Trudności z prostymi pojęciami. Trzy przypadki ze słownika nauk społecznych, analizy dyskursu i psychologii dyskursowej: discursive, talk oraz handle i manage

Jerzy Stachowiak

doi:10.18778/1733-8069.21.3.03

Authors

Jerzy Stachowiak Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0002-7727-1082

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.21.3.03

Keywords:

discursive psychology, translation, social theory, discourse analysis, qualitative research

Abstract

The paper presents a summary of translation difficulties related to deceptively simple concepts used in social sciences, discourse analysis, and discursive psychology. These comments accompany two translations of texts by Derek Edwards, published in 2023 in “Przegląd Socjologiczny”, entitled Discursive Psychology and Discourse, Cognition and Social Practices: The Rich Surface of Language and Social Interaction. The aim of this article is to support social sciences and qualitative research with theoretical work on the concepts of an important trend in discourse analysis, which was shaped under the significant influence of sociology (ethnomethodology, conversational analysis, and the sociology of scientific knowledge). Three cases are discussed: discursive, talk, and a pair of closely related concepts, namely handle and manage. Each of them is presented against the criteria that their Polish-language equivalents should take into account in order to convey the theoretical and empirical meaning entrusted to them by discursive psychology. The used translation variants are explained in comparison with their strongest but ultimately unused competitors as well as in comparison with the understanding of the same concepts in selected approaches in qualitative social research.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Jerzy Stachowiak, Uniwersytet Łódzki

Doktor, wiceprzewodniczący Sekcji Badań Komunikacji Społecznej Polskiego Towarzystwa Socjologicznego i przewodniczący Rady Konsorcjum Naukowego Analiza Dyskursu. Zajmuje się badaniami komunikowania publicznego, teoriami społecznymi i jakościową analizą dyskursu.

References

Alexander Jeffrey C. (2011), Znaczenia społeczne. Studia z socjologii kulturowej, przełożyli Stanisław Burdziej, Jacek Gądecki, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Google Scholar

Austin John Langshaw (1993), Mówienie i poznawanie. Rozprawy i wykłady filozoficzne, przełożył Bohdan Chwedeńczuk, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Billig Michael (1987), Arguing and thinking. A rhetorical approach to social psychology, Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar

Billig Michael (2004), Freudian repression. Conversation creating the unconscious, Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar

Burdziej Stanisław (2011), Niektóre problemy z tłumaczeniem Frame Analysis Ervinga Goffmana, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. VII, nr 2, s. 46–53.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.7.2.04

Czachur Waldemar (2011), Dyskursywny obraz świata. Kilka refleksji, „Tekst i Dyskurs – Text und Diskurs”, nr 4, s. 79–97.
Google Scholar

Czachur Waldemar, Rejter Artur, Wójcicka Marta (red.) (2024), Lingwistyczne badania nad dyskursem. Kompendium, Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Google Scholar

Czyżewski Marek (2005), Dyskurs, [w:] Hieronim Kubiak, Grzegorz Lissowski, Witold Morawski, Jerzy Szacki (red.), Encyklopedia socjologii. Suplement, Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 50–58.
Google Scholar

Czyżewski Marek (2010), W stronę teorii dyskursu publicznego, [w:] Marek Czyżewski, Sergiusz Kowalski, Andrzej Piotrowski (red.), Rytualny chaos. Studium dyskursu publicznego, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, s. 49–117.
Google Scholar

Czyżewski Marek (2017), Retoryka podmiotowej sprawczości. Uwarunkowania – reguły – skutki, [w:] Katarzyna Kłosińska, Rafał Zimny (red.), Przyszłość polszczyzny – polszczyzna przyszłości, Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, s. 99–111.
Google Scholar

Eco Umberto (2021), Prawie to samo. O doświadczeniu przekładu, przełożyły Jadwiga Miszalska, Monika Surma-Gawłowska, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Edwards Derek (1997), Discourse and cognition, London–Thousand Oaks–New Delhi: Sage.
Google Scholar

Edwards Derek (1999), Emotion discourse, „Culture Psychology”, vol. 5(3), s. 271–291.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1354067X9953001

