Edukacja – emancypacja – emigracja. Sytuacja polskich artystek na przełomie XIX/XX wieku

Ewelina Wejbert-Wąsiewicz

doi:10.18778/0208-600X.53.07

Authors

Ewelina Wejbert-Wąsiewicz Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Instytut Socjologii, Katedra Socjologii Sztuki https://orcid.org/0000-0002-6711-8228

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.53.07

Keywords:

emigration, art, Polish artist-woman

Abstract

The aim of this article is to describe the socio-historical situation of Polish artists-women (in the late 19th and early 20th centuries), who were going abroad in order to get an education. Through selected “case studies” (biography and artistic creation) showing relationship that occurred between education, immigration, and the fate of the works of painters-women. The cited names of women are known, but also unknown in the art circuit. The reasons for the absence of painters-women in the history of art are complex. It seems that one of the factors of this condition may be emigration. If the artists-women were popular abroad, often overlooked their talent in the country, and their art was absent in the homeland. In turn, successful career abroad did not mean recognition in Poland. An important aspect of the discussion is the issue of women’s socio-cultural role, especially in terms of autonomy, authority, obligations. The article is a sketch to referring to the sociology of artist, art history and sociology of art. The source material were all kinds of studies and texts: historical books, scientific articles, journals, letters, written memories, diaries, an exhibition of paintings, albums, reviews, calendars works, documents of social and artistic life, press interviews.

References

Bacewicz G. (1970), Znak szczególny, Czytelnik, Warszawa.
Google Scholar

Baszkircewa M. (1967), Dziennik, Czytelnik, Warszawa.
Google Scholar

Batowski Z. (1951), Malarki Stanisława Augusta, Ossolineum, Kraków.
Google Scholar

Bobrowska-Jakubowska E. (2004), Artyści polscy we Francji w latach 1890–1918. Wspólnoty i indywidualności, Wydawnictwo DiG, Warszawa.
Google Scholar

Bobrowska E. (2012), Emancypantki? Artystki polskie w Paryżu na przełomie XIX i XX wieku, „Archiwum Emigracji. Studia – Szkice – Dokumenty”, nr 1–2 (16–17), s. 11–27.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12775/AE.2012.001

Chrzanowski T. (1993), Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów, PWN, Warszawa.
Google Scholar

Chrzanowski T. (1998), Sztuka w Polsce od I do III Rzeczypospolitej, PWN, Warszawa.
Google Scholar

Claridge L. (2009) Tamara Łempicka, Rebis, Poznań.
Google Scholar

Czajkowska I. (1997), O społecznym i ekonomicznym statusie artystek, „Kobieta i Biznes”, nr 2, s. 1–4.
Google Scholar

Desperak I., Matuszak G., Sikorska-Kowalska M. (2009), Emancypantki, włókniarki i ciche bohaterki, Omega Praksis, Łódź.
Google Scholar

Dmochowska L. (2012), Anna Sierzpowska-Zborowska – polska protektorka i modelka Modiglianiego, „Quart”, nr 3 (25), http://historiasztuki.uni.wroc.pl/quart/pdf/quart25_Dmochowska. pdf, 2.02.2015.
Google Scholar

Ferenc T. (2012), Artysta jako Obcy. Socjologiczne studium artystów polskich na emigracji, Wy-dawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7525-686-4

Frąckowiak-Sochańska M. (2011), Postawy polskich kobiet wobec feminizmu. O samoograniczającej się świadomości feministycznej kobiet, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, nr 39, s. 149–170.
Google Scholar

Golka M. (1995), Socjologia artysty, Ars Nova, Poznań.
Google Scholar

Grzybczyk K. (2005), O literaturze kobiecej Dwudziestolecia międzywojennego. Rekonesans badawczy, [w:] E. Hurnikowa, A. Wypych-Gawrońska (red.), Czytanie Dwudziestolecia I, AJD, Częstochowa.
Google Scholar

Heinich N. (2007), Być artystą. Rzecz o przekształceniach statusu malarzy i rzeźbiarzy, Vizja Press & it, Warszawa.
Google Scholar

Iwaszkiewicz A. (1993), Dzienniki, Twój Styl, Warszawa.
Google Scholar

Jakubowska A. (2011), Artystki polskie, PWN, Warszawa.
Google Scholar

Jarecka D. (2008), Twarze – Zofia Stryjeńska, „Wysokie Obcasy”, http://www.wysokieobcasy.pl/ wysokieobcasy/1,96856,5957408,Twarze_Zofia_Stryjenska.html, 2.02.2015.
Google Scholar

Krzywicka I. (1992), Wyznania gorszycielki, Czytelnik, Warszawa.
Google Scholar

Lapierre A. (2002), Artemizja, Rebis, Poznań.
Google Scholar

Łopuszański P. (2005), W poszukiwaniu zapomnianego życia Zofii Chylińskiej, „Podkowiański Magazyn Kulturalny”, nr 45, http://podkowianskimagazyn.pl/nr45/lesmianowa.htm, 12.03.2015.
Google Scholar

