Antropolog na wojnie – dylemat etycznego zaangażowania nauk społecznych

Michał W. Kowalski

doi:10.18778/1733-8069.9.3.07

Autor

Michał W. Kowalski Uniwersytet Warszawski

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.9.3.07

Słowa kluczowe:

antropologia, historia antropologii, wojna, etyka badań, zastosowania antropologii

Abstrakt

Od 2006 roku Departament Obrony Stanów Zjednoczonych zatrudnia badaczy społecznych w oddziałach bojowych na terenie Iraku i Afganistanu. Armia amerykańska i CIA oficjalnie prowadzą rekrutację antropologów w ramach projektu Human Terrain System, którego celem jest walka z lokalną partyzantką. Decyzje te wywołały falę krytyki w środowisku antropologów.

Ożywiona dyskusja dotycząca przemiany antropologii w narzędzie prowadzenia wojny stała się pretekstem do publicznej debaty o etyce i współczesnej roli antropologii. Co więcej, przy okazji tej dyskusji ujawniona została nieznana historia antropologii i zaangażowania antropologów podczas minionych wojen.

W artykule omawiam dyskusję dotyczącą zaangażowania antropologów w wojny toczone obecnie i w przeszłości. Zainteresowanie historią antropologii pozwala twierdzić, że podczas II wojny światowej ponad połowa amerykańskich antropologów wykorzystywała swoje umiejętności zawodowe na rzecz wysiłku wojennego. Przedstawiam przykłady takiego zaangażowania zaczerpnięte z obu wojen światowych, jak i z okresu zimnej wojny. Pokazuję, w jaki sposób antropolodzy byli wykorzystywani podczas operacji wojskowych i wywiadowczych. Rozważam, jak zaangażowanie podczas tych wojen zmieniło samą antropologię i jej zasady etyczne oraz wskazuję na konsekwencje etyczne i praktyczne takiego zaangażowania dla relacji w terenie. Mając na uwadze wszystkie historyczne przykłady zaangażowania badaczy społecznych podczas wojen, jednoznacznie wskazuję, że wszelkie zastosowania antropologii w działaniach wojennych mogą prowadzić do poważnego zagrożenia dla antropologów oraz całej dyscypliny.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Michał W. Kowalski - Uniwersytet Warszawski

Michał W. Kowalski, dr, adiunkt w Zakładzie Antropologii Społecznej Instytutu Socjologii UW. Zainteresowania badawcze związane z problematyką etniczności i narodowości, metodologii badań jakościowych a także historią antropologii, historią metodologii badań społecznych oraz zastosowaniem wiedzy antropologicznej w konfliktach zbrojnych.

Bibliografia

Barth Fredrik i in. (2007) Antropologia. Jedna dyscyplina, cztery tradycje: brytyjska, niemiecka, francuska i amerykańska. Przełożyła Joanna Tegenerowicz. Kraków: Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Blum William (1995) Killing Hope: U.S. Military and C.I.A. Intervention Since World War II. Monroe: Common Courage Press.
Google Scholar

Bohannan Charles (1961) Unconventional Operations. Counter- Guerrilla Seminar, Fort Bragg, North Carolina, 15 June 1961 [dostęp 15 sierpnia 2010 r.]. Dostępny w Internecie www.icdc.com/~paulwolf/colombia/hukcampaign15june1961V.htm
Google Scholar

Dżurak Ewa (2009) Antropolog z karabinem na ramieniu [dostęp 21 sierpnia 2013 r.]. Dostępny w Internecie http://opcit.pl/teksty/antropolog-z-karabinem-na-ramieniu72/
Google Scholar

Fluehr-Lobban Carolyn, ed., (2003) Ethics and the Profession of Anthropology. Dialogue for Ethically Conscious Practice. 2nd Edition. New York, Oxford: Altamira Press.
Google Scholar

Frese Pamela R., Harrell Meargaret C., eds., (2003) Anthropology and the United States Military: Coming of Age in the Twenty-first Century. New York: Palgrave Macmillan.
Google Scholar

Gaillard Gerald (1997) The Routledge Dictionary of Anthropologists. London, New York: Routledge.
Google Scholar

Gonzalez Roberto J. (2007a) Towards mercenary anthropology? The new US Army counterinsurgency manual FM 3-24 and the military-anthropology complex. „Anthropology Today”, vol. 23, no. 3, s. 14–19.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-8322.2007.00511.x

Gonzalez Roberto J. (2007b) We Must Fight the Militarization of Anthropology [dostęp 21 sierpnia 2013 r.]. Dostępny w Internecie http://chronicle.com/article/We-Must-Fight-the/9640
Google Scholar

Gonzalez Roberto J. (2009) The Origins of Human Terrain [w:] Roberto J. Gonzalez, ed., American Counterinsurgency: Human Science and the Human Terrain. Chicago: Prickly Paradigm Press, s. 25–44.
Google Scholar

Gusterson Hugh (2009) Militarizing Knowledge [ w:] Network of Concerned Anthropologists, ed., The Counter-Counterinsurgency Manual: Or, Notes on Demilitarizing American Society. Chicago: Prickly Paradigm Press, s. 39–55.
Google Scholar

