Istnieje nowsza wersja tego artykułu opublikowanego 2025-02-28. Przeczytaj wersję najnowszą.

Dla kogo Thermomix, a dla kogo Bentley? Symboliczne i „obiektywne” dystanse klasowe w Polsce

Autor

Henryk Domański Instytut Filozofii i Socjologii PAN https://orcid.org/0000-0001-5078-5027
Katarzyna M. Wyrzykowska Instytut Filozofii i Socjologii PAN https://orcid.org/0000-0002-1889-9865

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.21.1.02

Słowa kluczowe:

dystanse klasowe, uczestnictwo w kulturze, konsumpcja, stratyfikacja kultury

Abstrakt

Głównym celem artykułu jest zbadanie symbolicznych dystansów klasowych i sposobów manifestowania ich w życiu codziennym. Opierając się na danych empirycznych zebranych w 2021 roku w ramach zogniskowanych wywiadów grupowych, autorzy próbują ustalić, w jakim stopniu zjawisko to występuje w społeczeństwie polskim i jakich obszarów kultury dotyczy najbardziej. Opinie respondentów związane były z praktykami konsumpcyjnymi i spędzaniem czasu wolnego. Wynika z nich, że ludzie dostrzegają oznaki symbolicznych dystansów klasowych. Badane osoby wskazywały na przykład na związek między zajmowaniem określonej pozycji klasowej a marką samochodu, preferencjami muzycznymi i rodzajem odzieży; dokonywali również ich podziału na „lepsze” i „gorsze”. W innych dziedzinach kultury zjawisko to nie występuje lub jest słabo zaznaczone, co potwierdzałoby hipotezę o „częściowej” homologii stratyfikacji klasowej i uczestniczenia w kulturze.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogramy autorów

Henryk Domański - Instytut Filozofii i Socjologii PAN

Profesor doktor habilitowany. Kierownik Zakładu Badań Struktury Społecznej w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN. Prowadzi badania uwarstwienia społecznego, ruchliwości międzypokoleniowej, dystansów klasowych, zajmuje się metodologią badań społecznych i międzynarodowymi badaniami porównawczymi.

Katarzyna M. Wyrzykowska - Instytut Filozofii i Socjologii PAN

Socjolożka, doktorka nauk społecznych, adiunktka w Instytut Filozofii i Socjologii PAN. Jej zainteresowania badawcze skupiają się wokół socjologii muzyki, stratyfikacji kultury i badań nad hierarchiami kulturowymi.

Bibliografia

Baltzell Digby E. (1979), Philadelphia Gentleman. The Making of a National Upper Class, Philadelphia: Pennsylvania University Press.
Google Scholar

Bennett Tony, Savage Mike, Bortolaia Silva Elizabeth, Warde Alan, Gayo-Cal Modesto, Wright David (2009), Culture, Class, Distinction, London–New York: Routledge, https://doi.org/10.4324/9780203930571
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203930571

Bourdieu Pierre (1984), Distinction. A Social Critique of the Judgement of Taste, Cambridge: Harvard University Press.
Google Scholar

Bourdieu Pierre (1985), The social space and the genesis of groups, „Theory and Society”, vol. 14, s. 723–744, https://doi.org/10.1007/BF00174048
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/BF00174048

Bourdieu Pierre, Passeron Jean-Claude (1979), The Inheritors: French Students and Their Relation to Culture, Chicago: The University of Chicago Press.
Google Scholar

Cebula Michał, Pilch Szymon (2020), Społeczne zróżnicowanie gustu muzycznego, „Studia Socjologiczne”, t. 236, nr 1, s. 73–104, https://doi.org/10.24425/sts.2020.132451
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.24425/sts.2020.132451

Domański Henryk, Przybysz Dariusz (2007), Homogamia małżeńska a hierarchie społeczne, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Google Scholar

Domański Henryk, Sawiński Zbigniew (1995), Narzędzia międzykrajowych analiz porównawczych: klasyfikacja zawodów Erikson – Goldthorpe – Portocarero (EGP), „Studia Socjologiczne”, nr 3–4, s. 41–68.
Google Scholar

