Powieści historyczne Antoniny Domańskiej w przekazie literackim, audiowizualnym, cyfrowym i teatralnym

Adrian Uljasz

doi:10.18778/1644-857X.19.01.07

Autor

Adrian Uljasz Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Socjologiczno-Historyczny, Instytut Historii, Zakład Kulturoznawstwa http://orcid.org/0000-0003-3831-4585

DOI:

https://doi.org/10.18778/1644-857X.19.01.07

Słowa kluczowe:

Domańska Antonina (1853–1917), powieść historyczna dla dzieci, film polski po 1945 – historia, teatr polski po 1945 – historia

Abstrakt

Krakowska pisarka Antonina Domańska (1853–1917) zajmuje trwałe miejsce w polskiej tradycji kulturalnej jako autorka utworów literackich dla dzieci i młodzieży, głównie powieści historycznych. Jej najbardziej znane książki to Paziowie króla Zygmunta (1910) i Historia żółtej ciżemki (1913). Powieści te doczekały się adaptacji, pierwsza – filmowej Sylwestra Chęcińskiego (1961), druga – serialowej Grzegorza Warchoła (1989). W polskich teatrach były również wystawiane przeróbki sceniczne Historii żółtej ciżemki. Tematem artykułu jest obraz Krakowa w tych powieściach jako kluczowy element edukacji historyczno-patriotycznej A. Domańskiej. Drugie zagadnienie badawcze stanowi recepcja filmowa, telewizyjna oraz teatralna dwóch utworów pisarki.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

/ha/, Historia żółtej ciżemki, „Filmowy Serwis Prasowy” 1961, R. VII, nr 16, s. 8–12 (omówienie filmu).
Google Scholar

A.S., Sprawa filmowania „Żółtej Ciżemki”, „Echo Krakowa” 1948, R. III, nr 187, s. 7.
Google Scholar

Antonina Domańska, „Kobieta Polska” 1917, R. II, nr 3, s. 8 (notatka pośmiertna o A. Domańskiej).
Google Scholar

Arct S., Okruchy wspomnień, Warszawa 1962.
Google Scholar

Autorka [K. Dobkiewiczowa], Posłowie, [w:] K. Dobkiewiczowa, Haftowane trzewiczki. Opowieść z dawnej przeszłości, Katowice 1963, s. 196–199.
Google Scholar

Charkiewicz W., Książki dla dzieci i młodzieży na „Gwiazdkę”, „Słowo” 1938, R. XVII, nr 353, s. 10, 12.
Google Scholar

Dobkiewiczowa K., Haftowane trzewiczki. Opowieść z dawnej przeszłości, Katowice 1963.
Google Scholar

Domańska A. [błędnie wymieniona jako Anna Domańska], Dzwon „Zygmunt”, [w:] K. Króliński, Polska literatura dla dzieci i młodzieży. Zarys historyczny z wypisami, Lwów 1927, s. 214–218.
Google Scholar

Domańska A., Hanusia Wierzynkówna, [w:] A. Domańska, Trzaska i Zbroja. Hanusia Wierzynkówna. Dwie opowieści z czasów Kazimierza Wielkiego, Warszawa 1961, s. 105–198.
Google Scholar

Domańska A., Hanusia Wierzynkówna. Powiastka z czasów Kazimierza Wielkiego, ilustrował L. Kowalski, Warszawa 1910.
Google Scholar

Domańska A., Historia żółtej ciżemki, Wrocław 1995.
Google Scholar

Domańska A., Historia żółtej ciżemki, ilustrował A. Marczyński, Warszawa 1957.
Google Scholar

Domańska A., Historia żółtej ciżemki. Powieść z czasów panowania Kazimierza Jagiellończyka, z ilustracjami L. Pawlikowskiej, Poznań 1946.
Google Scholar

Domańska A., Królewska niedola. Powieść z czasów króla Łokietka, Poznań 1916.
Google Scholar

Domańska A., Krysia Bezimienna, ilustrował A. Uniechowski, Warszawa 1967.
Google Scholar

