(Krytyczna) analiza dyskursu a (krytyczna) analiza gender: zarys synergii teoretycznej i metodologicznej

Natalia Krzyżanowska

doi:10.18778/1733-8069.9.1.05

Autor

Natalia Krzyżanowska Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Katedra Socjologii i Filozofii, al. Niepodległości 10, 61-875 Poznań

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.9.1.05

Słowa kluczowe:

krytyczna analiza dyskursu, dyskurs publiczny, gender, feminizm

Abstrakt

Niniejsze opracowanie, mające charakter teoretyczno-empiryczny, ma na celu wykazanie nie tylko ważności badań nad dyskursem dla nauk społecznych, lecz również wskazanie użyteczności heurystycznej podejścia wypracowanego w (szerszym ujęciu) obszarze krytycznej analizy dyskursu (KAD), ze szczególnym uwzględnieniem perspektywy dyskursywno-historycznej (w węższym ujęciu). Celem artykułu jest wykazanie możliwości zastosowania metodologii wypracowanej w obszarze KAD-u do badań problemów lokowanych w paradygmacie wyznaczonym refleksją feministyczną. Analiza tekstu, ujmowanego jako instrumentalne studium przypadku, stanowi przykład możliwego zastosowania metodologii KAD-u w badaniach nad (nieoczywistymi) kwestiami ważnymi dla tego, jak dyskursywnie definiujemy męskość i kobiecość oraz jak konstruujemy wizje ról matki/ojca.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Natalia Krzyżanowska - Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Katedra Socjologii i Filozofii, al. Niepodległości 10, 61-875 Poznań

Natalia Krzyżanowska, dr, adiunkt w Katedrze Socjologii i Filozofii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. W pracy naukowej koncentruje się na zagadnieniach płci w różnych kontekstach społecznych i filozoficznych. Autorka wielu artykułów naukowych, monografii Kobiety w (polskiej) sferze publicznej (2012) oraz współredaktorka Sztuki wobec ekonomii. Ekonomii wobec sztuki (2010) i Miejskich (trans)formacji (w druku).

Bibliografia

Arcimowicz Krzysztof (2008) Przemiany męskości w kulturze współczesnej [w:] Małgorzata Fuszara, red., Nowi mężczyźni? Zmieniające się modele męskości we współczesnej Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Google Scholar

Badinter Elizabeth (1998) Historia miłości macierzyńskiej. Przełożył Krzysztof Choiński. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen.
Google Scholar

Baker Mary Anne, ed., (1987) Sex differences in human performances. New York: Wiley.
Google Scholar

Banaszak Grzegorz, Jerzy Kmita (1994) Społeczno-regulacyjna koncepcja kultury. Warszawa: Instytut Kultury.
Google Scholar

Bradley Harriet (2008) Płeć. Przełożyła Ewa Chomicka. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Google Scholar

Budrowska Bogusława (2000) Macierzyństwo jako punkt zwrotny w życiu kobiety. Wrocław: Wydawnictwo Funna.
Google Scholar

Chodorow Nancy (1999) The Reproduction of Mothering. Berkeley, Los Angeles: University of California Press.
Google Scholar

Cicourel Aaron (1980) Three Models of Discourse Analysis. „Discourse Processes”, vol. 3, no. 2, s. 101‒131.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/01638538009544482

Connell Robert W. (1987) Gender and Power. Society, the Person, and Sexual Politics. Stanford: Stanford University Press.
Google Scholar

Connell Robert W. (1995) Masculinities. Cambridge: Polity Press.
Google Scholar

Crawford Mary, Jeanne Marecek (1989) Psychology reconstructs the female. „Psychology of Women Quatrely”, vol. 13, no. 4, s. 147‒165.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1471-6402.1989.tb00993.x