Domański Henryk, Karpiński Zbigniew, Przybysz Dariusz, Straczuk Justyna (2015), Wzory jedzenia a struktura społeczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Domański Henryk, Przybysz Dariusz, Wyrzykowska Katarzyna M., Zawadzka Kinga (2021), Dystynkcje muzyczne. Stratyfikacja społeczna i gusty muzyczne Polaków, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Domański Henryk, Przybysz Dariusz, Wyrzykowska Katarzyna M., Zawadzka Kinga (2023), Seriale telewizyjne a dystanse klasowe w Polsce, „Studia Socjologiczne”, t. 248, nr 1, s. 115–143, https://doi.org/10.24425/sts.2023.144836
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.24425/sts.2023.144836

Domański Henryk, Przybysz Dariusz, Wyrzykowska Katarzyna M., Zawadzka Kinga (2024), Oglądanie filmów z perspektywy podziałów klasowych, „Przegląd Socjologiczny”, t. 73, nr 1, s. 75–100, https://doi.org/10.26485/PS/2024/73.1/4
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.26485/PS/2024/73.1/4

Dowgiałło Bogna (2015), Ubieranie się jako forma uspołecznienia: o aktualności koncepcji mody Georga Simmla, Gdańsk–Sopot: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Google Scholar

Flemmen Magne Paalgard, Jarness Vegard, Rosenlund Lennart (2018), Class and status: on the misconstrual of the conceptual distinction and a neo-Bourdieusian alternative, „British Journal of Sociology”, vol. 70(3), s. 816–866, https://doi.org/10.1111/1468-4446.12508
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/1468-4446.12508

Friedman Sam (2014), Comedy and Distinction. The Cultural Currency of a ‘Good’ Sense of Humour, London: Routledge, https://doi.org/10.4324/9780203740279
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203740279

Friedman Sam, Laurisson Daniel (2019), The Class Ceiling. Why it Pays to be Privileged, Bristol: Policy Press, https://doi.org/10.46692/9781447336075
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.56687/9781447336075

Gdula Maciej, Sadura Przemysław (2011), Style życia i porządek klasowy w Polsce, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Goldthorpe John H., Lockwood David, Bechhofer Frank, Platt Jennifer (1967), The Affluent Worker and the Thesis of Embourgeoisement: Some Preliminary Research Findings, „Sociology”, vol. 1(1), s. 11–31, https://doi.org/10.1177/003803856700100102
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/003803856700100102

Haak Marcel van den (2018), High culture unravelled: A historical and empirical analysis of contrasting logics of cultural hierarchy, „Human Figurations: Long-term Perspectives on the Human Condition”, vol. 7(1), https://quod.lib.umich.edu/h/humfig/11217607.0007.108/--high-culture-unravelled-a-historical-and-empirical-analysis?rgn=main;view=fulltext [dostęp: 15.12.2024].
Google Scholar

Hoggart Richard (1976), Spojrzenie na kulturę robotniczą w Anglii, Warszawa: PIW.
Google Scholar

Jakobsson Peter, Stiernstedt Frederik (2018), Naturalizing Social Class as a Moral Category on Swedish Mainstream Television, „Nordicom Review”, vol. 39(1), s. 81–94, https://doi.org/10.2478/nor-2018-0003
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2478/nor-2018-0003

Jarness Vegard (2013), Class, Status, Closure: The Petropolis and Cultural Life, Bergen: University of Bergen.
Google Scholar

Jarness Vegard, Friedman Sam (2016), ‘I’m not a snob, but...’: Class boundaries and the downplaying of difference, „Poetics”, vol. 61, s. 14–25, https://doi.org/10.1016/j.poetic.2016.11.001
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.poetic.2016.11.001

Lamont Michèle (1992), Money, Morals and Manners. The Culture of the French and American Upper-Middle Class, Chicago– London: University of Chicago Press, https://doi.org/10.7208/chicago/9780226922591.001.0001
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226922591.001.0001