Domańska A., Paziowie króla Zygmunta, oprac. graficzne J.S. Miklaszewski, Warszawa 1962.
Google Scholar

Domańska A., Paziowie króla Zygmunta. Notatki na marginesie. Cytaty, które warto znać. Streszczenie, oprac. B. Włodarczyk, Kraków [2001?].
Google Scholar

Domańska A., Trzaska i Zbroja, [w:] A. Domańska, Trzaska i Zbroja. Hanusia Wierzynkówna. Dwie opowieści z czasów Kazimierza Wielkiego, Warszawa 1961, s. 5–104.
Google Scholar

Film polski na świecie, „Film” 1973, R. XXVIII, nr 8, s. 2.
Google Scholar

Guze J., Żółta ciżemka, „Film” 1961, R. XVI nr 51–52, s. 5.
Google Scholar

Hahn W., Z literatury dla młodzieży, „Tygodnik Warszawski” 1947, R. III, nr 11, s. 3.
Google Scholar

Historia żółtej ciżemki, „Film” 1961, R. XVI, nr 53, s. 16.
Google Scholar

Idziemy do kina. Historia żółtej ciżemki, „Film” 1961, R.XVI, nr 53, s. 16.
Google Scholar

Jesionowski A., Książki pod choinkę, „Kultura” 1938, R. III, nr 51–52, s. 12.
Google Scholar

Katalog informacyjny książek dla dzieci, młodzieży, ludu, sfer szerszych, wychowawców, rodziców, opracowany przez sekcję biblioteczną Towarzystwa imienia Piotra Skargi koła krakowskiego, [t. I], Kraków 1912.
Google Scholar

Kr. K. [K. Kuliczkowska], Historia trzewiczków z safianu, „Nowe Książki” 1958, R. X, nr 17, s. 1062.
Google Scholar

Lichniak Z., Przegląd literatury dla dzieci i młodzieży, „Przegląd Powszechny” 1949, R. LXVI, t. 227, s. 54–56.
Google Scholar

Mazur P.R., O historii – dla dzieci i młodzieży, „Cywilizacja. O nauce, moralności, sztuce i religii” 2004, R. III, nr 1, s. 250–252.
Google Scholar

Morawska Z., Na dworze królowej Anny. Powieść na tle historycznym, Warszawa 1912.
Google Scholar

O kłopotach z bohaterem i o Krakowie… pod Łodzią mówi reż. Sylwester Chęciński, rozmawiała E.S.W. [E. Smoleń-Wasilewska) „Film” 1961, R. XVI, nr 4, s. 2.
Google Scholar

Polskie książki dla dzieci i młodzieży. Katalog historyczny rozumowany. Praca zbiorowa, Kraków 1931.
Google Scholar

Realizatorzy w poszukiwaniu bohatera…, zdjęcia I. Małek-Jarosińska, „Film” 1961, R. XVI, nr 5, s. 7.
Google Scholar

Siwiec K., Antonina Domańska. Dama utalentowana i staroświecka. Rozmowa z Michałem Niezabitowskim, dyrektorem Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, „Kraków” 2017, R. XIV, nr 1, s. 57–58.
Google Scholar

W łódzkim atelier nowy film dla dzieci. Historia żółtej ciżemki, tekst E. Smoleń-Wasilewska, zdjęcia R. Sumik, „Film” 1961, R. XVI, nr 26, s. 10–11.
Google Scholar

Złotnicki J., Dlaczego należałoby sfilmować „Historię żółtej ciżemki”? (publikacja z nagłówkiem Głos w dyskusji), „Naprzód” 1948, R. LVII, nr 174, s. 6.
Google Scholar

Z profesorem Szabłowskim śladami paziów króla Zygmunta, tych z powieści Antoniny Domańskiej, prowadzi nas po Wawelu – Leszek Mazan, „Przekrój” 1977, R. XXXIII, nr 1688, s. 16.
Google Scholar

