Lanckorońscy na Jagielnicy. Z dziejów i genealogii podolskiej linii rodziny Lanckorońskich herbu Zadora w XVI i XVII wieku

Zbigniew Anusik

doi:10.18778/1644-857X.22.02.01

Autor

Zbigniew Anusik Uniwersytet Łódzki

DOI:

https://doi.org/10.18778/1644-857X.22.02.01

Słowa kluczowe:

Jagielnica, Podole, Lanckorońscy herbu Zadora, genealogia, szlachta polska, Rzeczpospolita w XVI i XVII w.

Abstrakt

W prezentowanym tu artykule przedstawiono dzieje tej linii znanego rodu Lanckorońskich herbu Zadora, która w połowie XVI w. objęła w posiadanie miasto Jagielnicę z przyległymi dobrami na Podolu. Pierwszym właścicielem Jagielnicy z rodu Lanckorońskich był starosta skalski Hieronim (zm. 1569), który był właściwym protoplastą jagielnickiej gałęzi tej rodziny. Przedmiotem zainteresowania autora były cztery pokolenia Lanckorońskich z tej linii. Omówiono tu pokrótce dzieje życia tak samego Hieronima, jak i jego synów, wnuków i prawnuków. Najwięcej miejsca poświęcono najwybitniejszym potomkom starosty skalskiego – synom Stanisławowi (zm. 1592), kasztelanowi halickiemu i Mikołajowi (zm. 1597), podkomorzemu podolskiemu, wnukowi Stanisławowi (1585–1617), wojewodzie podolskiemu oraz prawnukowi, też Stanisławowi (zm. 1657), wojewodzie ruskiemu i hetmanowi polnemu koronnemu. Autor wprowadził szereg korekt i uzupełnień zarówno do genealogii rodziny Lanckorońskich, jak i do biografii wielu reprezentantów linii jagielnickiej. Sporo uwagi poświęcił też rodzinom, z których pochodziły żony Lanckorońskich. Ustalił pokrewieństwa łączące interesujących go przedstawicieli tej rodziny z ważnymi i wpływowymi osobistościami na scenie politycznej Rzeczypospolitej. Omówił również, na szerszym tle dziejów państwa polsko-litewskiego, szereg nieznanych wcześniej zagadnień natury politycznej, gospodarczej i obyczajowej związanych z historią opisywanej tu rodziny.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Zbigniew Anusik - Uniwersytet Łódzki

kierownik Katedry Historii Nowożytnej w Instytucie Historii Uniwersytetu Łódzkiego, członek Komitetu Nauk Historycznych Polskiej Akademii Nauk.

Zainteresowania naukowe: historia Polski i powszechna XVI–XVIII w., historia Szwecji XVI–XVIII w., stosunki polsko-szwedzkie w XVII–XVIII w., historia dyplomacji europejskiej w XVIII w., dzieje Wielkiej Rewolucji Francuskiej (1789–1799), elity dawnej Rzeczypospolitej, struktura własności ziemskiej w Rzeczypospolitej XVII w., genealogia polskich rodzin szlacheckich w XVI–XVIII w.

Bibliografia

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Archiwum Zamoyskich [AZ], nr 358, sygn. 54, 410, 2830, 2890
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Metryka Koronna [MK] 80, 84, 100, 109, 113, 129, 137–138, 147, 151, 160, 166, 177–178, 181, 185–187, 189–191, 194–195
Google Scholar

Archiwum Narodowe w Krakowie, Castrensia Cracoviensia Relationes, nr 724
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Lublinie [APL], Lubelskie grodzkie, Relacje [LGR], nr 78, 79, 81, 124
Google Scholar

Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie [CPAH], Sąd Grodzki Przemyski (1462–1784) [SGP], fond 13, opis 1, sygn. 45, 86
Google Scholar

Akta Grodzkie i Ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwum tak zwanego bernardyńskiego, t. XX (Lauda wiszeńskie 1572–1648), oprac. A. Prochaska, Lwów 1909.
Google Scholar

Akta Grodzkie i Ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwum tak zwanego bernardyńskiego, t. XXI (Lauda wiszeńskie 1648–1673 r.), oprac. A. Prochaska, Lwów 1909.
Google Scholar

Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. IV, Lipsk 1839.
Google Scholar

Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. V, Lipsk 1840.
Google Scholar

Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. VI, Lipsk 1841.
Google Scholar

Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. X, Lipsk 1845.
Google Scholar

Paprocki B., Gniazdo cnoty. Zkąd Herby Rycerstwa sławnego Krolestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Litewskiego, Ruskiego, Pruskiego, Mazowieckiego, Zmudzkiego, y inszych Państw do tego Krolestwa należących Książąt y Panów, początek swoy maią, Kraków 1578.
Google Scholar

Volumina legum, wyd. J. Ohryzko, t. III, Petersburg 1859.
Google Scholar

Volumina legum, wyd. J. Ohryzko, t. IV, Petersburg 1859.
Google Scholar

Anusik Z., Dwa ostatnie pokolenia Tęczyńskich herbu Topór. Kilka korekt i uzupełnień dotyczących genealogii rodu, „Przegląd Historyczny” 2020, t. CXI, z. 4, s. 725–743.
Google Scholar

Anusik Z., Garwascy herbu Grzymała w XV–XVII wieku. Przyczynek do dziejów i genealogii rodu, „Przegląd Nauk Historycznych” 2015, R. XIV, nr 2, s. 25–83.
Google Scholar

Anusik Z., Kasztelanowa lubelska Krystyna z Uhruska Sienieńska i jej testament z 2 czerwca 1639 r. Nieznana karta z dziejów i genealogii rodziny Uhrowieckich herbu Suchekomnaty w XVI i XVII wieku, „Przegląd Nauk Historycznych” 2021, R. XX, nr 2, s. 169–208.
Google Scholar

Anusik Z., Latyfundium Tęczyńskich w XVII wieku. Dobra i właściciele, „Kwartalnik Historyczny” 2021, R. CXXVIII, z. 4, s. 697–741.
Google Scholar

Anusik Z., Podział dawnego latyfundium kasztelana krakowskiego Spytka Wawrzyńca Jordana (1518–1568) w 1597 roku. Studium z dziejów młodszej gałęzi rodziny Jordanów herbu Trąby, „Przegląd Nauk Historycznych” 2022, R. XXI, nr 2, s. 9–70.
Google Scholar

Anusik Z., Sienieńscy herbu Dębno (lubelska gałąź rodu) w XVI i XVII wieku, „Przegląd Nauk Historycznych” 2021, R. XX, nr 1, s. 97–158.
Google Scholar

Anusik Z., Zapomniana panna Lanckorońska. Przyczynek do genealogii kilku rodów kresowych, „Przegląd Nauk Historycznych” 2017, R. XVI, nr 2, s. 301–324.
Google Scholar

Anusik Z., Zbarascy i Kalinowscy. Karta z dziejów wielkiej własności ziemskiej na kresach Rzeczypospolitej w pierwszej połowie XVII wieku, [w:] Między Zachodem a Wschodem, t. III (Etniczne, kulturowe i religijne pogranicza Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku), red. K. Mikulski, A. Zielińska-Nowicka, Toruń 2006, s. 74–105.
Google Scholar

Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej. Epoka przełomu z wieku XVI-go na XVII-ty. Dział II: „Ziemie Ruskie” Rzeczypospolitej, oprac. A. Jabłonowski, Warszawa–Wiedeń 1899–1904.
Google Scholar

Biblioteka Kórnicka PAN, Teki Dworzaczka, Monografie (Lanckorońscy).
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, t. V, Warszawa 1902.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, t. VIII, Warszawa 1905.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, t. IX, Warszawa 1906.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, t. XII, Warszawa 1908.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, t. XIII, Warszawa 1909.
Google Scholar

Broniarczyk M., Wykształcenie senatorów świeckich w Koronie za Władysława IV, „Kwartalnik Historyczny” 2012, R. CXIX, z. 2, s. 251–303.
Google Scholar

Byliński J., Sejm z 1611 roku w nowym opracowaniu, Wrocław 2016.
Google Scholar

Chłapowski K., Starostowie w Małopolsce 1565–1668, [w:] Społeczeństwo staropolskie, t. IV, red. A. Izydorczyk, A. Wyczański, Warszawa 1986, s. 105–178.
Google Scholar

Chronologia sejmów Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1569–1793), red. L. A. Wierzbicki, D. Kupisz, Warszawa 2021.
Google Scholar

