Łódź w polskiej powieści młodzieżowej XXI wieku

Maria Berkan-Jabłońska

doi:10.18778/1505-9057.68.10

Autor

Maria Berkan-Jabłońska Uniwersytet Łódzki

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.68.10

Słowa kluczowe:

Łódź w powieści młodzieżowej, motyw miejskiej wędrówki, mapowanie, pamięć, Grażyna Bąkiewicz, Dorota Combrzyńska-Nogala

Abstrakt

Artykuł jest próbą analizy czterech wybranych powieści młodzieżowych powstałych w ostatnich dwóch dekadach, których akcja rozgrywa się w Łodzi. Poddany analizie zbiór tworzą tytuły: Syn złodziejki Grażyny Bąkiewicz oraz Piąta z kwartetu, Możesz wybrać kogo chcesz pożreć i The Restaurant Day Doroty Combrzyńskiej-Nogali. Oprócz usytuowania utworów na tle dotychczasowej prozy dla młodego czytelnika związanej fabularnie z Łodzią, omówiono cztery zagadnienia współtworzące literacki obraz miasta. Po pierwsze, zwrócono uwagę na konkretyzację łódzkich realiów i funkcje motywu wędrówek bohaterów ulicami Łodzi. Po drugie, rozważono sposób pokazania stosunków rodzinnych i zjawisko odwrócenia ról, zestawiając je z tezami historyków na temat sytuacji dzieci łódzkich w przeszłości. Po trzecie, wskazano na ciekawą i powracającą wizję miasta jako przestrzeni ustrukturyzowanej wielowarstwowo. Na koniec wykorzystano pojęcie palimpsestu, odnosząc je do obrazu Łodzi funkcjonującej równolegle w sferze realnej i w sferze pamięci. Naświetlone tu sposoby tekstualizacji Łodzi prowadzą do wniosku, że literatura młodzieżowa, choć nie jest wolna od stereotypowego obrazu miasta niechcianego, szaro-buro-przestępczego, proponuje także inną jego koncepcję – miasta „swojego”, „mocnego”, z którym łączą bohaterów ważne, choć czasem trudne więzi i którego nie chcą opuszczać.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Maria Berkan-Jabłońska - Uniwersytet Łódzki

Maria Berkan-Jabłońska, dr hab., prof. UŁ, zajmuje się literaturą dziewiętnastowieczną, zwłaszcza tradycją kobiecego pisania, prozą krajowego romantyzmu i polskim biedermeierem. Do jej zainteresowań należą też zagadnienia biografistyki i literatury popularnej wieku XIX. Z pasji – badaczka archiwów i miłośniczka kryminałów. Autorka książek: Wizje sztuki w twórczości Zbigniewa Herberta (2008), Arystokratka i biedermeier. Rzecz o Gabrieli z Güntherów Puzyninie (2015), Weredyczki, sawantki, marzycielki, damy… W kręgu kobiecego romantyzmu (2019); Pod wiatr… Czytanie życia Józefy Śmigielskiej-Dobieszewskiej (2021); współredaktorka i redaktorka tomów: Mickiewicz wielu pokoleń twórców, badaczy i czytelników (2008), Przygody romantycznego „Ja”. Idee – strategie twórcze – rezonanse (2012), Nie-do-czytane. Polski dramat romantyczny, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2015, nr 1(27), Kryminał w XIX wieku, XIX wiek w kryminale, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2018, nr 4(50).

Bibliografia

„Dzieciństwo. Literatura i Kultura” 2021, t. 3(1): Warszawa w kulturze dziecięcej i młodzieżowej – dzieciństwo i młodość w Warszawie.
Google Scholar

Badowska Katarzyna, Mapowanie Łodzi, „Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze” 2014, nr 3, s. 329–357.
Google Scholar

Bąkiewicz Grażyna, Syn złodziejki, Wydawnictwo Literatura, Łódź 2012.
Google Scholar

Children’s Literature and New York City, red. P. Whyte, K. O’ Sullivan, Routlidge, New York 2014.
Google Scholar