Hersh Seymour (2004) Torture at Abu Gharib, „The New Yorker”, May 10 [dostęp 21 sierpnia 2013 r.]. Dostępny w Internecie http://www.newyorker.com/archive/2004/05/10/040510fa_fact
Google Scholar

Hewitt John Napoleon B. (1922) James Mooney. „American Anthropologists”, vol. 24, s. 209–214.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1525/aa.1922.24.2.02a00060

Hickey Gerald C. (2002) Window on a War. An Anthropologist in the Vietnam Conflict. Lubbock: Texas Tech University Press.
Google Scholar

Horowitz Irving Louis, ed., (1967) The Rise and Fall of Project Camelot. Studies in the Relationship Between Social Science and Practical Politics. Cambridge: M.I.T. Press.
Google Scholar

Jeffreys-Jones Rhodri (1989) The C.I.A. and American Democracy. New Haven: Yale University Press.
Google Scholar

Kilcullen David (2010) Measuring Progress in Afganistan [w:] tenże, ed., Counterinsurgency. London: Hurst & Company, s. 51–76.
Google Scholar

Klee Ernest (2009) Auschwitz. Medycyna III Rzeszy i jej ofiary. Przełożyła Elżbieta Kalinowska-Styczeń. Kraków: Universitas.
Google Scholar

Klekot Ewa (2007) Przedmowa [w:] Bourdieu Pierre, Szkic teorii praktyki. Kabylów, Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, s. 5–14.
Google Scholar

Kuper Adam (1987) Między charyzmą a rutyną. Antropologia brytyjska 1922–1982. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Google Scholar

Lucas George R. (2009) Anthropologists in Arms. The Ethics of Military Anthropology. New York: AltaMira Press.
Google Scholar

McFate Montgomery (2005) Anthropology and Counterinsurgency: The Strange Story of their Curious Relationship. „Military Review”, vol. 24, s. 24–38.
Google Scholar

McKenna Brian (2008) Why I Want to Teach Anthropology at the Army War College [dostęp 21 sierpnia 2013 r.]. Dostępny w Internecie http://www.unz.org/Pub/CounterpunchWeb-2008may-00266
Google Scholar

Network of Concerned Anthropologists, ed., (2009) The Counter-Counterinsurgency Manual: Or, Notes on Demilitarizing American Society. Chicago: Prickly Paradigm Press.
Google Scholar

Nowicka Ewa (1972) Bunt i ucieczka. Zderzenie kultur i ruchy społeczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Piatetsky Peter (2009) Culture War. The Army’s controversial anthropology program [dostęp 21 sierpnia 2013 r.]. Dostępny w Internecie http://thephoenix.com/Boston/news/78049-culture-wars/
Google Scholar

Pollard Michael (1992) Margaret Mead. Jak dzięki antropologii ludzie należący do różnych kultur zaczęli lepiej rozumieć się wzajemnie. Przełożył Grzegorz Godlewski. Warszawa: Czytelnik.
Google Scholar

Price David H. (1998) Gregory Bateson and the OSS: World War II and Bateson’s Assessment of Applied Anthropology. „Human Organization”, vol. 57, s. 379–384.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.17730/humo.57.4.7428246q71t7p612

Price David H. (2004) Treatening Anthropology. McCarthyism and the FBI’s Surveillance of Activist Anthropologists. Durham, London: Duke University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/9780822385684

Price David H. (2008) Anthropological Intelligence. The Development and Neglect of American Anthropology in the Second World War. Durham, London: Duke University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/9780822389125

Price David H. (2011) Waponizing Anthropology. Social Science in Service of the Militarized State. Ouckland: CointerPunch/AK Press.
Google Scholar

Robben Antonius (2009) Anthropology and the Iraq war: An uncomfortable engagement. „Anthropology Today”, vol. 25, s. 1–3.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-8322.2009.00638.x

Rohde David (2007) Army Enlists Anthropology in War Zones [dostęp 21 sierpnia 2013 r.]. Dostępny w Internecie http://www.nytimes.com/2007/10/05/world/asia/05afghan.html?pagewanted=all&_r=0
Google Scholar

Said Edward (2005) Orientalizm. Przełożyła Monika Wyrwas-Wiśniewska. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Google Scholar

Schafft Gretchen E. (2006) Od rasizmu do ludobójstwa. Antropologia w Trzeciej Rzeszy. Przełożyła Teresa Bałuk- -Ulewiczowa. Kraków: Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

The Airmen and the Headhunters (2009), reż. Radice Marc. National Geographic Channels International, PBS, C4.
Google Scholar

Toffler Alvin, Toffler Heidi (1997) Wojna i antywojna. Jak przetrwać na progu XXI wieku. Przełożyli Barabara i Lech Budreccy. Warszawa: MUZA.
Google Scholar

Wakin Eric (1992) Anthropology Goes to War. Professional Ethics and Counterinsurgency in Thailand. Madison: Univeristy of Wisconsin.
Google Scholar

Wax Dustin M., ed., (2008) Anthropology at the Dawn of the Cold War. The Influence of Foundations, McCarthysm, and CIA. London, Ann Arbor: Pluto Press.
Google Scholar

Werbner Pnina (2010) Notes from a Small Place. Anthropological Blues in the Face of Global Terror. „Current Anthropology”, vol. 51, s. 193–221.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1086/651041