Przesiewowe badanie funkcji językowych i poznawczych seniora z perspektywy logopedy

Justyna Antczak-Kujawin

doi:10.18778/2544-7238.09.01

Autor

Justyna Antczak-Kujawin Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii Polskiej i Logopedii, Zakład Dialektologii Polskiej i Logopedi https://orcid.org/0000-0002-8473-9878

DOI:

https://doi.org/10.18778/2544-7238.09.01

Słowa kluczowe:

badanie przesiewowe, zaburzenie neuropoznawcze, zaburzenie językowe, choroba neurodegeneracyjna, starzenie się, diagnoza logopedyczna

Abstrakt

W artykule omówiono wpływ procesu starzenia się fizjologicznego i patologicznego na funkcje słuchowe, poznawcze i językowe. Podkreślono znaczenie przesiewowych badań funkcji poznawczych i językowych seniora oraz omówiono elementy skriningowej oceny gerontologopedycznej, mającej na celu wstępną identyfikację ryzyka zaburzeń poznawczo‑językowych. Opisano wyniki przesiewowego badania logopedycznego 61‑letniej pacjentki przy wykorzystaniu autorskich prób eksperymentalno‑klinicznych.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Antczak‑Kujawin J., 2018, Zaburzenia przetwarzania słuchowego u osób starszych – wstępne wyniki badań, „Otorynolaryngologia – Przegląd Kliniczny”, t. 17, nr 2, s. 65–71.
Google Scholar

Antczak‑Kujawin J., 2021, Zaburzenia sprawności semantyczno‑leksykalnej w otępieniu alzheimerowskim na tle starzenia się fizjologicznego, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/8220-537-4

Antczak‑Kujawin J., 2022, Diagnoza i terapia zaburzeń percepcji słuchowej u 65‑letniej kobiety, „Logopaedica Lodziensia”, nr 6, s. 11–23.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2544-7238.06.01

Barczak A., 2018, Wczesne rozpoznawanie choroby Alzheimera, „Pediatria i Medycyna Rodzinna”, t. 14, nr 2, s. 157–166.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15557/PiMR.2018.0016

Biechowska D., Kaczmarek I., Witkowska M., Steinborn B., 2012, Przydatność prób fluencji słownej w diagnozie różnicowej zaburzeń neurologicznych u dzieci i młodzieży, „Neurologia Dziecięca”, t. 21, nr 42, s. 45–51.
Google Scholar

Djalilian H.R., Risbud A., Soltanzadeh S., Jamshidi S., Abouzari M., 2021, Symptoms: Clogged Ears and Muffled Hearing, „The Hearing Journal”, Vol. 74(2), s. 36–39.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1097/01.HJ.0000734236.64116.1a

Domagała A., 2015, Standardy postępowania logopedycznego w przypadku otępienia alzheimerowskiego, [w:] S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak (red.), Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego. Podręcznik akademicki, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, s. 905–1021.
Google Scholar

Dubno J.R., Dirks D.D., Morgan D.E., 1984, Effects of age and mild hearing loss on speech recognition in noise, „The Journal of the Acoustical Society of America”, Vol. 76(1), s. 87–96.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1121/1.391011

Dudek A., 2017, Starzenie się mózgu i procesy neurodegeneracyjne. Zaburzenia psychoorganiczne, [w:] M. Cybulski, E. Krajewska‑Kułak, N. Waszkiewicz, K. Kędziora‑Kornatowska (red.), Psychogeriatria, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, s. 17–30.
Google Scholar

Folstein M.F., Folstein S., McHugh P., 1975, Mini‑mental state: A practical method for grading the cognitive state of patients for the clinician, „Journal of Psychiatric Research”, No. 12, s. 189–198.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/0022-3956(75)90026-6

Gabryelewicz T., Mandecka M., 2013, Wyzwania terapii otępienia w chorobie Alzheimera, „Aktualności Neurologiczne”, nr 13, s. 103–108.
Google Scholar

Gacka E., Kaźmierczak M., 2017, Przesiewowe badania mowy jako przykład działań z zakresu profilaktyki logopedycznej, „Logopeadica Lodziensia”, nr 1, s. 31–42.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2544-7238.01.04

Gliwa‑Patyńska R., 2021, Test fluencji słownej semantycznej w logopedycznej diagnozie otępienia alzheimerowskiego – wybrane aspekty, „Logopaedica Lodziensia”, nr 5, s. 35–57.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2544-7238.05.03