Combrzyńska-Nogala Dorota, Możesz wybrać kogo chcesz pożreć, Wydawnictwo Literatura, Łódź 2014.
Google Scholar

Combrzyńska-Nogala Dorota, Piąta z kwartetu, Zysk i S-ka, Poznań 2008; wyd. 2 (poprawione): Literatura Piętro Wyżej, Łódź 2019.
Google Scholar

Combrzyńska-Nogala Dorota, The Restaurant Day, Literatura Piętro Wyżej, Łódź 2020.
Google Scholar

Czachowska Kinga, Szczerba Dorota, Poznań Borejków. Spacer z bohaterami powieści Małgorzaty Musierowicz, Media Rodzina, Poznań 2004.
Google Scholar

Geografia krain zmyślonych. Wokół kategorii miejsca i przestrzeni w literaturze dziecięcej, młodzieżowej i fantastycznej, red. W. Kostecka, M. Skowera, Wydawnictwo SBP, Warszawa 2016.
Google Scholar

Iwańska Marzena, Trudne dzieciństwo – o losach dzieci w Łodzi przełomu XIX i XX wieku, [w:] Życie prywatne Polaków w XIX wieku, t V: Świat dziecka, red. naukowa J. Kita, M. Korybut-Marciniak, Wydawnictwo UŁ, Łódź–Olsztyn 2016, s. 67–82.
Google Scholar

Knowing Their Place? Identity and Space in Children’s Literature, red. T. Doughty, D. Thompson, Cambridge Scholars Publishing 2011.
Google Scholar

Maps and Mapping in Children’s Literature: Landscapes, Seascapes and Cityscapes, red. N. Goga, B. Kümmerling-Meibauer, John Benjamins Publishing Company, Amsterdam 2017.
Google Scholar

Mityczny Kraków. Motywy, wątki, obrazy w utworach dla dzieci i młodzieży, red. A. Baluch, M. Chrobak, M. Rogoża, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2009.
Google Scholar

Moïsi Dominique, Geopolityka emocji, PWN, Warszawa 2012.
Google Scholar

Perepelica Ewa, Miejsca odziedziczone. Zarys problematyki, [w:] Świadectwa pamięci. W kręgu źródeł i dyskursów (od XIX wieku do dzisiaj), red. E. Dąbrowicz, B. Larenta, M. Domurad, Białystok 2017, s. 233–248.
Google Scholar

Schier Katarzyna, Dorosłe dzieci. Psychologiczna problematyka odwrócenia ról w rodzinie, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2018.
Google Scholar

Schier Katarzyna, Formy pomocy niewidzialnym dzieciom, czyli tym, które doświadczyły odwrócenia ról w rodzinie, „Dziecko Krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka” 2018, t. 17, nr 4, s. 28–50; https://www.researchgate.net/publication/332564918_Formy_pomocy_niewidzialnym_dzieciom_czyli_tym_ktore_doswiadczyly_odwrocenia_rol_w_rodzinie [dostęp: 10.01.2024].
Google Scholar

Siân Lincoln, Youth Culture and Private Space, Palgrave Macmillan 2012.
Google Scholar

Space and Place in Children’s Literature, 1789 to the Present, red. M.S. Cecire, H. Field, K.M. Finn, M. Roy, Ashgate Publishing Ltd, Farnham 2015.
Google Scholar

Wójcik-Dudek Małgorzata, Zamieszkać w Zagładzie. Geografia Holocaustu w literaturze dla dzieci i młodzieży, [w:] Geografia krain zmyślonych. Wokół kategorii miejsca i przestrzeni w literaturze dziecięcej, młodzieżowej i fantastycznej, red. W. Kostecka, M. Skowera, Wydawnictwo SBP, Warszawa 2016, s. 43–56.
Google Scholar

Wróblewska Violetta, Od przestrzeni realnej do wyimaginowanej – Toruń w literaturze dla dzieci, [w:] Geografia krain zmyślonych. Wokół kategorii miejsca i przestrzeni w literaturze dziecięcej, młodzieżowej i fantastycznej, red. W. Kostecka, M. Skowera, Wydawnictwo SBP, Warszawa 2016, s. 79–98.
Google Scholar