Historia żółtej ciżemki, film fabularny, scenariusz Z. Skowroński, W. Żółkiewska, Polska 1961, 91‘, DVD, GM Records, Warszawa 2004 (seria: Platynowa Kolekcja Polskiego Kina).
Google Scholar

as [T. Sinko], Poetka lalek i dzieci. Śp. Antonina Domańska, „Czas” 1917, R. LXX, nr 53, s. 1–2.
Google Scholar

Baluch A., Śladem zagubionego bucika. O Antoninie Domańskiej (1853–1917) w stulecie śmierci, „Kraków” 2017, R. XIV, nr 1, s. 54–56.
Google Scholar

Białek J.Z., Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1918–1939. Zarys monograficzny. Materiały, Warszawa 1979.
Google Scholar

Ciechanowska Z., Domańska z Kremerów Antonina (1853–1917), [w:] Polski słownik biograficzny, t. V, z. 1, Kraków 1939, s. 299.
Google Scholar

Domańska Antonina (1853–1917), [w:] Słownik współczesnych pisarzy polskich, red. E. Korzeniewska, t. I (a–i), Warszawa 1963, s. 443–445.
Google Scholar

Dziedzic S., Pani radczyni – Antonina Domańska, „Dialog Dwóch Kultur” 2017, R. XII, z. 1, s. 273–283.
Google Scholar

E.G. [E. Głębicka], Domańska Antonina 1853–1917, [w:] Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobliograficzny, red. J. Czachowska, A. Szałagan, t. II (C–F), Warszawa 1994, s. 188–190.
Google Scholar

Frycie S., Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1945–1970. Zarys monograficzny. Materiały, t. I (Proza), Warszawa 1978.
Google Scholar

Kątny M., Antonina Domańska. Propagator przeszłości narodowej, „Studia Słowianoznawcze” 2006, R. VI, s. 21–40.
Google Scholar

KK [K. Kuliczkowska], Domańska Antonina ur. IX 1853 w Kamieńcu, zm. 26 I 1917 w Krakowie, [w:] Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży. Pisarze. Książki. Serie. Ilustratorzy. Przegląd bibliograficzny, Warszawa 1979, s. 140–141.
Google Scholar

Kosowska E., Porady (?) radczyni. O powieściach historycznych Antoniny Domańskiej, „Guliwer” 2012, R. XXII, nr 1, s. 41–45.
Google Scholar

Kuliczkowska K., Literatura dla dzieci i młodzieży, [w:] Literatura okresu Młodej Polski, t. III, red. K. Wyka, A. Hutnikiewicz, M. Puchalska, Kraków 1973, s. 576–581.
Google Scholar

MZS [M. Ziółkowska-Sobecka], Domańska Antonina, [w:] S. Frycie, M. Ziółkowska-Sobecka, Leksykon literatury dla dzieci i młodzieży, Piotrków Trybunalski 1999, s. 77–78.
Google Scholar

Niemiec E., Bohaterowie wybranych utworów Antoniny Domańskiej jako inspiracja dla nowoczesnego patriotyzmu, „Guliwer” 2018, R. XXVIII, nr 3, s. 7–11.
Google Scholar

Opoczyńska H., Filmografia, [w:] Historia filmu polskiego, red. J. Toeplitz, współpraca H. Opoczyńska, S. Ozimek, t. IV (1957–1961), Warszawa 1980, s. 423–466.
Google Scholar

Ozimek S., Od wojny w dzień powszedni, [w:] Historia filmu polskiego, red. J. Toeplitz, współpraca H. Opoczyńska, S. Ozimek, t. IV (1957–1961), Warszawa 1980, s. 129–198.
Google Scholar

Pazyra S., Z dziejów książki polskiej w czasie drugiej wojny światowej, Warszawa 1970.
Google Scholar

Skotnicka G., Barwy przeszłości. O powieściach historycznych dla dzieci i młodzieży 1939–1989, Gdańsk 2008.
Google Scholar

Skotnicka G., Dzieje piórem malowane. O powieściach historycznych dla dzieci i młodzieży z okresu Młodej Polski i dwudziestolecia międzywojennego, Gdańsk 1987.
Google Scholar