Magnone L. (2011), Konopnicka. Lustra i symptomy, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Google Scholar

Michalec D. (2014), Maria Łada-Maciągowa, Siedlce.
Google Scholar

Mill S. J. (1995), Poddaństwo kobiet, [w:] S. J. M i l l, O rządzie reprezentatywnym. Poddaństwo kobiet, tłum. Ch. Chyżyńska, Znak, Kraków.
Google Scholar

Morawińska A. (1991), Artystki polskie, [w:] taż, Artystki polskie. Katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa.
Google Scholar

Mori G. (2003), Tamara Łempicka. Paryż 1920–1938, Arkady, Warszawa.
Google Scholar

Nochlin L. (2007), Dlaczego nie było wielkich artystek?, tłum. B. Limanowska, „UniGender”, nr 1 (3), http://www.unigender.org/?page=biezacy&issue =02&article=07, 12.03.2011.
Google Scholar

Okońska A. (1976), Artystki polskie, Nasza Księgarnia, Warszawa.
Google Scholar

Okońska A. (1981), Żywoty pań malujących, Nasza Księgarnia, Warszawa.
Google Scholar

Pierzchalski F., Smyczynska K., Gębarowska K., Szatlach M. (2011), Feminizm po polsku, Elipsa, Bydgoszcz.
Google Scholar

Poprzęcka M. (1996), Boznańska i inne, [w:] A. Żarnowska, A. Szwarc (red.), Kobieta i kultura. Kobiety wśród twórców kultury intelektualnej i artystycznej w dobie rozbiorów i w niepodległym państwie polskim. Zbiór studiów, Wydawnictwo DiG, Warszawa.
Google Scholar

Rostworowska M. (2003), Portret za mgłą. Opowieść o Oldze Boznańskiej, Terra Nova, Kraków.
Google Scholar

Rymkiewicz J. M. (2001), Leśmian Encyklopedia, Sic!, Warszawa.
Google Scholar

Gabryś-Cichacz K., Garas M., Małyga A. (2008), Słownik sztuki, KWN, Kraków.
Google Scholar

Sosnowska J. (2003), Poza kanonem. Sztuka polskich artystek 1880–1939, Instytut Sztuki PAN, Warszawa.
Google Scholar

Ślęczka K. (1999), Feminizm. Ideologie i koncepcje społeczne współczesnego feminizmu, Książnica, Katowice.
Google Scholar

Toniak E. (1992), Tylko nie feminizm, [w:] S. Walczewska, Głos mają kobiety, Convivium, Kraków.
Google Scholar

Utrio K. (1998), Córki Ewy, historia kobiety europejskiej, Wydawnictwo 69, Warszawa.
Google Scholar

Waldorff J. (1976), Moje cienie, Czytelnik, Warszawa.
Google Scholar

Walewska C. (1909), Kobieta w życiu społecznym. Ruch kobiecy w Polsce, Skład Księgarski Gebethner i Wolff, Warszawa.
Google Scholar

Wallis M. (1966), Autoportret, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa.
Google Scholar

Wejbert-Wąsiewicz E. (2014), Anarchia w sztuce kobiet na przykładzie wystawy Sztuka Matek, [w:] M. Jeziński, Ł. Wojtkowski (red.), Sztuka i polityka. Sztuki wizualne, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 23–38.
Google Scholar

Wierzbicka A. (2008), Artyści polscy w Paryżu. Antologia tekstów 1900–1939, Neriton Instytut Sztuki PAN, Warszawa.
Google Scholar

Wierzbicka A. (2012a), Świadectwa obecności. Polskie życie artystyczne we Francji w latach 1900–1939. Diariusz wydarzeń z wyborem tekstów, Neriton, Warszawa.
Google Scholar

Wierzbicka A. (2012b), „Jak tu nie być feministą?”. O zapomnianych malarkach polskich w Paryżu w latach 1900–1914, „Archiwum Emigracji. Studia – Szkice – Dokumenty”, nr 1–2 (16–17), s. 45–62.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12775/AE.2012.004

Winiarski D. (2012), Alicji Halickiej poetycka utopia pejzażu, „Archiwum Emigracji. Studia – Szkice – Dokumenty”, nr 1–2 (16–17), s. 76–81.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12775/AE.2012.006

Wiśniewska M. (1903), Głos kobiet w kwestyi kobiecej, Stowarzyszenie Pomocy Naukowej dla Polek im. J. I. Kraszewskiego, Kraków.
Google Scholar

Ziembińska E. (2012), Sara Lipska – artystka wszechstronna. Wyjątkowa uczennica Dunikowskiego, „Archiwum Emigracji. Studia – Szkice – Dokumenty”, nr 1–2 (16–17), s. 82–89.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12775/AE.2012.007

Zientara M. (2009), Artystki polskie i ich sztuka, „Krzysztofory”, nr 24.
Google Scholar