Lenartowicz Michał (2012), Klasowe uwarunkowania sportu i rekreacji ruchowej z perspektywy teorii Pierre’a Bourdieu, Warszawa: Wydawnictwo AWF J. Piłsudskiego w Warszawie.
Google Scholar

Lenartowicz Michał (2023), Sport nasz powszedni. Praktyki konsumpcji sportowej Polaków, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Lindblom Taru (2022), Growing openness or creeping intolerance? Cultural taste orientations and tolerant social attitudes in Finland, 2007–2018, „Poetics”, vol. 93, s. 1–14, https://doi.org/10.1016/j.poetic.2022.101663
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.poetic.2022.101663

Niesporek Andrzej, Trembaczowski Łukasz, Warczok Tomasz (2013), Granice symboliczne. Studium praktyk kulturowych na przykładzie działań zawodowych pracowników socjalnych, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Google Scholar

Prieur Annick, Savage Mike (2013), Emerging Forms of Cultural Capital, „European Societies”, vol. 15(2), s. 246–267, https://doi.org/10.1080/14616696.2012.748930
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/14616696.2012.748930

Purhonen Semi, Verboord Marc, Sirkka Ossi, Nørgaard Kristensen Nete, Janssen Susanne (2023), Definitely (not) belonging to culture: Europeans’ evaluations of the contents and limits of culture, „Poetics”, vol. 101, 101840, https://doi.org/10.1016/j.poetic.2023.101840
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.poetic.2023.101840

Raisborough Jayne, Adams Matt (2008), Mockery and Morality in Popular Cultural Representations of the White, Working Class University of Brighton, „Sociological Research Online”, vol. 13(6), s. 1–13, https://doi.org/10.5153/sro.1814
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.5153/sro.1814

Skeggs Beverley (2015), Introduction: Stratification or Exploitation, Domination, Dispossession and Devaluation?, „The Sociological Review”, vol. 63(2), s. 205–222, https://doi.org/10.1111/1467-954x.12297
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/1467-954X.12297

Szarejko Marta (2015), Zaduch. Reportaże o obcości, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Treiman Donald J. (1977), Occupational prestige in comparative perspective, New York: Academic Press.
Google Scholar

Veblen Thorstein (1971), Teoria klasy próżniaczej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Warde Alan, Wright David, Gayo-Cal Modesto (2008), The omnivorous orientation in the UK, „Poetics”, vol. 36(2–3), s. 148–165, https://doi.org/10.1016/j.poetic.2008.02.004
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.poetic.2008.02.004

Warner W. Lloyd, Lunt Paul S. (1941), The social life of a modern community, New Heaven: Yale University Press.
Google Scholar

Weber Max (2002), Gospodarka i społeczeństwo, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Weingartner Sebastian, Rössel Jörg (2019), Changing dimensions of cultural consumption? The space of lifestyles in Switzerland from 1976 to 2013, „Poetics”, vol. 74, 101345, https://doi.org/10.1016/j.poetic.2019.01.001
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.poetic.2019.01.001

Williams Raymond (1981), Culture, London: Fontana.
Google Scholar

Wyrzykowska Katarzyna M. (2025), „Wszyscy ludzie są równi, a ja nie jestem snobem…”. O strategiach różnicowania i oceny w obszarze muzyki, „Kultura i Społeczeństwo” (w druku).
Google Scholar

Zawadzka Kinga (2023), Roczniki siedemdziesiąte. Styl życia i wartości inteligencji średniego pokolenia, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2025-02-28

Wersje

2025-03-14 - (2)
2025-02-28 - (1)

Jak cytować

Domański, H., & M. Wyrzykowska, K. (2025). Dla kogo Thermomix, a dla kogo Bentley? Symboliczne i „obiektywne” dystanse klasowe w Polsce. Przegląd Socjologii Jakościowej, 21(1), 32–53. https://doi.org/10.18778/1733-8069.21.1.02