Skotnicka G., Pozytywistyczne powieści z dziejów narodu dla dzieci i młodzieży, Gdańsk 1974.
Google Scholar

Skotnicka G., Tradycje narodowo-kulturowe w polskiej powieści historycznej dla dzieci i młodzieży, [w:] Tradycje narodowo-kulturowe w literaturze dla dzieci i młodzieży. Materiały z sesji Jachranka, 30 XI – 2 XII 1994 r., Warszawa 1996, s. 41–50.
Google Scholar

Skrobiszewska H., Antonina Domańska 1853–1917, [w:] Literatura okresu Młodej Polski, t. III, red. K. Wyka, A. Hutnikiewicz, M. Puchalska, Kraków 1973, s. 611–612.
Google Scholar

Uljasz A., Edukacja czy propaganda? Tematyka historyczna w twórczości Wandy Żółkiewskiej, [w:] O etosie książki. Studia z dziejów bibliotek i kultury czytelniczej, red. T. Wilkoń, Katowice 2017, s. 743–756.
Google Scholar

W.P. [W. Piątek], Historia żółtej ciżemki, [w:] Leksykon polskich filmów fabularnych, red. J. Słodowski, Warszawa 1997, s. 236–237.
Google Scholar

Forum filmu S. Chęcińskiego Historia żółtej ciżemki z 1961 r. na portalu internetowym filmweb.pl, https://www.filmweb.pl/film/Historia+%C5%BC%C3%B3%C5%82tej+ci%C5%BCemki-1961-6169/discussion (dostęp: 30 VII 2019).
Google Scholar

Forum serialu telewizyjnego G. Warchoła Paziowie z 1989 r. na portalu internetowym filmweb.pl, https://www.filmweb.pl/serial/Paziowie-1989-8585/discussion/Fajny+serial….,316792 (dostęp: 30 VII 2019).
Google Scholar

Opis kariery zawodowej aktorki D. Przesmyckiej, http://www.e-teatr.pl/pl/osoby/10612,karierazawod.html#start (dostęp: 30 VII 2019).
Google Scholar

Opis kasety VHS z filmem S. Chęcińskiego Historia żółtej ciżemki z 1961 r. w bibliotecznym katalogu komputerowym, https://www.lodz-pbw.sowa.pl/sowacgi.php?KatID=0&typ=record&001=ELPK11185809 (dostęp: 30 VII 2019) (katalog komputerowy Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej im. prof. Tadeusza Kotarbińskiego w Łodzi).
Google Scholar

Opis realizacji sztuki teatralnej H. Skrobiszewskiej i W. Żółkiewskiej Złote ręce według Historii żółtej ciżemki A. Domańskiej (Teatr Klasyczny w Warszawie, 1960 r.) na portalu internetowym teatr.pl, http://www.e-teatr.pl/pl/realizacje/29598,szczegoly.html (dostęp: 30 VII 2019).
Google Scholar

Opis serialu telewizyjnego G. Warchoła Paziowie z 1989 r. na portalu internetowym filmpolski.pl, http://filmpolski.pl/fp/index.php?film=126025 (dostęp: 30 VII 2019).
Google Scholar

Opis serialu telewizyjnego G. Warchoła Paziowie z 1989 r. na portalu internetowym filmweb.pl, https://www.filmweb.pl/serial/Paziowie-1989-8585 (dostęp: 30 VII 2019).
Google Scholar

Opis serialu telewizyjnego G. Warchoła Paziowie z 1989 r. na portalu internetowym filmweb.pl – wersja skrócona, https://www.filmweb.pl/search?q=paziowie%201989 (dostęp: 30 VII 2019).
Google Scholar

Opisy filmu S. Chęcińskiego Historia żółtej ciżemki z 1961 r. na portalu internetowym filmpolski.pl, http://filmpolski.pl/fp/index.php?film=122186 (dostęp: 29 VII 2019); https://www.filmweb.pl/film/Historia+%C5%BC%C3%B3%C5%82tej+ci%C5%BCemki-1961-61 (dostęp: 29 VII 2019); https://www.filmweb.pl/films/search?q=historia+%C5%BC%C3%B3%C5%82tej+ci%C5%BCemki (dostęp: 30 VII 2019) (wersja skrócona).
Google Scholar

