Cesarz Teodozjusz II – wzór chrześcijańskiego władcy w ujęciu historiografii kościelnej V wieku

Abstrakt

Sokrates z Konstantynopola, Teodoret z Cyru, Sozomen Bethlei wykreowali w swoich Historiach kościelnych różniący się w szczegółach, ale bardzo pozytywny obraz cesarza Teodozjusza II. Pierwszy z nich kładł nacisk na jego łagodność, drugi na jego wiarę, a trzeci na jego pobożność. Każdemu przyświecały jednak różne oczekiwania związane z władcą. Liczyli najprawdopodobniej na zdobycie za pomocą swych dzieł jego poparcia dla siebie samych i popieranych przez siebie ugrupowań w łonie Kościoła. Jak się wydaje, nieprzypadkowo wszyscy trzej skupili się na pierwszym okresie panowania Teodozjusza II, gdyż ostatnia dekada sprawowania przez niego władzy obfitowała w szereg nieszczęść, jakie spadły na wschodnią część cesarstwa rzymskiego, których uwzględnienie zaprzeczałoby tezie o wspieraniu wspomnianego władcy przez Boga za jego przymioty, dzięki którym Bóg miał zapewniać mu zwycięstwa militarne nad wrogami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Wszyscy trzej pisali jednak swoje dzieła w latach czterdziestych V w., a więc wtedy, kiedy wspomniane nieszczęścia spadały na cesarstwo. Fakty te były więc wówczas powszechnie znane. Najprawdopodobniej zatem przekaz historyków skierowany był do samego cesarza. Wszyscy trzej chcieli pokazać, że w jego postępowaniu, w ich odczuciu, nastąpiła niekorzystna zmiana, której konsekwencją był gniew Boga i klęski, jakie spadły na państwo.