Cynarski S., Dzieje rodu Lanckorońskich z Brzezia od XIV do XVIII wieku. Sprawy kariery urzędniczej i awansu majątkowego, Warszawa–Kraków 1996.
Google Scholar

Dworzaczek W., Genealogia, t. II (Tablice), Warszawa 1959.
Google Scholar

Dzięgielewski J., Izba poselska w systemie władzy Rzeczypospolitej w czasach Władysława IV, Warszawa 1992.
Google Scholar

Ferenc M., Dwór Zygmunta Augusta, Kraków 1998.
Google Scholar

Kaniewska I., Lanckoroński Mikołaj, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XVI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1971, s. 446–448.
Google Scholar

Kotarski H., Lanckoroński Mikołaj, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XVI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1971, s. 448.
Google Scholar

Kotarski H., Lanckoroński Przecław (Krzesław), [w:] Polski słownik biograficzny, t. XVI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1971, s. 449–450.
Google Scholar

Kotarski H., Lanckoroński Stanisław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XVI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1971, s. 452–453.
Google Scholar

Kowalska H., Lanckoroński Stanisław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XVI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1971, s. 451–452.
Google Scholar

Lepszy K., Drohojowski Jan Tomasz, [w:] Polski słownik biograficzny, t. V, Kraków 1946–1959, s. 382–385.
Google Scholar

Lepszy K., Golski Stanisław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. VIII, Wrocław–Kraków–Warszawa 1959–1960, s. 230–231.
Google Scholar

Lipski A., Potocki Stefan, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXVIII, Wrocław 1984–1985, s. 173–176.
Google Scholar

Łoziński W., Prawem i lewem. Obyczaje na Rusi Czerwonej w pierwszej połowie XVII wieku, t. II (Wojny prywatne), wyd. 5, Kraków 1957.
Google Scholar

Majewski W., Leniek Maciej, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XVII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1972, s. 52–53.
Google Scholar

Nowak T., Operacja krakowska króla Karola X Gustawa 17 IX – 19 X 1655 r., [w:] Wojna polsko-szwedzka 1655–1660, red. J. Wimmer, Warszawa 1973, s. 207–258.
Google Scholar

Pielas J., Oleśniccy herbu Dębno w XVI–XVII wieku. Studium z dziejów zamożnej szlachty doby nowożytnej, Kielce 2007.
Google Scholar

Plewczyński M., Żołnierz jazdy obrony potocznej za panowania Zygmunta Augusta. Studia nad zawodem wojskowym w XVI w., Warszawa 1985.
Google Scholar

Posłowie ziemscy koronni 1493–1600, oprac. W. Uruszczak, I. Kaniewska, M. Ferenc, J. Byliński, red. I. Kaniewska, Warszawa 2013.
Google Scholar

Przyboś A., Lanckoroński Stanisław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XVI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1971, s. 452–455.
Google Scholar

Pułaski K., Stare osady w ziemi kamienieckiej i dziedziczące w nich rodziny podolskiej szlachty historycznej, [w:] K. Pułaski, Szkice i poszukiwania historyczne, t. III, Kraków 1906.
Google Scholar

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, wyd. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, t. III, Warszawa 1882.
Google Scholar

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, wyd. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, t. VII, Warszawa 1886.
Google Scholar

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, wyd. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, t. XI, Warszawa 1890.
Google Scholar

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, wyd. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, t. XIV, Warszawa 1895.
Google Scholar

Sokołowski W., Politycy schyłku złotego wieku. Małopolscy przywódcy szlachty i parlamentarzyści w latach 1574–1605, Warszawa 1997.
Google Scholar

Spieralski Z., Iskrzycki Mikołaj, [w:] Polski słownik biograficzny, t. X, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962–1964, s. 171–172.
Google Scholar

Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVI wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski, S. Ciara, Ł. Kądziela, T. Nowakowski, E. Opaliński, G. Rutkowska, T. Zielińska, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992.
Google Scholar

Urzędnicy województw kijowskiego i czernihowskiego. Spisy, oprac. E. Janas, W. Kłaczewski, Kórnik 2002.
Google Scholar

Wimmer J., Przegląd operacji w wojnie polsko-szwedzkiej 1655–1660, [w:] Wojna polsko-szwedzka 1655–1660, red. J. Wimmer, Warszawa 1973, s. 127–206.
Google Scholar