Edwards Derek (2012), Discursive and scientific psychology, „British Journal of Social Psychology”, vol. 51, s. 425–435.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.2044-8309.2012.02103.x

Edwards Derek (2023a), Psychologia dyskursowa, przełożył Jerzy Stachowiak, „Przegląd Socjologiczny”, vol. 72(2), s. 17–42.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.26485/PS/2023/72.2/2

Edwards Derek (2023b), Dyskurs, poznanie i praktyki społeczne: bogactwo językowej i interakcyjnej powierzchni, przełożył Jerzy Stachowiak, „Przegląd Socjologiczny”, vol. 72(2), s. 43–54.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.26485/PS/2023/72.2/3

Edwards Derek, Mercer Neil (1987), Common knowledge. The development of understanding in the classroom, London–New York: Methuen.
Google Scholar

Edwards Derek, Potter Jonathan (1992), Discursive Psychology, London: Sage.
Google Scholar

Edwards Derek, Potter Jonathan (2001), Sociolinguistics, cognitivism, and discursive psychology, [w:] Nikolas Coupland, Srikant Sarangi, Christopher N. Candlin (red.), Sociolinguistics and social theory, Harlow: Pearson Education Limited, s. 88–103.
Google Scholar

Edwards Derek, Stokoe Elizabeth (2007), Self-help in calls for help with problem neighbors, „Research on Language & Social Interaction”, vol. 40(1), s. 9–32.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/08351810701331208

Fairclough Norman, Duszak Anna (2008), Wstęp: Krytyczna analiza dyskursu – nowy obszar badawczy dla lingwistyki i nauk społecznych, [w:] Anna Duszak, Norman Fairclough, (red.), Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej, przełożyła Danuta Przepiórkowska, Warszawa: Wydawnictwo Universitas, s. 7–29.
Google Scholar

Foucault Michel (1977), Archeologia wiedzy, przełożył Andrzej Siemek, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Foucault Michel (2002), Porządek dyskursu. Wykład inauguracyjny wygłoszony w Collège de France 2 grudnia 1970, przełożył Michał Kozłowski, Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Google Scholar

Gajda Stanisław (2001), Nowe społeczności dyskursywne a edukacja komunikacyjna, [w:] Jerzy Bralczyk, Katarzyna Mosiołek-Kłosińska (red.), Zmiany w publicznych zwyczajach językowych, Warszawa: Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN, s. 7–14.
Google Scholar

Gilbert Nigel, Mulkay Michael (1984), Opening pandora’s box: A sociological analysis of scientists’ discourse, Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar

Goffman Erving (2010), Analiza ramowa, przełożył Stanisław Burdziej, Kraków: Wydawnictwo Nomos.
Google Scholar

Hepburn Alexa, Wiggins Sally (2005), Developments in discursive psychology, „Discourse & Society, vol. 16(5), s. 595–601.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0957926505054937

Howarth David (2008), Dyskurs, przełożyła Anna Gąsior-Niemiec, Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar

Kołakowski Leszek (1990), Horror metaphysicus, Warszawa: Wydawnictwo Res Publica.
Google Scholar

Latour Bruno, Woolgar Steve (2020), Życie laboratoryjne. Konstruowanie faktów naukowych, Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
Google Scholar

Legeżyńska Anna (2013), Tłumacz jako drugi autor, [w:] Piotr de Bończa Bukowski, Magda Heydel (red.), Polska myśl przekładoznawcza.
Google Scholar

Antologia, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 239–254.
Google Scholar

Locke Abigail, Edwards Derek (2003), Bill and Monica: Memory, emotion and normativity in Clinton’s Grand Jury testimony, „British Journal of Social Psychology”, vol. 42, s. 239–256.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1348/014466603322127238

Łukasiewicz Małgorzata (2017), Pięć razy o przekładzie, Kraków–Gdańsk: Wydawnictwo Karakter, Instytut Kultury Miejskiej.
Google Scholar

Potter Jonathan (1996), Representing reality: discourse, rhetoric and social construction, London: Sage Publications.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4135/9781446222119

Potter Jonathan (2019), Action and representation – A comment on Batel and Castro “Re-opening the dialogue between the theory of social representations and discursive psychology”, „British Journal of Social Psychology”, vol. 58, s. 410–414.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/bjso.12275

