Małe miasta w Polsce w systemie dojazdów do pracy

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-3180.33.06

Słowa kluczowe:

małe miasta, dojazdy do pracy, powiązania funkcjonalne, funkcje miasta, baza ekonomiczna miasta, Polska

Abstrakt

Małe miasta stanowią w Polsce ważne ogniwo w systemie osadniczym, pełniąc funkcje ośrodków lokalnych głównie dla otaczających je obszarów wiejskich. W tym kontekście zasadne wydają się następujące pytania: (1) Czy pełnienie funkcji lokalnych przekłada się na strukturę dojazdów do pracy w małych miastach? (2) Jakie jest znaczenie małych miast w systemie dojazdów do pracy? (3) Jakie czynniki mają wpływ na kształtowanie struktury dojazdów do pracy w małych miastach? Głównymi celami artykułu było określenie pozycji małych miast w krajowym systemie dojazdów do pracy oraz ich typologia w kontekście struktury tych dojazdów. Do określenia struktury miejsc pracy i miejsc zamieszkania w małych miastach wykorzystano dane dotyczące przepływów ludności związanych z zatrudnieniem z lat 2006, 2011 i 2016. Na podstawie liczby osób przyjeżdżających i wyjeżdżających do pracy określono typy małych miast, wyróżniając trzy zasadnicze rodzaje relacji: (1) zrównoważony układ miejsc pracy i miejsc zamieszkania, (2) przewagę miejsc pracy i (3) przewagę miejsc zamieszkania. Użycie danych z trzech przekrojów czasowych umożliwiło z kolei prześledzenie trendów zmian w zakresie struktury miejsc pracy i miejsc zamieszkania w małych miastach. Dodatkowo małe miasta podzielono z uwagi na ich wielkość i rangę w systemie osadniczym (wyróżniając małe miasta powiatowe). Podjęto także próbę identyfikacji różnic regionalnych oraz wpływu innych ośrodków miejskich (zwłaszcza dużych miast) na strukturę dojazdów do pracy w małych miastach. Przeprowadzone badania pozwoliły wysunąć następujące wnioski: (1) w ostatnich latach nastąpił wzrost liczby małych miast pełniących funkcję miejsca zamieszkania i spadek liczby miast o funkcji miejsca pracy, (2) specyfika sieci osadniczej w danym regionie wpływa na występowanie różnic w zakresie struktury dojazdów do pracy w małych miastach, (3) na funkcję małego miasta w systemie dojazdów do pracy ma wpływ jego liczba mieszkańców i ranga w systemie osadniczym, przyczyniając się do wzrostu znaczenia funkcji miejsca pracy, (4) małe miasta położone w miejskich obszarach funkcjonalnych są zwykle wyspecjalizowane w zakresie struktury dojazdów do pracy.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Biderman E., 1967, Sieć osiedli miejskich województwa koszalińskiego oraz ich strefy wpływów, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań.
Google Scholar

Bul R., 2013, Migracje wahadłowe mieszkańców aglomeracji poznańskiej w okresie intensywnej suburbanizacji (praca doktorska).
Google Scholar

Bul R., 2015, Dojazdy do pracy w aglomeracji poznańskiej w 2011 r., „Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna”, 32: 149–172.
Google Scholar

Bul R., 2020, Dojazdy do pracy w aglomeracji poznańskiej i województwie wielkopolskim w 2016 roku, „Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG”, 22(4): 75–94.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4467/2543859XPKG.19.022.11543

Dzieciuchowicz J.Z., 1979, Rozkłady przestrzenne dojazdów do pracy ludności wielkiego miasta (na przykładzie Łodzi), „Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk”, 66.
Google Scholar

Dziewoński K., 1977, Rozmieszczenie i migracje ludności a system osadniczy Polski Ludowej, „Prace Geograficzne Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk”, 117: 191–225.
Google Scholar

Gawryszewski A., 1974, Związki przestrzenne między migracjami stałymi i dojazdami do pracy oraz czynniki przemieszczeń ludności, „Prace Geograficzne Instytutu Geografii Polskiej Akademii Nauk”, 109.
Google Scholar