Gold D., Andres D., Arbuckle T., Schwartzman A., 1988, Measurement and correlates of verbosity in elderly people, „Journal of Gerontology: Psychological Sciences”, Vol. 43, s. 27–33.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/geronj/43.2.P27

Gorzkowska A., Patalong‑Ogiewa M., 2016, Znaczenie badania neuropsychologicznego w diagnozie pacjenta z otępieniem, „Logopedia Silesiana”, nr 5, s. 152–166.
Google Scholar

Gunia G., 2011, Koncepcja i organizacja opieki logopedycznej w Polsce, [w:] G. Gunia, V. Lechta, Wprowadzenie do logopedii, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 53–67.
Google Scholar

Harwas‑Napierała B., Trempała J., 2004, Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Heller R.B., Dobbs A.R., 1993, Age differences in word finding in discourse and nondiscourse situations, „Psychology and Aging”, Vol. 8(3), s. 443–450.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037//0882-7974.8.3.443

Jodzio K., 2006, Neuropoznawcze korelaty spadku fluencji słownej po udarze prawej półkuli mózgu, „Studia Psychologiczne”, t. 44, nr 2, s. 5–18.
Google Scholar

Kemper S., 1987, Life‑span changes in syntactic complexity, „Journal of Gerontology”, Vol. 42, s. 323–328.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/geronj/42.3.323

Kielar‑Turska M., Byczewska‑Konieczny K., 2014, Specyficzne właściwości posługiwania się językiem przez osoby w wieku senioralnym, [w:] S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska‑Bray (red.), Biomedyczne podstawy logopedii, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 429–443.
Google Scholar

Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD–10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne, 2000, Kraków–Warszawa: Wydawnictwo Vesalius.
Google Scholar

Kotapka‑Minc S., 2007, Znaczenie badania neuropsychologicznego w diagnostyce otępienia, „Polski Przegląd Neurologiczny”, t. 3, nr 2, s. 61–68.
Google Scholar

Krasowicz‑Kupis G., Grela‑Goryczka R., 2003, Badanie pamięci fonologicznej z zastosowaniem Zetotestu, „Annales Universitatis Mariae Curie‑Skłodowska Lublin – Polonia”, Vol. XVI, s. 53–68.
Google Scholar

Kuczkowski J., Cieszyńska J., 2018, Głos i słuch w starczym wieku, [w:] W. Tłokiński, S. Milewski, K. Kaczorowska‑Bray (red.), Gerontologopedia, seria „Logopedia XXI wieku”, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 293–306.
Google Scholar

Kulczyński B., Pruszewicz A., 2003, Głuchota starcza (presbyacusis), [w:] A. Pruszewicz, A. Obrębowski (red.), Audiologia kliniczna. Zarys, Poznań: Wydawnictwa Akademii Medycznej, s. 417–422.
Google Scholar

Kynette D., Kemper S., 1986, Aging and the loss of grammatical forms: A cross‑sectional study of language performance, „Language and Communication”, Vol. 6, s. 43–49.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/0271-5309(86)90006-6

Maciejewska A., 2015, Stabilizowanie normy interakcyjnej u osób w podeszłym wieku, [w:] S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak (red.), Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego. Podręcznik akademicki, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, s. 1109–1124.
Google Scholar

Makara‑Studzińska M., Grzywa A., Śpila B., 2012, Plastyczność mózgu, „Polski Merkuriusz Lekarski”, nr 32, s. 345–348.
Google Scholar

Marchewka A., Dąbrowski Z., Żołądź J., 2012, Fizjologia starzenia się, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

McDowd J.M., Filion D.L., 1992, Aging, selective attention, and inhibitory processes: A psychophysiological approach, „Psychology and Aging”, Vol. 7(1), s. 65–71.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037//0882-7974.7.1.65

Minczakiewicz E., 1998, Problem starości w refleksjach logopedy, [w:] H. Mierzejewska, M. Przybysz‑Piwkowa (oprac.), Zaburzenia głosu. Badanie – diagnozowanie – metody usprawniania. Materiały z konferencji zorganizowanej przez Pomagisterskie Studium Logopedyczne Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego i Sekcję Logopedyczną Towarzystwa Kultury Języka w Warszawie, w dniach 6–8 czerwca 1998, Warszawa: Wydawnictwo DiG, s. 129–137.
Google Scholar

Miozzo M., Caramazza A., 1997, Retrieval of lexical‑syntactic features in tip‑of‑the‑tongue states, „Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition”, Vol. 23, s. 1410–1423.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037//0278-7393.23.6.1410