Opisy płyty DVD z filmem S. Chęcińskiego Historia żółtej ciżemki z 1961 r. w bibliotecznych katalogach komputerowych, http://opac.mbp.lublin.pl/cgi-bin/wspd_cgi.sh/wo2_opbib.p?ID1=HNNIKHLMQMGNFFGLLRNM&ln=pl&RODZAJ=70&ID=28280&widok=169&N1=W2354584&N2=1&N3=169&N4=70&srt=t00 (dostęp: 30 VII 2019) (katalog komputerowy Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie); http://87.246.214.7/cgibin/makwww.exe?BM=05&IM=02&WI=HISTORIAbxolTEJbCIxEMKI&NU=01&DD=2 (dostęp: 30 VII 2019) (katalog komputerowy Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej im. Komisji Edukacji Narodowej w Lublinie); http://katalog.pbw.gda.pl:8080/lib/item?id=chamo:227572&fromLocationLink=false&theme=PBWG (dostęp: 30 VII 2019) (katalog komputerowy Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej im. Gdańskiej Macierzy Szkolnej w Gdańsku); https://kielce-pbw.sowa.pl/sowacgi.php?KatID=0&typ=record&001=TPED17257336 (dostęp: 30 VII 2019) (katalog komputerowy Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Kielcach).
Google Scholar

Opisy realizacji teatralnych sztuki S. Jastrzębskiego Żółta ciżemka według Historii żółtej ciżemki A. Domańskiej na portalu internetowym e-teatr.pl: http://www.e-teatr.pl/pl/realizacje/18456,szczegoly.html (dostęp: 30 VII 2019) (Teatr Rozmaitości w Krakowie, 1972 r.), http://www.e-teatr.pl/pl/realizacje/18457,szczegoly.html (dostęp: 30 VII 2019) (Teatr Polski w Bielsku-Białej–Cieszynie, 1985 r.), http://www.e-teatr.pl/pl/realizacje/38305,szczegoly.html (dostęp: 30 VII 2019) (Scena Polska w Czeskim Cieszynie – 2006 r.).
Google Scholar

Portal internetowy allegro.pl, https://archiwum.allegro.pl/oferta/wyprzedaz-film-dvd-historia-zoltej-cizemki-i1491364936.html (dostęp: 30 VII 2019) (informacja o sprzedaniu 4 III 2011 płyty DVD z Historią żółtej ciżemki).
Google Scholar

Portal internetowy biblionetka.pl – wypowiedzi internautów nt. powieści A. Domańskiej Historia żółtej ciżemki, https://www.biblionetka.pl/art.aspx?id=27289 (dostęp: 30 VII 2019); https://www.biblionetka.pl/art.aspx?id=877517 (dostęp: 30 VII 2019); https://www.biblionetka.pl/book.aspx?id=5096 (dostęp: 30 VII 2019); wypowiedzi internautów nt. powieści A. Domańskiej Paziowie króla Zygmunta, https://www.biblionetka.pl/book.aspx?id=7900&mode=book-share#schowek (dostęp: 30 VII 2019).
Google Scholar

Portal internetowy cda.pl – nagranie odcinka 1 serialu telewizyjnego G. Warchoła Paziowie z 1989 r. z emisji na kanale telewizyjnym TVP Kultura, https://www.cda.pl/video/137719353 (dostęp: 5 VII 2018).
Google Scholar

Portal internetowy granice.pl – Wszystko o literaturze – wypowiedzi internautów o powieści A. Domańskiej Historia żółtej ciżemki, https://www.granice.pl/ksiazka/historia-zoltej-cizemki-ksiazka-audio/1547 (dostęp: 30 VII 2019); wypowiedzi internautów na temat powieści A. Domańskiej Paziowie króla Zygmunta, https://www.granice.pl/ksiazka/paziowie-krola-zygmunta/185591 (dostęp: 30 VII 2019), https://www.granice.pl/ksiazka/paziowie-krola-zygmunta/219454 (dostęp: 30 VII 2019), https://www.granice.pl/ksiazka/paziowie-krola-zygmunta-ksiazka-audio-cd-mp3/271153 (dostęp: 30 VII 2019).
Google Scholar