Guzik R., 2015, Dojazdy do pracy w województwie małopolskim 2006–2011, Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie–Małopolskie Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji, Kraków.
Google Scholar

Guzik R., Biernacki W., Działek J., Gwosdz K., Kocaj A., Kołoś A., Panecka M., Wiedermann K., 2014, Relacje przestrzenne komunikacji zbiorowej i indywidualnej Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Olsztyna w kontekście mobilności miejskiej, Urząd Miasta Olsztyna, Olsztyn.
Google Scholar

Guzik R., Wiederman K., 2012, Powiązania w zakresie dojazdów do pracy, [w:] R. Guzik (red.), Czynniki i ograniczenia rozwoju miast województwa pomorskiego w świetle relacji przestrzennych i dostępności komunikacyjnej, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Gdańsk: 67–100.
Google Scholar

Heffner K., 2016, Obszary wiejskie i małe miasta: czy lokalne centra są potrzebne współczesnej wsi?, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach”, 279: 11–24.
Google Scholar

Hoyt H., 1944, The economic status of the New York Metropolitan Region in 1944, New York.
Google Scholar

Ilnicki D., Janc K., 2021, Obszary intensywnych powiązań funkcjonalnych miast na prawach powiatu w Polsce – autorska metoda delimitacji, „Przegląd Geograficzny”, 93(2): 141–160.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.2.1

Ilnicki D., Michalski P., 2015, Powiązania funkcjonalno-przestrzenne w świetle dojazdów do pracy, „Studia Miejskie”, 18: 55–70.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.25167/sm.2434

Jaroszewska R., Maik W., 1994, Studia nad strukturą funkcjonalną miast, [w:] S. Liszewski (red.), Geografia osadnictwa i ludności w niepodległej Polsce. Lata 1918–1993, t. 2, Polskie Towarzystwo Geograficzne, Komisja Geografii Osadnictwa i Ludności, Łódź.
Google Scholar

Jerczyński M., 1977, Funkcje i typy funkcjonalne miast (zagadnienie dominacji funkcjonalnej), [w:] Statystyczna charakterystyka miast. Funkcje dominujące, „Statystyka Polski”, 85.
Google Scholar

Kaczmarek U., Mikuła Ł., 2010, Mobilność siły roboczej na rynku pracy aglomeracji poznańskiej, [w:] P. Churski (red.), Rynek pracy i mobilność siły roboczej w aglomeracji poznańskiej, Biblioteka Aglomeracji Poznańskiej, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań: 131–150.
Google Scholar

Kitowski J., 1988, Rola dojazdów do pracy w gospodarce narodowej, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Google Scholar

Komornicki T., Wiśniewski R., Stępniak M., Siłka P., Rosik P., 2013, Rynek pracy w województwie mazowieckim, „Mazowsze Studia Regionalne”, 12: 11–37.
Google Scholar

Korcelli P., 1981, Regiony miejskie w systemie osadniczym Polski, [w:] K. Dziewoński, P. Korcelli (red.), Studia nad migracjami i przemianami systemu osadniczego w Polsce, „Prace Geograficzne Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk”, 140: 189–212.
Google Scholar

Kostrowicki J., 1952, O funkcjach miastotwórczych i typach funkcjonalnych miast, „Przegląd Geograficzny”, 24(1–2): 7–64.
Google Scholar

Kruszka K. (red.), 2010, Dojazdy do pracy w Polsce. Terytorialna identyfikacja przepływów ludności związanych z zatrudnieniem, Urząd Statystyczny w Poznaniu, Poznań.
Google Scholar

Kurek S., Wójtowicz B., Gałka J., 2015, Powiązania funkcjonalno-przestrzenne w Krakowskim Obszarze Metropolitalnym w świetle dojazdów do pracy, „Studia Miejskie”, 18: 71–84.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.25167/sm.2435

Lewiński S., 1965, Zmiany struktur zawodowych ludności na przykładzie dużych i średnich miast polskich, Instytut Urbanistyki i Architektury, Warszawa.
Google Scholar

Lijewski T., 1967, Dojazdy do pracy w Polsce, „Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk”, 15.
Google Scholar