Potter Jonathan, Hepburn Alexa (2007), Discursive psychology: mind and reality in practice, Discursive psychology: Mind and reality in practice, [w:] Ann Weatherall, Bernadette M. Watson, Cindy Gallois (red.), Language, discourse and social psychology, London: Palgrave, s. 160–181.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/9780230206168_7

Potter Jonathan, Hepburn Alexa, Edwards Derek (2020), Rethinking attitudes and social psychology – issues of function, order, and combination in subject-side and object-side assessments in natural settings, „Qualitative Research in Psychology”, vol. 17(3), s. 336–356.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/14780887.2020.1725952

Potter Jonathan, Wetherell Margaret (1987), Discourse and social psychology. Beyond attitudes and behaviour, London: Sage.
Google Scholar

Rapley Tim (2010), Analiza konwersacji, dyskursu i dokumentów, przełożyła Anna Gąsior-Niemiec, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Ruth Wodak, Krzyżanowski Michał (red.) (2011), Jakościowa analiza dyskursu w naukach społecznych, przełożyła Danuta Przepiórkowska, Warszawa: Wydawnictwo Łośgraf.
Google Scholar

Sacks Harvey (1992), Lectures on conversation. Vol. 1 and 2, Oxford: Blackwell Publishing.
Google Scholar

Schegloff Emanuel A. (2007), Sequence organization in interaction, Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511791208

Searle John R. (1987), Czynności mowy. Rozważania z filozofii języka, przełożył Bohdan Chwedeńczuk, Warszawa: Wydawnictwo PAX.
Google Scholar

Silverman David (2007), Interpretacja danych jakościowych, przełożyły Małgorzata Głowacka-Grajper, Joanna Ostrowska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Stachowiak Jerzy (2019), Zarządcy o dyskursie zarządczym. Badania nad regułami krytyki eksperckich wzorców komunikowania publicznego, „Przegląd Socjologiczny”, vol. 68(3), s. 95–122.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.26485/PS/2019/68.3/4

Stachowiak Jerzy (2023a), Psychologia dyskursowa. O czym mowa?, „Przegląd Socjologiczny”, vol. 72(1), s. 55–82.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.26485/PS/2023/72.2/4

Stachowiak Jerzy (2023b), Od tłumacza: psychologia dyskursowa i jej język, „Przegląd Socjologiczny”, vol. 72(2), s. 9–15.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.26485/PS/2023/72.2/1

Stachowiak Jerzy (2023c), Użytkowe własności wypowiedzi prawdziwościowej. Myślenie spiskowe i prawda w dyskursie publicznym, „Przegląd Socjologiczny”, vol. 72(4), s. 57–82.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.26485/PS/2023/72.4/3

Wetherell Margaret (1998), Positioning and interpretative repertoires: conversation analysis and post-structuralism in dialogue, „Discourse & Society”, vol. 9(3), s. 387–412.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0957926598009003005

Wetherell Margaret, Edley Nigel (2014), A discursive psychological framework for analyzing men and masculinities, „Psychology of Men & Masculinity”, vol. 15(4), s. 355–364.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/a0037148

Wetherell Margaret, Potter Jonathan (1992), Mapping the language of racism. Discourse and the legitimation of exploitation, New York: Harvester Wheatsheaf.
Google Scholar

Wiggins Sally (2017), Discursive psychology. Theory, method and applications, London: Sage.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4135/9781473983335

Wodak Ruth (2011), Wstęp: badania nad dyskursem – ważne pojęcie i terminy, [w:] Ruth Wodak, Michał Krzyżanowski (red.), Jakościowa analiza dyskursu w naukach społecznych, przełożyła Danuta Przepiórkowska, Warszawa: Wydawnictwo Łośgraf, s. 48–11.
Google Scholar

Wróblewska Marta Natalia, Angermuller Johannes (2017), Dyskurs akademicki jako praktyka społeczna. Zwrot dyskursywny i Społeczne Badania Szkolnictwa Wyższego, przełożyła Marta Natalia Wróblewska, „Kultura – Społeczeństwo – Edukacja”, nr 2(12), s. 105–128.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/kse.2017.12.5