Portal internetowy lubimyczytać.pl – wypowiedzi internautów na temat powieści A. Domańskiej Historia żółtej ciżemki, http://lubimyczytac.pl/ksiazka/91959/historia-zoltej-cizemki (dostęp: 30 VII 2019); wypowiedzi internautów nt. powieści A. Domańskiej Paziowie króla Zygmunta, http://lubimyczytac.pl/ksiazka/4801961/paziowie-krola-zygmunta (dostęp: 30 VII 2019).
Google Scholar

Portal internetowy szukamksiążki.https://www.granice.pl/ksiazka/paziowie-krola-zygmuntahistoria-zoltej-cizemkikrysia-bezimienna-ksiazka-audio-3cd-mp3/271159pl – opisy płyty DVD z filmem S. Chęcińskiego Historia żółtej ciżemki w bibliotecznych katalogach komputerowych https://szukamksiążki.pl/SkNewWeb/record_bibs/2375670?fromSearch=true&max=10&autor=Ch%c4%99ci%c5%84ski+Sylwester&sekcja=k&sekcja=b&sekcja=f&sekcja=w&sekcja=d&sekcja=s&sekcja=i&sekcja=g&sekcja=n&sekcja=e&order=accuracy (dostęp: 30 VII 2019).
Google Scholar

Portal internetowy youtube.pl – nagrania audiobooków z tekstem powieści A. Do mańskiej Historia żółtej ciżemki, uzupełnione komentarzami przez internautów, https://www.youtube.com/watch?v=DfhG9OVILlw (dostęp: 1 VIII 2019); https://www.youtube.com/watch?v=ou4rXlzd4rc (dostęp: 1 VIII 2019); https://www.youtube.com/watch?v=bs5qA_ym1So (dostęp: 1 VIII 2019); https://www.youtube.com/watch?v=xYNyZ8SVQYw (dostęp: 1 VIII 2019); https://www.youtube.com/watch?v=dJ0pEo1u34M (dostęp: 1 VIII 2019).
Google Scholar

Portal internetowy youtube.pl – nagrania emisji odcinków 2–4 serialu G. Warchoła Paziowie z 1989 r. polskiego kanału telewizyjnego TVP Kultura, https://www.cda.pl/video/137719353 (dostęp: 5 VIII 2018) (odcinek 1); https://www.youtube.com/watch?v=V_HlrRaJDKs (dostęp: 30 VII 2019) (odcinek 2); https://www.youtube.com/watch?v=Oc8_uqwy4Gc (dostęp: 30 VII 2019) (odcinek 3); https://www.youtube.com/watch?v=6myBQdodYM4 (dostęp: 30 VII 2019) (odcinek 4).
Google Scholar

Wykaz dorobku S. Chęcińskiego, opublikowany na portalu filmpolski.pl, http://filmpolski.pl/fp/index.php?osoba=11583 (dostęp: 29 VII 2019).
Google Scholar

Wykaz lektur na rok szkolny 2017/2018, dostępny na www Szkoły Podstawowej im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Konopnicy pod Lublinem, http://www.konopnica.edu.pl/index.php/nasza-szkola/wykaz-lektur (dostęp: 6 VII 2018).
Google Scholar

Wykaz lektur na rok szkolny 2018/2019, dostępny na www Szkoły Podstawowej nr 330 Z Oddziałami Integracyjnymi im. Nauczycieli Tajnego Nauczania w Warszawie, http://www.sp330.waw.pl/strona/dla-rodzicow-i-uczniow/wykaz-lektur.html (dostęp: 26 VII 2019).
Google Scholar

Wykaz ról teatralnych aktorki D. Przesmyckiej, http://www.e-teatr.pl/pl/osoby/10612,karierateatr.html#start (dostęp: 30 VII 2019).
Google Scholar