląsko‑Zagłębiowskiej Metropolii – próba analizy zjawiska, „Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa”, 9(2): 81–99.
Google Scholar
Palak M., 2013, O współczesnych dojazdach do pracy, „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy”, 33: 161–168.
Google Scholar
Panecka-Niepsuj M., 2015, Przestrzenne zróżnicowanie miast średniej wielkości w Polsce wg dojazdów do pracy, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Geographica”, 9: 83–95.
Google Scholar
Rosik P., Stępniak M., Wiśniewski R., 2010, Dojazdy do pracy do Warszawy i Białegostoku – alternatywne podejścia metodologiczne, „Studia Regionalne i Lokalne”, 2(40): 77–98.
Google Scholar
Smętkowski M., 2007, Delimitacja obszarów metropolitalnych – nowe spojrzenie, [w:] G. Gorzelak, A. Tucholska (red.), Rozwój, region, przestrzeń, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa: 215–233.
Google Scholar
Sokołowski D., 2008, Baza ekonomiczna większych miast w Polsce w okresie transformacji systemowej, „Przegląd Geograficzny”, 80: 245–266.
Google Scholar
Suliborski A., 2001, Funkcje i struktura funkcjonalna miast. Studia empiryczno-teoretyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar
Szmytkie R., 2016, Wybrane ośrodki turystyczne w Sudetach jako lokalne rynki pracy, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej we Wrocławiu”, 16(2): 65–75.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.29015/cerem.183
Szmytkie R., 2018, Kryteria morfologiczne w procedurze administracyjnej nadawania statusu miasta, „Wiadomości Statystyczne”, 12(691): 40–56.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.0728
Szmytkie R., Sikorski D., 2020, Zmiany ludnościowe małych miast w strefach zaplecza głównych aglomeracji miejskich w Polsce, „Space – Society – Economy”, 31: 7–24.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/1733-3180.31.01
Szmytkie R., Tomczak P., 2021, Wiejska sieć osadnicza, „Studia Obszarów Wiejskich”, 57: 89–113.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.7163/SOW.57.6
Szymańska D., Grzelak-Kostulska E., 2005, Problematyka małych miast w Polsce w świetle literatury, „Biuletyn Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk”, 220: 21–36.
Google Scholar
Śleszyński P., 2012, Struktura przestrzenna dojazdów pracowniczych w Polsce w 2006 r., [w:] R. Rosik, R. Wiśniewski (red.), Dostępność i mobilność w przestrzeni, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk–Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa: 23–34.
Google Scholar
Śleszyński P., 2013, Warszawa jako ośrodek dojazdów pracowniczych, „Studia Regionalne i Lokalne”, 1(51): 5–25.
Google Scholar
Śleszyński P., 2015, Problemy delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych w Polsce, „Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna”, 29: 37–53.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.14746/rrpr.2015.29.04
Śleszyński P., Nowak M.J., Legutko-Kobus P., Hołuj A., Lityński P., Jadach-Sepioło A., Blaszke M., 2021, Suburbanizacja w Polsce jako wyzwanie dla polityki regionalnej, Polska Akademia Nauk–Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, Warszawa.
Google Scholar
Wiśniewski R., 2012, Codzienne dojazdy do pracy – metodyczne aspekty badania wielkości i struktury dojazdów na przykładzie Białegostoku, „Studia Regionalne i Lokalne”, 3(49): 50–64.
Google Scholar
Wiśniewski R., 2013, Społeczno-demograficzne uwarunkowania dojazdów do pracy do Białegostoku, „Prace Geograficzne Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk”, 244.
Google Scholar
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.