Desperak Izabela (2008) A matkom wystarczy kwiatek. „Femka” [dostęp 20 listopada 2011 r.]. Dostępny w Internecie http://femka.net/a-matkom-wystarczy-kwiatek
Google Scholar

van Dijk Teun A. (1984) Prejudice in Discourse. Amsterdam: John Benjamins.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1075/pb.v.3

van Dijk Teun A. (1988) News as Discourse. Hillsdale: Lawrence Erbaum Associates.
Google Scholar

van Dijk Teun A. (1991) The interdisciplinary study of news as discourse [w:] Klaus Bruhn Jensen, Nicholas W. Jankowski, eds., A Handbook of Qualitative Methodologies for Mass Communication Research. New York: Taylor & Francis, s. 108‒120.
Google Scholar

van Dijk Teun A. (2001) Badania nad dyskursem [w:] Teun A. van Dijk, red., Dyskurs jako struktura i proces. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

van Dijk Teun A. (2008) Critical discourse analysis and nominalization: problem or pseudo-problem? „Discourse & Society”, vol. 19, no. 6, s. 821‒828.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0957926508095897

Duszak Anna (1998) Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

van Eemeren Frans H., Rob Grootendorst (1992) Argumentation, Communication, and Fallacies. Hillsdale, London: Lawrence Erlbaum Associates.
Google Scholar

Fairclough Norman, Anna Duszak, red., (2008) Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej. Kraków: Universitas.
Google Scholar

Fairclough Norman, Ruth Wodak (1997) Critical discourse analysis [w:] Teun van Dijk, ed., Discourse Studies: A Multidisciplinary Introduction. London: Sage, s. 258‒284.
Google Scholar

Forchtner Bernhard (2011) Critique, the discourse-historical approach and the Frankfurt School. „Critical Discourse Studies”, vol. 8, no. 1, s. 1‒14.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/17405904.2011.533564

Friedan Betty (1992) The Feminine Mystique. London: Penguin Books.
Google Scholar

Fuszara Małgorzata, red., (2002) Kobiety w Polsce na przełomie wieków. Nowy kontrakt płci? Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
Google Scholar

Fuszara Małgorzata, red., (2008) Nowi mężczyźni? Zmieniające się modele męskości we współczesnej Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Google Scholar

Gajewska Agnieszka (2008) Hasło: feminizm. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Google Scholar

Galasiński Dariusz (2003) Men and the Language of Emotions. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/9780230510128

Galasiński Dariusz (2008) Men’s Discourses of Depression. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/9780230227620

Giddens Anthony (2004) Socjologia. Przełożyła Alina Szulżycka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Grzymała-Kazłowska Aleksandra (2004) Socjologicznie zorientowana analiza dyskursu na tle współczesnych badań nad dyskursem. „Kultura i Społeczeństwo”, nr 1, s. 13‒34.
Google Scholar

Habermas Jürgen (2002) Teoria działania komunikacyjnego. Przełożył Andrzej Maciej Kaniowski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Habermas Jürgen (2007) Strukturalne przeobrażenia sfery publicznej. Przełożyły Wanda Lipnik, Małgorzata Łukasiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Jabłońska Barbara (2006) Krytyczna analiza dyskursu: refleksje teoretyczno-metodologiczne. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 2, nr 1, s. 53‒67 [dostęp 12 maja 2010 r.]. Dostępny w Internecie http://przegladsocjologiijakosciowej.org/Volume2/PSJ_2_1_Jablonska.pdf
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.2.1.04

Kendall Gavin (2007) What is Critical Discourse Analysis? Ruth Wodak in Conversation With Gavin Kendall. „Forum: Qualitative Social Research”, vol. 8, no. 2, art. 29.
Google Scholar

Kienpointner Manfred (1992) Alltagslogik: Struktur Und Funktion der Argumentationsmustern. Stuttgart: Frommann-Holzboog.
Google Scholar

Koller Veronika (2004) Metaphor and gender in business media discourse. Houndmills, Basingstoke, Hampshire: Palgrave Macmillan.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/9780230511286

Konecki Krzysztof (2000) Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Korolczuk Elżbieta (2009) Naturalna więź? Wizerunki relacji matka‒córka w wybranych tekstach kultury popularnej [w:] Bogusława Budrowska, red., Kobiety, feminizm, demokracja. Warszawa: IFiS PAN, s. 43‒69.
Google Scholar

Krzyżanowska Natalia (2010) Denying the right to speak in public: Sexist and homophobic discourses in post-1989 Poland [w:] Aleksandra Galasińska, Dariusz Galasiński, eds., The Post-Communist Condition. Public and private discourses of transformation. Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1075/dapsac.37.06krz

Krzyżanowska Natalia (2012a) Kobiety w (polskiej) sferze publicznej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar

Krzyżanowska Natalia (2012b) Wokół koncepcji demokracji. Parytet płci w świetle polskiego dyskursu prasowego. „Studia Socjologiczne”, nr 1 (204), s. 199‒223.
Google Scholar

Krzyżanowski Michał (2010) The Discursive Construction of European Identities. Frankfurt am Main: Peter Lang.
Google Scholar

Krzyżanowski Michał (2011) Ethnography and Critical Discourse Analysis. London: Routledge. (Special Issue of „Critical Discourse Studies”, vol. 8, no. 4).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/17405904.2011.601630

Krzyżanowski Michał, Florian Oberhuber (2007) (Un)Doing Europe. Discourses and Practices of Negotiating the EU Constitution. Brussels: P.I.E. Peter Lang.
Google Scholar

Krzyżanowski Michał, Ruth Wodak (2008) The Politics of Exclusion: Debating Migration in Austria. New Brunswick: Transaction Publishers.
Google Scholar

Kurczewski Jacek (2008) Rodzynki w zakalcu, czyli o reprezentacji kobiet w reprezentacji Narodu. „Societas/Communitas”, nr 2., s. 99‒124.
Google Scholar

Lazar Michelle M. (2000) Gender, Discourse and Semiotics: The Politics of Parenthood Representations. „Discourse & Society”, vol. 11, no. 3, s. 373‒400.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0957926500011003005

Lazar Michelle M. (2005) Feminist Critical Discourse Analysis. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/9780230599901

Lazar Michelle M. (2007) Feminist Critical Discourse Analysis: Articulating a Feminist Discourse Praxis. „Critical Discourse Studies”, vol. 4, no. 2, s. 141‒164.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/17405900701464816

Lazar Michelle M. (2008) Language, communication and the public sphere: perspective from feminist critical discourse analysis [w:] Ruth Wodak, Veronika Koller, eds., Handbook of Communication in the Public Sphere. Berlin, New York: Mouton de Gruyter.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/9783110198980.1.89

van Leeuwen Theo (2004) Introducing Social Semiotics. London: Routledge.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203647028

van Leeuwen Theo (2005) Three Models of Interdisciplinarity [w:] Ruth Wodak, Paul Chilton, eds., A New Agenda in Critical Discourse Analysis. Amsterdam: John Benjamins, s. 3‒18.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1075/dapsac.13.04lee

van Leeuwen Theo (2008) Discourse and Practice. New Tools for Critical Discourse Analysis. Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195323306.001.0001

Litosseliti Lia, ed., (2006) Gender & Language. London: Hodder Arnold.
Google Scholar

Litosseliti Lia, Jane Sunderland, eds., (2002) Gender Identity and Discourse Analysis. Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1075/dapsac.2

Melosik Zbyszko (2002) Kryzys męskości. Poznań: Wydawnictwo Wolumin.
Google Scholar

Messner Michael A. (1997) Politics of masculinities. Men in movements. London, Thousand Oakes, New Delhi: Sage.
Google Scholar

Meyer Michael (2001) Between Theory, Method and Politics [w:] Ruth Wodak, Michael Meyer, eds., Methods of Critical Discourse Analysis. London: Sage.
Google Scholar

Milska-Wrzesińska Zofia (2008) Rządy niedojrzałych kobiet. „Gazeta Wyborcza”, 15 maja, s. 16.
Google Scholar

Oakley Ann (1972) Sex, gender and Society. London: Temple Smith.
Google Scholar

Peszek Jan (2007) Tato, pozwól sobie na błąd. „Gazeta Wyborcza”, 29 listopada.
Google Scholar

Pitrus Andrzej (2000) Znaki na sprzedaż. Warszawa: Wydawnictwo ER.
Google Scholar

Plantin Christian (2006) On Casting Doubt: The Dialectical Aspect of Normative Rules in Argumentation [w:] Peter Houtlosser, Agnes van Rees, eds., Considering Pragma-Dialectics. Mahwah: Laurence Erlbaum, s. 245‒256.
Google Scholar

Pollak Alexander (2011) Analiza telewizyjnych filmów dokumentalnych [w:] Ruth Wodak, Michał Krzyżanowski, red., Jakościowa analiza dyskursu w naukach społecznych. Warszawa: Wydawnictwo Łośgraf, s. 125‒147.
Google Scholar