Nieman C.L., Reed N.S., Lin F.R., 2018, Otolaryngology for the internist: hearing loss, „Medical Clinics”, Vol. 102(6), s. 977–992.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/j.mcna.2018.06.013

Olszewski H., 1998, Starość i starzenie się, [w:] W. Szewczuk (red.), Encyklopedia psychologii, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 103–111.
Google Scholar

Panasiuk J., 2018, Zaburzenia mowy u osób w wieku senioralnym – diagnoza i terapia logopedyczna, [w:] W. Tłokiński, S. Milewski, K. Kaczorowska‑Bray (red.), Gerontologopedia, seria „Logopedia XXI wieku”, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 367–413.
Google Scholar

Perlmutter M., Mitchell D.B., 1982, The appearance and disappearance of age differences in adult memory, [w:] F.I.M. Craik, S. Trehub (red.), Aging and Cognitive Processes, New York: Plenum, s. 127–144.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-4684-4178-9_7

Piskunowicz M., Bieliński M., Zgliński A., Borkowska A., 2013, Testy fluencji słownej i zastosowanie w diagnostyce neuropsychologicznej, „Psychiatria Polska”, t. XLVII, nr 3, s. 475–485.
Google Scholar

Ponichtera‑Kasprzykowska M., Sobów T., 2014, Adaptacja i wykorzystanie testu fluencji słownej na świecie, „Psychiatria i Psychologia Kliniczna”, t. 14, nr 3, s. 178–187.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15557/PiPK.2014.0026

Pruszewicz A., Obrębowski A., 1992, Głos starczy. Vox senium, [w:] A. Pruszewicz (red.), Foniatria kliniczna, Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, s. 162–163.
Google Scholar

Przetacznik‑Gierowska M., 1996, Psychologia rozwoju człowieka. Zagadnienia ogólne, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Rabbitt P., 1979, Some experiments and a model for changes in attentional selectivity with old age, [w:] F. Hoffmeister, C. Muller (red.), Bayer Symposium VII . Evaluation of Change, Bonn: Springer, s. 82–94.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-642-67304-7_6

Rutkiewicz‑Hanczewska M., 2016, Neurobiologia nazywania. O anomii proprialnej i apelatywnej, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
Google Scholar

Schindler R.J., 2008, Otępienie naczyniopochodne i mieszane: znaczenie wczesnego leczenia farmakologicznego, „Polski Przegląd Neurologiczny”, t. 4, supl. B, s. 17–22.
Google Scholar

Steuden S., 2011, Psychologia starzenia się i starości, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Stuart‑Hamilton I., 2000, Psychologia starzenia się, Poznań: Wydawnictwo Zysk i S‑ka.
Google Scholar

Sunderland T., Hill J.L., Mellow A.M., Lawlor B.A., Gundersheimer J., Newhouse P.A., Grafman J.H., 1989, Clock‑Drawing in Alzheimer’s Disease. A Novel Measure of Dementia Severity, „Journal of the American Geriatrics Society”, Vol. 37, s. 725–729.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1532-5415.1989.tb02233.x

Szepietowska E.M., Gawda B., 2011, Ścieżkami fluencji werbalnej, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej.
Google Scholar

Tłokiński W., 1990, Mowa ludzi u schyłku życia, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Vaidyanath R., Yathiraj A., 2014, Screening checklist for auditory processing in adults (SCAP A): Development and preliminary findings, „Journal of Hearing Science”, Vol. 4(1), s. 27–37.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.17430/890788

Walsh D.A., 1982, The development of visual information processes in adulthood and old age, [w:] F.I.M. Craik, S. Trehub (red.), Aging and cognitive processes, New York: Plenum, s. 99–125.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-4684-4178-9_6

Węsierska K., 2012, Profilaktyka logopedyczna w ujęciu systemowym, [w:] K. Węsierska (red.) Profilaktyka logopedyczna w praktyce edukacyjnej, t. 1, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 25–47.
Google Scholar

Wiśniewska‑Roszkowska K., 1989, Starość jako zadanie, Warszawa: Wydawnictwo Alfa.
Google Scholar

Witkowski J., 2018, Zmiany biologiczne zachodzące z wiekiem, [w:] W. Tłokiński, S. Milewski, K. Kaczorowska‑Bray (red.), Gerontologopedia, seria „Logopedia XXI wieku”, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 36–58.
Google Scholar

Włodarski Z., 1984, Z tajemnic ludzkiej pamięci, Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.
Google Scholar

Zgółkowa H., 1983, Słownictwo współczesnej polszczyzny mówionej. Lista frekwencyjna i rangowa, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
Google Scholar