Liszewski S., Maik W., 2000, Wielka encyklopedia geografii świata, t. 19, Osadnictwo, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań.
Google Scholar

Matczak A., 1992, Zmiany w strukturze funkcjonalnej miast Polski w latach 1973–1983, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica”, 17: 9–25.
Google Scholar

Muster R., 2018, Dojazdy do pracy mieszkańców Górnośląsko‑Zagłębiowskiej Metropolii – próba analizy zjawiska, „Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa”, 9(2): 81–99.
Google Scholar

Palak M., 2013, O współczesnych dojazdach do pracy, „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy”, 33: 161–168.
Google Scholar

Panecka-Niepsuj M., 2015, Przestrzenne zróżnicowanie miast średniej wielkości w Polsce wg dojazdów do pracy, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Geographica”, 9: 83–95.
Google Scholar

Rosik P., Stępniak M., Wiśniewski R., 2010, Dojazdy do pracy do Warszawy i Białegostoku – alternatywne podejścia metodologiczne, „Studia Regionalne i Lokalne”, 2(40): 77–98.
Google Scholar

Smętkowski M., 2007, Delimitacja obszarów metropolitalnych – nowe spojrzenie, [w:] G. Gorzelak, A. Tucholska (red.), Rozwój, region, przestrzeń, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa: 215–233.
Google Scholar

Sokołowski D., 2008, Baza ekonomiczna większych miast w Polsce w okresie transformacji systemowej, „Przegląd Geograficzny”, 80: 245–266.
Google Scholar

Suliborski A., 2001, Funkcje i struktura funkcjonalna miast. Studia empiryczno-teoretyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar

Szmytkie R., 2016, Wybrane ośrodki turystyczne w Sudetach jako lokalne rynki pracy, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej we Wrocławiu”, 16(2): 65–75.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.29015/cerem.183

Szmytkie R., 2018, Kryteria morfologiczne w procedurze administracyjnej nadawania statusu miasta, „Wiadomości Statystyczne”, 12(691): 40–56.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.0728

Szmytkie R., Sikorski D., 2020, Zmiany ludnościowe małych miast w strefach zaplecza głównych aglomeracji miejskich w Polsce, „Space – Society – Economy”, 31: 7–24.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-3180.31.01

Szmytkie R., Tomczak P., 2021, Wiejska sieć osadnicza, „Studia Obszarów Wiejskich”, 57: 89–113.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7163/SOW.57.6

Szymańska D., Grzelak-Kostulska E., 2005, Problematyka małych miast w Polsce w świetle literatury, „Biuletyn Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk”, 220: 21–36.
Google Scholar

Śleszyński P., 2012, Struktura przestrzenna dojazdów pracowniczych w Polsce w 2006 r., [w:] R. Rosik, R. Wiśniewski (red.), Dostępność i mobilność w przestrzeni, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk–Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa: 23–34.
Google Scholar

Śleszyński P., 2013, Warszawa jako ośrodek dojazdów pracowniczych, „Studia Regionalne i Lokalne”, 1(51): 5–25.
Google Scholar

Śleszyński P., 2015, Problemy delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych w Polsce, „Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna”, 29: 37–53.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/rrpr.2015.29.04

Śleszyński P., Nowak M.J., Legutko-Kobus P., Hołuj A., Lityński P., Jadach-Sepioło A., Blaszke M., 2021, Suburbanizacja w Polsce jako wyzwanie dla polityki regionalnej, Polska Akademia Nauk–Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, Warszawa.
Google Scholar

Wiśniewski R., 2012, Codzienne dojazdy do pracy – metodyczne aspekty badania wielkości i struktury dojazdów na przykładzie Białegostoku, „Studia Regionalne i Lokalne”, 3(49): 50–64.
Google Scholar

Wiśniewski R., 2013, Społeczno-demograficzne uwarunkowania dojazdów do pracy do Białegostoku, „Prace Geograficzne Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk”, 244.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2022-12-31

Jak cytować

Szmytkie, R., & Sikorski, D. (2022). Małe miasta w Polsce w systemie dojazdów do pracy. Space – Society – Economy, (33), 149–177. https://doi.org/10.18778/1733-3180.33.06

Numer

Dział

Articles