Pratto Felicja (2002) Polityka płci: różnice między kobietą a mężczyzną w sypialni, kuchni i gabinecie [w:] Bogdan Wojciszke, red., Kobiety i mężczyźni: odmienne spojrzenie na różnice. Gdańsk: GWP, s. 146‒194.
Google Scholar

Pulikowski Jacek (2007) Feministki wystraszyły ojców. „Gazeta Wyborcza”, 28 listopada.
Google Scholar

Rank Otto (1929) The Trauma of Birth. New York: Martino Fine Books.
Google Scholar

Reisigl Martin, Ruth Wodak (2001) Discourse and Discrimination. Rhetorics of Racism and Anti-Semitism. London: Routledge.
Google Scholar

Reisigl Martin, Ruth Wodak (2009) The Discourse-Historical Approach (DHA) [w:] Ruth Wodak, Michael Meyer, eds., Methods of Critical Discourse Analysis. London: Sage, s. 87‒121.
Google Scholar

Renzetti Claire M., Daniel J. Curran (2005) Kobiety, mężczyźni i społeczeństwo. Przełożyła Agnieszka Gromkowska-Melosik. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Rewers Ewa (1995) Teorie dyskursu i ich znaczenia dla badań nad literaturą. „Kultura i Społeczeństwo”, nr 1, s. 37‒48.
Google Scholar

Rubin Gayle (1975) The Traffic in Woman: Notes on the ‘Political Economy’ of Sex [w:] Rayna R. Reiter, ed., Toward an Anthropology of Women. New York: Monthly Review Press, s. 157‒210.
Google Scholar

Sierocka Beata (2003) Krytyka i dyskurs. Kraków: Aureus.
Google Scholar

Silverman David (2008) Interpretacja danych jakościowych. Przełożyły Małgorzata Głowacka-Grajper, Joanna Ostrowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Slany Krystyna, Beata Kowalska, Magdalena Ślusarczyk, red., (2011) Kalejdoskop genderowy. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Google Scholar

Smith Dorothy (2006) Poznawanie społeczeństwa od wewnątrz. Kobiecy punkt widzenia [w:] Aleksandra Jasińska-Kania i in., red., Współczesne teorie socjologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 1182‒1185.
Google Scholar

Szacki Jerzy (2002) Historia myśli socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Trutkowski Cezary (2004) Wybór czy konieczność – o potrzebie wykorzystania analizy dyskursu. „Kultura i Społeczeństwo”, nr 1, s. 35‒50.
Google Scholar

Walczewska Sławomira (b.d.) Matka gastronomiczna [dostęp 5 marca 2009 r.]. Dostępny w Internecie http://efka.org.pl/index.php?action=p_art&ID=8
Google Scholar

Widdowson Henry G. (2004) Text, Context, Pretext. Oxford: Blackwell.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1002/9780470758427

Wodak Ruth, ed., (1997) Gender and Discourse. London: Sage.
Google Scholar

Wodak Ruth, ed., (2001) The Discourse-Historical Approach [w:] Ruth Wodak, Michael Meyer, eds., Methods of Critical Discourse Analysis. London: Sage, s. 63‒95.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4135/9780857028020

Wodak Ruth, ed., (2008) Introduction: Discourse Studies – Important Concepts and Terms [w:] Ruth Wodak, Michał Krzyżanowski, eds., Qualitative Discourse Analysis in the Social Sciences. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-137-04798-4

Wodak Ruth, ed., (2009) The Discourse of Politics in Action: Politics as Usual. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/9780230233683

Wodak Ruth, ed., (2011) Wstęp: badania nad dyskursem [w:] Ruth Wodak, Michał Krzyżanowski, red., Jakościowa analiza dyskursu w naukach społecznych. Warszawa: Wydawnictwo Łośgraf.
Google Scholar

Wodak Ruth i in. (1994) Die Sprachen der Vergangenheiten. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
Google Scholar

Wojcieszke Bogdan, red., (2002) Kobiety i mężczyźni. Odmienne spojrzenia na różnice. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Google Scholar

Yaguello Marina (1992) Les mots et les femmes. Paris: Éditions Payot.
Google Scholar

Zagajewski Adam (2007) 619 słów o moim ojcu. „Gazeta Wyborcza”, 17 grudnia.
Google Scholar